خاموشی سخت معادن
قصه قدیمی قطع برق در کشور، باوجود تلاش‌ها برای برطرف کردن ناترازی انرژی، همچنان ادامه دارد و تبدیل به سریال چندصد قسمتی شده است.
برق یکی از مهم‌ترین انرژی‌های جهان است که متاسفانه در ایران اهمیت خود را در میان مسئولان و البته مردم از دست داده است. باوجود آنکه مقامات وزارت نیرو، اعلام کرده‌اند که خاموشی برنامه‌ریزی‌شده نداریم، بارها شاهد بوده‌ایم که در ساعات اوج گرما، خاموشی‌های گسترده‌ای اعمال شده است. این خاموشی‌ها مشکلات بسیاری برای بخش تولید ایجاد کرده‌اند و بروز مشکل در حوزه صنعت و معدن، آسیب‌های اقتصادی گسترده‌ای را به‌دنبال داشته و دارند. معادن یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی کشور هستند که اعمال خاموشی‌ها، سبب کاهش بهره‌وری در معدنکاری می‌شود.
صمت در این گزارش به بررسی قطع برق معادن و کاهش بهره‌وری در معدنکاری پرداخته است.
بهره‌وری، چالش اساسی
امروزه بهره‌وری به یک چالش اساسی و یک اولویت راهبردی در نظام حکمرانی کشور تبدیل شده است. اگرچه اهمیت بهره‌وری همواره موردتوافق و اجماع مدیران ارشد کشور از جناح‌های مختلف بوده و در برنامه‌های توسعه کشور به آن پرداخته شده، اما توفیق چندانی در تحقق آن در عمل حاصل نشده است. مسئله اینجاست که رفع ناکامی‌ها در زمینه بهره‌وری، در تعارض با بسیاری از سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حاکم در چند دهه اخیر قرار گرفته و عملا مغفول واقع شده که این خود به تعمیق و تشدید بحران بهره‌وری انجامیده است، در نتیجه در شرایطی قرار گرفته‌ایم که تصمیمات مقطعی اثربخش نبوده و راهی جز اخذ تصمیمات اساسی و شجاعانه و در عین‌حال سخت وجود ندارد. بحران کمبود انرژی در کشوری که خود دارنده بزرگ‌ترین ذخایر انرژی دنیا است و چالش‌های سرزمین در حوزه آب، خاک و منابع‌طبیعی، نمونه‌های گویایی از وضعیت نگران‌کننده بهره‌وری هستند. به‌گزارش ؟؟؟؟؟دنیای‌اقتصاد، رقابت در بازارها، عامل مهم توجه بخش‌های صنعت، معدن، خدمات و کشاورزی به افزایش بهره‌وری است. بهره‌وری در حوزه اقتصاد اساسش بر رقابت تعریف می‌شود. هر بنگاه که در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بتواند رقابت کند، به مرتبه بالاتری از بهره‌وری دست خواهد یافت.
توانیر موظف به تامین برق معادن
حسن مرادی، کارشناس انرژی در ارتباط با موضوع تامین برق معادن و افزایش بهره‌وری به صمت گفت: دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌هایی مانند توانیر که وظیفه تولید برق را برعهده دارند، قراردادهایی با بخش صنعتی و معدنی کشور منعقد می‌کنند که طبق آن، برق را به این واحدها می‌رسانند و میزان مشخصی برای مصرف برق را تعیین می‌کنند. اصولا در این قراردادها، میزان تحویل برق و ساعات مصرف قید می‌شود و صاحبان معادن و صنایع باید طبق الگویی که سازمان توانیر در اختیارشان قرار می‌دهد، برق را مصرف کنند. این موضوع را می‌توان یک تعهد متقابل دانست که ابتدا، مشتری (صاحبان صنایع و معادن) هزینه برق و آبونمان را پرداخت کند و شرکت تامین‌کننده برق نیز تعهد دارد تا خدمات دائمی را برای مشترکان عرضه کند. وی گفت: در دنیای صنعتی، زمانی که سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدکننده برق، نتوانند تعهدات خود را عملی کنند، موجب خواهد شد تا بخش صنعت و معدن، طرح شکایت خود را نسبت به کم‌کاری سازمان تولیدکننده برق مطرح کنند. زمانی که در قرارداد میان شرکت تولیدکننده برق و بخش صنعت و معدن ذکر شود که در زمان پیک مصرف، شرکت‌های تولیدکننده برق، تعهدی به تامین برق ندارند، طرح شکایت بی‌اثر خواهد بود. حساسیت بخش معادن، بسیار بیشتر از بخش صنعت است و این موضوع به آن دلیل است که معدنکاری در زیر زمین انجام می‌شود. زمانی که قطع برق صورت می‌گیرد، آسانسورهای فعال در معادن از کار می‌افتند و سبب اخلال در تولید خواهند شد و مشکلات دیگری را به‌همراه خواهند داشت.
