مجلس از مشروطه تا امروز

در قانون اساسی مشروطه و تاسیس نخستین نهاد قانونگذاری در ایران در سال ۱۲۸۵ خورشیدی و قانون اساسی جمهوری اسلامی پیش از بازنگری، نام این نهاد «مجلس شورای ملی» بود اما در ۳۱ تیر ۱۳۵۹ نمایندگان مجلس این نهاد را «مجلس شورای اسلامی» نامیدند. هفتم خرداد ماه سال ۱۳۵۹ مجلس شورای اسلامی در ایران تاسیس شد، گشایش مجلس یکی از مهم‌ترین دلایل احترام به قانون و اهمیت دادن به رأی و نظر مردم در نظام جمهوری اسلامی است و وجود مجالس قانون‌گذاری در هر کشور، حکایت از وجود آزادی در نظام حکومتی آن می‌کند. به همین منظور، هفتم خرداد ماه، سالروز افتتاح نخستین دوره مجلس شورای اسلامی، به عنوان روز قانون نامیده شده و ۱۰ آذر مصادف با شهادت سید حسن مدرس، روز مجلس نامگذاری شده است. امام خمینی(ره) در مورد اهمیت مجلس می‌‌گویند: «مجلس شورای اسلامی مجلس مشورت است. مجلسی است که باید متفکران و آقایان، مسائلی را که مایحتاج ملت و کشور است در میان بگذارند و با هم مشورت کنند.» بر اساس اصل ۶۴ قانون اساسی تعداد‌ نمایندگان‌ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ ۲۷۰ نفر در نظر گرفته شد و تغییر این تعداد بر اساس سازکاری پیش‌بینی شد که‌ از تاریخ‌ بازنگری در قانون اساسی در سال‌ ۱۳۶۸ پس‌ از هر ۱۰‌ سال‌، با در نظر گرفتن‌ عوامل‌ انسانی‌، سیاسی‌، جغرافیایی‌ و نظایر آنها حداکثر ۲۰ نماینده‌ می‌تواند اضافه‌ شود.

اشکانیان بنیانگذار مجلس در ایران

مجلس در ایران سابقه و تاریخچه کهنی دارد به طوری که اسناد نشان می‌دهد در زمان اشکانیان هم چنین ساختاری در تشکیلات حکومتی ایران وجود داشت.

نخستین مجلس شناخته شده در تاریخ ایران به زمان اشکانیان باز می‌گردد، در این دوران مجلس مهستان از میان بزرگان و اشراف ایرانی به دو دسته بزرگان و شاهی تقسیم می‌شده است. پس از حمله اعراب به ایران بساط مجلس در حکومت‌های ایران برای بیش از ۱۲ قرن برچیده شد.

در زمان ناصرالدین شاه وی در چند مورد مجوز تشکیل مجالسی را صادر کرد، از میان آن می‌توان به مجلس ۲۵ نفره مصلحت‌خانه یا به اختصار مجلس مشورت و مجلس وکلای تجار اشاره کرد.

نخستین مجلس ملی کشور پس از انقلاب مشروطه تشکیل شد، فرمان تشکیل این مجلس در روز ۱۴ مرداد سال ۱۲۸۵ توسط مظفرالدین شاه به امضا رسید.

مجلس شورای ملی که در فرمان مشروطیت نیز یک بار مجلس شورای اسلامی خوانده شده بود از ۱۲۸۵ تا زمان وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷به مدت ۷۲ سال به حیات خود ادامه داد.

نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز در بیست و چهارم اسفندماه ۱۳۵۸ برگزار شد و در روز هفتم خردادماه ۱۳۵۹ نخستین جلسه مجلس شورای اسلامی برگزار شد. با توجه به شرایط انقلابی جامعه ایران، این دوره، به خاطر اختلاف نظر شدید نمایندگان که از طیف‌ها و گروه‌های مختلف سیاسی بودند به تغییر قوانین قدیمی و تصویب قوانین جدید مشغول شد. البته وقوع جنگ در سال ۱۳۵۹، سال‌های پایانی دوره مجلس اول را به خود مشغول کرد.

روسای مجلس از اول انقلاب تاکنون

به بهانه شروع روز مجلس، گذری به گذشته و معرفی روسای ۱۱ دوره مجلس داشته‌ایم.

مجلس اول

نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بعد از پیروزی انقلاب روز ۷ خرداد ۱۳۵۹ آغاز شد. در این دوره آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از حوزه انتخابیه تهران به عنوان رئیس انتخاب و تا پایان ۶ خرداد ۶۳ ریاست را عهده دار بود. همزمانی پیروزی انقلاب اسلامی با آغاز به کار مجلس اول، اتفاقات سال‌های اولیه انقلاب این مجلس را با فراز و نشیب‌هایی همراه کرد. از جمله مهم‌ترین این مسائل می‌توان به آغاز جنگ تحمیلی، قطع روابط با امریکا، برکناری بنی‌صدر، ترور محمدعلی رجایی، تعطیلی دانشگاه‌ها، برگزاری سه دوره انتخابات ریاست جمهوری و.. اشاره کرد.

