پـایـانی که به شکفتن می‌رسد
تاکنون سخنان زیادی درباره پیشرفت‌های ایران به‌ویژه در قرن‌های گذشته، درست در سال‌هایی که اروپا مشغول سپری کردن دوران قبل از رنسانس بود، شنیده‌ایم.
تقویم هجری شمسی برپایه تقویم جلالی تدوین شده است. این تقویم عنوان دقیق ترین تقویم جهان را به خود اختصاص داده و اختلاف دقت بالایی هم با همتایان میلادی و سایر تقویم های رسمی جهان دارد. تقویم جلالی برای نخستین بار سوم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری، به دستور جلال الدوله ملک شاه سلجوقی، به استادی حکیم عمر خیام و با نبوغ و مهارت منجمان و ریاضیدانان آن زمان ساخته شد. یکی از ایرادات تقویم مجوسی که تا پیش از تقویم جلالی در گاه شماری ایران استفاده می شد، نادیده گرفتن روزهای کبیسه بود؛ بنابراین شاه سلجوقی برای رفع ناهماهنگی های حاصل از آن، دستور تدوین تقویم را به حکیم عمر خیام داد.صمت در آخرین شماره سال ۱۴۰۱ به بررسی ویژگی های بهار پرداخته است.
روایتی از یک سفر ۳۶۵ روزه
با ساخت تقویم جلالی نه تنها معضلات مربوط به روزهای کبیسه در سال حل شد، بلکه با در نظرگرفتن آغاز سال نو درست برابر با نقطه اعتدال بهاری، تبدیل به تنها تقویمی شد که مبنایش یک رویداد طبیعی است. در حقیقت لحظه تحویل سال زمانی است که زمین به سفر ۳۶۵ روز و ۸ ساعته اش پایان می دهد و به همان نقطه ای که این سفر را آغاز کرده بود، برمی گردد. در بیشتر تقویم ها، آغاز سال نو ربطی به هیچ یک از رویدادهای طبیعی کره زمین ندارد و معمولا برمبنای یک روز مهم در تاریخ آغاز می شود، در حالی که در تقویم جلالی که تقویم هجری شمسی با اندک تغییراتی برپایه آن شکل گرفت، زمان آغاز سال، درست در لحظه ای است که زمین یک دور کامل به دور خورشید چرخیده و اعتدال بهاری آغاز شده است.
دایره های فرضی و اعتدالین
احسان مهرجو، کارشناس نجوم در گفت وگو با صمت به تشریح وضعیت زمین در فضا در نخستین روز از بهار پرداخت و گفت: فرض کنید 2 دایره در فضا کشیده شده که یک دایره موازی با خط استوا و دیگری موازی با خط مدار زمین به دور خورشید است. در واقع، همان مدار زمین در مسیر حرکتش به دور خورشید است. به عبارت روشن تر، 2 دایره فرضی به وسعت کره زمین و مسیری که زمین به دور خورشید می گردد، در فضا وجود دارد که ۲۳ . ۵ درجه اختلاف زاویه دارد، یعنی با زاویه ۲۳ . ۵ درجه ای یکدیگر را قطع می کنند. در حقیقت، محور اصلی زمین نسبت به یک خط صاف زاویه ۲۳ . ۵ درجه دارد.
مهرجو گفت: با این اختلاف زاویه، 2 دایره گفته شده یکدیگر را در فضا در ۲ نقطه قطع می کنند. یک نقطه آنجایی است که سیاره زمین برای تغییر فصل محورش را تغییر می دهد؛ به عبارتی وارد اعتدال پاییزی می شویم و برابر با اول مهرماه است. در این زمان زاویه تابش خورشید در نیمکره شمالی مایل تر از نیمکره جنوبی است و به اعتقاد اقلیم شناسان فصل سرد نیمکره شمالی آغاز می شود. در همین زمان، کشورهای نیمکره جنوبی نظیر شیلی و پرو استرالیا در حال گذراندن روزهای گرم تابستانی هستند.