معادن آسیب‌پذیری بیشتری دارند
وی افزود: اگر بخواهیم زیان قطع برق در کشور را برای واحدهای مختلف محاسبه کنیم، متوجه خواهیم شد که معادن بیش از صنایع آسیب‌پذیر خواهند بود. معادن با خرید انشعاب و کنتورهای برق، هزینه‌های بسیاری پرداخت کرده‌اند که طبق آن، سازمان توانیر موظف است خدمات تامین برق را انجام دهد و اگر توانیر در ارائه خدمات، ناتوان باشد، می‌تواند موردشکایت از سوی معادن قرار گیرد. در کشورهای جهان‌سوم و ایران، شرکت‌های تولیدکننده برق حرف اصلی در مقام عمل را می‌زنند و مشتری حق چندانی ندارد. بنابراین باید شرایطی فراهم شود تا معادن در اولویت نسبی تامین برق قرار گیرند و بتوانند به وظایف خود عمل کنند تا خللی به چرخه تولید معادن وارد نشود. امروز تمامی طرح‌های توسعه‌ای معادن؛ چه در حوزه افزایش تولید و چه در تامین زیرساخت‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که محدودیت‌ها در بحث تامین برق همچنان ادامه‌دار خواهد بود. مرادی اظهار کرد: کارگر معدن، گران است و شرایط بسیار دشواری دارد. یک کارگر معدن نمی‌تواند ساعت‌ها منتظر وصل برق بماند و سپس با ابزاری که در اختیار دارد، ادامه فعالیت دهد. بنابراین، قطع برق معادن، زیان‌های بسیاری را بهوجود می‌آورد. معادن کشور در زمان قطع برق، کارآیی لازم را ندارند که این موضوع سبب کاهش اکتشاف، استخراج و در نهایت کاهش تولید و صادرات خواهد شد. معادن، قطب اقتصادی کشور هستند و باید توجه ویژه‌ای به آنها داشت تا اقتصاد کشور آسیب جدی نبیند.
راندمان نیروگاه‌ها مانند سابق نیست
ناترازی تولید و مصرف برق، موضوعی غیر‌قابل‌انکار بوده که چندین سال است در کشور ما وجود دارد و سبب کاهش بهره‌وری در معادن کشور شده است. افزایش روزافزون مصرف برق و کمبود تولید، موجب می‌شود تا مشکلات بزرگی مانند کاهش تولید معادن و در پی آن کاهش صادرات پدید آید. البته لازم به ذکر است که هر میزان تولید برق افزایش یابد، به‌همان میزان مصرف افزایش پیدا می‌کند. معادن یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصادی کشور هستند که ناترازی انرژی سبب شده است به حالت نیمه‌تعطیل برسند.
حسین افضلی، کارشناس برق و انرژی در ارتباط با وضعیت فعلی برق کشور به صمت گفت: ناترازی برق در کشور، مدت زیادی است که وجود دارد و یکی از دلایل اصلی بروز چنین بحرانی، کمبود تولید است که بخش صنعت و معدن کشور را با مشکلات اساسی مواجه کرده است. در واقع کمبود تولید و مصرف بالای انرژی می‌تواند زمینهساز بروز ناترازی برق باشد که این چالش در فصل گرما، بزرگ‌تر شده است. راندمان کار نیروگاه‌های کشور، مانند سابق نیست و سرعت تولید به دلایل مختلف، کاهش پیدا کرده است. موضوعاتی را که در بحث برق مطرح است، می‌توان به ۲ دسته تقسیم‌بندی کرد؛ اول آنکه سرمایه‌گذاری‌های موثری در این حوزه به‌ویژه تولید و انتقال انجام نمی‌گیرد و سرمایه‌گذاران بنا به دلایلی که وجود دارد، حاضر به سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر نخواهند بود. دوم آنکه، بسیاری از مشترکان برق، الگوی مصرف را رعایت نمی‌کنند که این امر، آسیب‌های بزرگی به صنعت برق و حوزه معدن زده است. ناترازی برق در کشور، سبب شده است تا واحدهای صنعتی و معدنی درگیر چالش‌هایی شوند که مشکل‌آفرین بوده‌اند. معادن یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی کشور هستند که قطع برق، سبب کاهش بهره‌وری معدنکاری خواهد بود و زمینه‌های خطرناکی را فراهم می‌کند. قطع برق در معادن می‌تواند، جان معدنکاران را به‌خطر انداخته و سبب بروز حوادث ناگوار شود.
بی‌لطفی به معادن
وی افزود: در بخش تولید، باید در نظر داشته باشیم که نیازمند نیروی محرکه هستیم. تولید برق، آن‌طور که باید، فعال و پویا نبوده و این امر به‌دلیل نبود سرمایه‌گذاری‌ها و کمبود تکنولوژی در کشور است که بخشی از آن به تحریم برمی‌گردد. باید بخش تولید برق بهصورت جدی فعال و تمام دستگاه‌ها در این زمینه نسبت به وظایف خود احساس مسئولیت داشته باشند. مصرف بیش از حد برق در سایر دستگاه‌ها، سبب شده است برق کافی به صنایع و معادن کشور نرسد و در بیشتر مواقع، شاهد توقف تولید و اکتشاف شده است. متاسفانه، معادن کشور، مورد بی‌لطفی قرار گرفته‌اند و در صورت کمبود برق، نخستین بخش که درگیر خاموشی می‌شود، معادن و صنایع است. دولت باید به‌سمت بهره‌گیری از تجدیدپذیرها حرکت کند تا اندکی از مشکلات ناترازی برطرف و مشکلات معادن کنار گذاشته شود.