مجلس دوم

یک روز پس از پایان مجلس اول، دومین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۷ خرداد ۶۳ و به ریاست آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی آغاز و ۶ خرداد سال ۶۷ پایان یافت. انتخابات این دوره همزمان با جنگ تحمیلی و در تاریخ ۲۶ فروردین ۶۳ برگزار شد. از مهم‌ترین مصوبات این دوره می‌توان به تصویب کلیات قانون مطبوعات و آغاز به کار شورای‌عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد.

مجلس سوم

اما سومین دوره مجلس شورای اسلامی با اتفاقات تازه‌ای همراه بود. این دوره از ۷ خرداد ۶۷ به ریاست آیت‌الله هاشمی‌ رفسنجانی و بعد از آن مهدی کروبی آغاز شد.

 در این دوره از مجلس بود که ایران قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت. همچنین وقایعی مانند درخواست مجلس برای بازنگری در قانون اساسی، ارتحال حضرت امام خمینی(ره)، انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، برگزاری پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از مهم‌ترین حوادث این دوره بودند. این دوره مجلس نیز در کنار همه وقایع مهم دوران خود در ۶ خرداد ۷۱ پایان یافت.

مجلس چهارم

چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز در ۷ خرداد ۷۱ به ریاست حجت‌السلام علی‌اکبر ناطق نوری آغاز شد. این دوره همزمان با آغاز دوران سازندگی بود. این مجلس نیز در تاریخ ۶ خرداد ۷۵ به کار خود خاتمه داد.

 مجلس پنجم

مجلس پنجم، اما کمی متفاوت بود. انتخابات این مجلس در اسفند ۷۴ برگزار شد. کار مجلس پنجم نیز با ۴ روز تاخیر در ۱۲ خرداد آغاز شد. ریاست این دوره از مجلس شورای اسلامی را نیز علی‌اکبر ناطق نوری بر عهده داشت، پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۶ خرداد ۷۹ پایان یافت.

مجلس ششم

ششمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز همچون روال دوره‌های قبل در تاریخ ۷ خرداد ۷۹ به ریاست مهدی کروبی آغاز شد. افزایش ۲۰ نفر به تعداد نمایندگان و رسیدن به ۲۹۰ نفر از جمله مهم‌ترین وقایع این دوره از مجلس شورای اسلامی بود، این مجلس نیز در تاریخ ۶ خرداد ۸۳ به کار خود پایان  داد.

مجلس هفتم

هفتمین مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ ۷ خرداد ۸۳ به ریاست غلامعلی حداد عادل آغاز شد.

تغییر محل مجلس و انتقال به میدان بهارستان در آبان ماه ۸۳ در این دوره اتفاق افتاد، همچنین در این دوره رای‌گیری از حالت «قیام و قعود» به صورت الکترونیکی تغییر پیدا کرد. این مجلـس نیز در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۸۷ پایان یافت.

مجلس هشتم

آغاز به کار مجلس هشتم در تاریخ ۷خرداد ۸۷ به ریاست علی لاریجانی بود.

 این دوره از مجلس با انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری و نخستین سال ریاست محمود احمدی‌نژاد همراه شد، در این دوره از مجلس برای نخستین بار طرح سوال از رئیس‌جمهوری در دستور کار قرار گرفت.

این مجلس همچنین به نوعی رکورددار استیضاح وزرا شد که از جمله آن می‌توان به استیضاح علی کردان، حمید بهبهانی، شیخ‌الاسلامی و شمس‌الدین حسینی اشاره کرد؛ این مجلس نیز در تاریخ ۶ خرداد ۹۱ خاتمه یافت.

مجلس نهم

نهمین دوره مجلس شورای اسلامی در ۷ خرداد ۹۱ به ریاست علی لاریجانی آغاز شد، مجلس نهم را مجلس هسته‌ای نامیده‌اند، طرح برجام و جلسات متعدد این مجلس با نمایندگان دولت را نیز گواه این ادعا می‌دانند. نهمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۴ خرداد ۹۵ به کار خود خاتمه داد.

 مجلس دهم

دوره دهم مجلس شورای اسلامی از ۸ خرداد ۱۳۹۵ رسما آغاز شد، علی لاریجانی در این دوره هم با ۲۳۷ رأی نمایندگان مجلس رئیس مجلس شورای اسلامی شد.

مجلس یازدهم

یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با حضور رئیس‌جمهوری و ۲۶۸ نفر از منتخبان مجلس ۷ خرداد ۱۳۹۹ رسما آغاز شد. محمدباقر قالیباف توانست با کسب ۲۳۰ رای در مقابل ۱۷ رای فریدون عباسی دوانی و ۱۲ رای ماخوذه سید مصطفی میرسلیم ریاست این دوره از مجلس را به مدت یکسال بر عهده بگیرد.

مجلس دوازدهم

مراسم افتتاحیه دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی ۷ خرداد ۱۴۰۳ با حضور نمایندگان منتخب و مسئولان کشوری و لشکری در صحن علنی مجلس آغاز شد. با شمارش آراء در نهایت محمدباقر قالیباف با کسب ۱۹۸ رای از حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس برای ریاست مجلس در سال اول انتخاب شد. مجتبی ذوالنوری ۶۰ رأی و متکی نیز ۵ رأی کسب کردند. همچنین آراء باطله ۲۴ عدد اعلام شد.