وی افزود: نقطه دیگر اعتدال بهاری است و با رسیدن زمین به آن در تقویم سال نو آغاز می شود و مصادف با نخستین روز ماه فروردین است. در این نقطه درست برعکس اعتدال پاییزی فصل گرم در نیمکره شمالی آغاز و نیمکره جنوبی وارد فصل سرما می شود و زاویه تابش آفتاب برای نواحی نیمکره شمالی عمودتر خواهد بود. در واقع، وقتی زمین در گردش سالانه خود در فضا به نقطه اعتدال بهاری برسد، سال تعویض می شود و لحظه تحویل سال همان نقطه ای است که برای هر سال باید دقیقه و ثانیه هایش محاسبه شود. به گفته مهرجو، براساس محاسبات این نقطه، لحظه تحویل سال ۱۴۰۲ هجری شمسی، ۵۴ دقیقه بامداد روز سه شنبه اول فروردین است. نظم در نخستین روز بهار سراسر کره زمین را فرا می گیرد؛ روزی که خورشید در همه جا ۱۲ ساعت می تابد و ۱۲ ساعت در خاموشی به سر می برد. در روزی که زمین به اعتدال بهاری می رسد، همه جا ۱۲ ساعت روز دارد، ۱۲ ساعت شب و بعد رفته رفته از اول فروردین تا آخر بهار به طول روز اضافه و از طول شب کاسته می شود؛ تا اینکه به آخر بهار می رسیم. درست در آخرین روز خرداد، طولانی ترین روز رقم می خورد و در نهایت از طول روز کاسته و به طول شب اضافه می شود. مهرجو در ادامه بااشاره به کبیسه های پنج ساله گفت: در تقویم هجری شمسی و میلادی که اساس آن حرکت زمین در فضا به دور خورشید است، سال کبیسه وجود دارد؛ به این معنی که در تقویم هجری شمسی برخلاف میلادی که هر ۴ سال، سال چهارم را کبیسه در نظر می گیرند، اما در تقویم هجری شمسی، کبیسه های پنج ساله هم رخ می دهد؛ یعنی گاهی بعد از ۳ سال، سال چهارم کبیسه می شود و گاهی بعد از ۴ سال، سال پنجم کبیسه می شود. در حقیقت محاسبات دقیق در سال کبیسه است که دقت تقویم شمسی را از میلادی بیشتر کرده است؛ در حقیقت در تقویم میلادی همه سال ها ۳۶۵ روز و سال چهارم ۳۶۶ روز در نظر گرفته می شود و آغاز سال در نیمه شب شرعی است؛ اما در تقویم شمسی لحظه تقویم شمسی هر سال متفاوت است و ما آن را محاسبه می کنیم. وی در پاسخ به این پرسش که چرا گاهی روز نخست فروردین همان روزی است که سال تحویل و چرا گاهی فردای آن روز به عنوان روز نخست فروردین در نظر گرفته می شود؟ گفت: این روند به قاعده نوروز تحویلی بر می گردد. در واقع تقویم نویسان هر ساله لحظه تحویل سال را حساب می کنند؛ اینکه زمان دقیق تحویل سال دقیقا چه روزی و چه ساعت و دقیقه ای است. این کارشناس نجوم ضمن تشریح محاسبات درباره لحظه ظهر شرعی گفت: محاسبات منجمان برای اندازه گیری سال نو وابسته به لحظه ظهر شرعی است. در ایران اوقات شرعی براساس نصف النهار گذرنده از شهر تهران محاسبه می شود. حال اگر لحظه ظهر شرعی قبل از لحظه تحویل سال رخ دهد، همان روز که سال تحویل می شود اول فروردین است؛ اما اگر ظهر شرعی بعد از لحظه تحویل سال رخ دهد، فردای آن روز به عنوان اول فروردین در نظر گرفته می شود. در حقیقت، هدف این است که همیشه نوروز منطبق با اول بهار باشد.
بوی گل و نوید غذا
از تقویم دقیق جلالی و تحویل به موقع سال که بگذریم، با ورود زمین به نقطه اعتدالی فصلی آغاز می شود که بارزترین شاخصه اش سرزنده شدن طبیعت و رویش انواع گیاهان است. شاید از خود بپرسید فصل بهار چه با خود دارد که این گونه تنوع و دگرگونی به همراه می آورد. از گل ها و طبیعت رنگارنگ گرفته تا تنوع میوه های آن. اقلیم شناسان می گویند بهار فصل گشایش هوا است؛ به عبارت روشن تر، 3 ماه نخست سال؛ فصلی است که بادهای غربی در طول مسیر خود از غرب به شرق بسته های هوایی را بارگیری و با رسیدن به منطقه خاورمیانه آنها را خالی می کنند. علمی تر که بررسی کنیم، بارش های کوتاه مدت بهار و ابرناکی گاه وبیگاه آن ناشی از همین بسته های متنوع هوایی است. فارغ از حساسیت های آلرژیک بهاره که برخی افراد را به دلیل گرده افشانی گل ها در این فصل راهی درمانگاه ها و داروخانه ها می کند، خوشایند بودن بوی گل به تاریخ طبیعی نژاد انسان بر می گردد. دانشمندان علم زیست شناسی تکاملی می گویند، نسل های قبلی بشر در اعصار بسیار دور که نه تقویمی در کار بوده و نه فصل ها و سال ها معنای امروزی خود را داشته اند، با استشمام بوی گل می فهمیدند که فصل شکفتن نزدیک است و بوی گل، نوید غذا را هم به آنها می داد.