این کارشناس انرژی در ارتباط با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: دولت باید باتوجه به قابلیت‌هایی که دارد، تسهیلات مناسبی را به مردم برای راه‌اندازی نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس بر بام خانه‌ها ارائه دهد. افراد اندکی وجود دارند که بدون دریافت تسهیلات می‌توانند از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنند. مردم باید ۳۰ درصد از هزینه راه‌اندازی نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس خورشیدی را پرداخت کنند و ۷۰ درصد باقیمانده را وام بگیرند.
البته که باید شرایط برای راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی در کشور فراهم باشد که یا از طریق واردات انجام گیرد یا در داخل کشور اقدام به تولید آن شود. متاسفانه، روش‌هایی که عمدتا دولت در دستورکار قرار می‌دهد، این است که به‌سمت سرمایه‌گذاران بزرگ می‌رود و به سرمایه‌های جزئی توجهی ندارد. دولت باید در هر استان چندین نقطه را اعلام کند که قابلیت کشت ندارند و می‌شود در آن محیط، پنل‌های خورشیدی احداث کرد. این زمین‌ها باید در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرند تا بتوان برق خورشیدی تولید کرد و معادن کشور را از بحران خاموشی نجات داد.
نباید کمبودها به بخش معدن منتقل شود
وی افزود: بهره‌وری معادن، موضوع بسیار مهمی است که به‌صورت‌مستقیم با نیروی برق سر و کار دارد. اگر قرار باشد در روی همان پاشنه بچرخد، قطعا در آینده با مشکلات بزرگی مواجه خواهیم شد. نمی‌توان تمام کمبودها در حوزه انرژی را به‌سمت بخش صنعت و معدن هدایت کرد. اگر تولید در مملکت آسیب ببیند، درآمد و سرمایه مردم افزایش پیدا نخواهد کرد. دولت باید عزم خود را جزم کند و به انرژی‌های تجدیدپذیر بها دهد تا خاموشی گریبانگیر بخش صنعت و معدن کشور نشود. موضوع مهم و مورد بحث که در صنعت برق وجود دارد، نادیده گرفتن بخش خصوصی است. اگر دولت می‌توانست بخش خصوصی را وارد میدان کند، کمی به برطرف شدن ناترازی‌ها امیدوار بود. بخش خصوصی به‌علت آنکه بعد از سرمایه‌گذاری، برای دریافت سود پول با مشکلات بزرگی مواجه می‌شود، چندان جذاب نخواهد بود که بخواهند در حوزه برق سرمایه‌گذاری کنند.
افضلی خاطرنشان کرد: افزایش بهره‌وری معادن، رابطه مستقیم با تامین برق و انرژی دارد. معدنکاری، یکی از سخت‌ترین فعالیت‌های دنیا محسوب می‌شود که این فعالیت با برق آمیخته شده و در صورت اعمال خاموشی، بسیاری از دستگاه‌های معدنی کارآیی نخواهند داشت.
به‌دلیل آنکه، معدنکاری در زیر زمین انجام می‌گیرد، وجود برق برای روشنایی محیط و زاویه دید معدنکاران، امری مهم و ضروری است.
در سال‌های اخیر، کمبود برق توانسته میزان تولید معادن را هدف قرار داده و اجازه ندهد تا از ظرفیت موجود بهره‌برداری شود.
البته در همین شرایط معادن در تلاش بوده‌اند تا با استفاده از روش‌های مختلف همچون صرفه‌جویی انرژی بر ناترازی انرژی غلبه کنند، اما این ناترازی در مسیری قرار گرفته است که سازگاری با آن برای واحدهایی همچون معادن کشور گران تمام می‌شود.
سخن پایانی
کاهش فعالیت‌های معدنکاری و پایین آمدن میزان بهره‌وری در معادن، دلایل بسیاری دارد که یکی از آنها کمبود برق است. اصولا مشکلات ناترازی برق همواره گریبانگیر بخش معادن و صنعت کشور می‌شود که چنین امری، آسیب بزرگ به اقتصاد کشور است؛ اقتصادی که نفس تازه‌ای ندارد و هر مشکل، مانند یک تیر نشسته در پای اقتصاد کشور است. افزایش بهره‌وری معادن در گرو تامین برق است و این موضوع بر مسئولان کشور پوشیده نیست. با این حال، شاهد آن هستیم که هیچ اقدام موثری در راستای تامین برق معادن انجام نگرفته و ناترازی انرژی، همچنان بر قوت خود باقی است.