کودکان مبتلا به آلرژی را از طبیعت دور نکنید
اما دانشمندان راه حل هایی هم برای دوری از آلرژی بهاره آن هم برای کودکان ارائه داده اند، به نقل از consumer . healthday دکتر کاتلین می، متخصص آلرژی می گوید: والدین کودکان مبتلا به آلرژی و آسم همواره نگران حضور فرزندان شان در طبیعت هستند و از خود می پرسند که آیا بازی فرزندشان در پارک یا فضای سبز برای کودک خطری ندارد؟ بهترین رویکرد برای مواجه شدن با فصل آلرژی، تمرکز روی غذا و شرایط کودک است. مطمئن شوید که داروهای مورداستفاده وی به روز، علائم تحت کنترل و دوز داروی کودک تان تغییر نکرده باشد. اگر کودک شما به دلیل آلرژی شدید نسخه ای برای تزریق داروی اپی نفرین دارد، مطمئن شوید که این دارو را همیشه در اختیار دارید. این دارو برای درمان اضطراری واکنش های حاد آلرژیک است. اگر در فصل بهار فرزندتان از سوی مدرسه به اردو می رود، از قبل با مربیان وی در نیازهای سلامتی فرزندتان صحبت کنید. تماس با گیاهانی مانند پیچک سمی، بلوط و … می تواند یک مسئله خاص برای کسانی باشد که حساسیت دارند. به یاد داشته باشید، محصور کردن فرزندتان در خانه تنها به بدتر شدن شرایط منجر و توصیه می شود به کودک تان اجازه دهید در طبیعت حضور یافته و بدن وی امکان مواجه شدن با انواع محرک ها را به طور کنترل شده داشته باشد. حتما توصیه می شود داروهای ضد حساسیت، کرم ها و لوسیون هایی مانند کالامین را در هنگام حضور در طبیعت به همراه داشته باشید.
با خواب آلودگی بهاری چه کنیم؟
جز حساسیت های بهاری خواب آلودگی در فصل بهار موضوع شایعی است که برخی نسبت به زیاد بودن این احساس در فصل بهار گله مند هستند. معمولا بدن افراد سوخت وساز و ترشح بعضی از هورمون ها را متناسب با محرک های خارجی مانند نور و دما تغییر می دهد. خواب آلودگی بهاری، نوعی عکس العمل بدن انسان نسبت به تغییراتی است که در طبیعت رخ می دهد. افزایش طول مدت روز و روشنایی در فصل بهار، باعث خواب آلودگی و کاهش تمرکز بسیاری از افراد می شود. پژوهشگران معتقد هستند، در فصل بهار ساعت بیولوژیکی بدن برخی افراد که با ساعت های طولانی شب تنظیم شده است، نمی تواند با طولانی شدن روز هماهنگ شود و انرژی آنها به سرعت تحلیل می رود. بنابراین افراد به اختلالات خواب از جمله پرخوابی مبتلا می شوند. به گفته پزشکان، فعالیت بدنی مناسب و کافی در فصل بهار، می تواند مانع بروز کسالت و خواب آلودگی شود، بنابراین افراد باید در این فصل ورزش و پیاده روی را در برنامه روزانه خود قرار دهند. علاوه بر این، توصیه شده است، افراد خواب شبانه کافی داشته باشند، در طول روز ۱۵ تا ۳۰ دقیقه چرت بزنند، وزن خود را کاهش دهند، قبل از خواب شب، از مصرف غذای سنگین و چرب دوری و فشار خون خود را کنترل کنند، در صورت امکان بعد از ورزش یا صبحانه دوش آب سرد بگیرند، چرا که دوش آب سرد باعث می شود رگ های خونی تقویت شوند و گردش خون نیز بهبود یابد.
سخن پایانی
یادمان باشد، در فصل بهار بسیاری از جوجه های پرندگان به دلیل تمرین پرواز خارج از لانه به سر می برند، بسیاری از نوزادان حیوانات در پی یافتن غذا به دنبال مادر از مخفیگاه خارج می شوند یا برخی از آنها با مشاهده انسان، نوزاد خود را لابه لای علف ها مخفی می کنند و از محل دور می شوند و در زمانی که امنیت برقرار شود، به محل بازمی گردند و نوزاد خود را می برند. بنابراین، حفظ امنیت حیوانات در طبیعت در این فصل از حساسیت های زیادی برخوردار است که بی شک باید به این موضوع بیش از هر زمان دیگری توجه کنیم.
