زاینده‌رود، بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی به‌ویژه زردکوه در استان و چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به‌سمت شرق جریان داشته و در نهایت به تالاب گاوخونی می‌ریخته است. 

این رودخانه که نماد حیات استان اصفهان محسوب می‌شد، از دهه ۸۰ شمسی به دلایل مختلفی دچار مشکل کم‌آبی مقطعی و طی سالیان اخیر دچار بی‌آبی مطلق شده است.

گرچه نقش تغییرات اقلیمی را نمی‌توان در خشکی زاینده‌رود و فرونشست زمین و به‌تبع آن تهدید میراث ملموس و ناملموس اصفهان نادیده گرفت، اما بسیار آشکار است که دلیل اصلی و عمده این اتفاق که پایداری این خطه را شدیدا به‌خطر انداخته است، سوءمدیریت منابع و مصارف آب است.

بنابراین دلیل اصلی خشک شدن زاینده رود، ناتوانی شدید و سوءمدیریت و بارگذاری بیش از ظرفیت این رودخانه است. همچنین طرح‌های انتقال آب به یزد و کاشان، برداشت بی‌رویه سالانه آب در بالادست رودخانه، استقرار صنایع بزرگ شامل پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها در کنار زاینده‌رود، کشاورزی در حوضه آبخیز این رودخانه و در نظر نگرفتن تغییرات اقلیمی از دیگر عواملی هستند که بر شرایط بحرانی زاینده‌رود دامن زده است و مشکلاتی از جمله مشکلات معیشتی کشاورزان، فرونشست زمین در ابعاد بزرگ، بحران ریزگردها و کم‌آبی را برای مردم اصفهان به‌وجود آورده  است.

 در طی بیش از 4 دهه گذشته افزایش اراضی کشاورزی حوضه آبخیز زاینده‌رود از ۷۰ هزار هکتار به بیش از ۵۰۰ هزار هکتار رسیده است، در حالی که کشاورزی در استان اصفهان همچنان به روش سنتی و بدون تغییر الگوی کشت انجام می‌شود و محصولات آب‌بر از جمله برنج در این استان کشت می‌شود. حقابه زمین‌های کشاورزی در استان اصفهان در تمام این سال‌ها از زاینده‌رود تامین شده است و مسئولان با بی‌توجهی به عواقب این کار و بدون اعمال هیچ‌گونه محدودیتی آب را در اختیار کشاورزان قرار داده‌اند.

صنایع آب‌بر فولاد، مس، ذوب آهن و صنایع پتروشیمی در استان اصفهان حجم زیادی از ذخایر آبی را به خود اختصاص داده‌اند. در دهه ۶۰ تلاش زیادی برای احداث صنایع سنگین در اصفهان صورت گرفت، موضوعی که پس از 4 دهه به پاشنه‌آشیل این استان تبدیل شده و نه‌تنها باعث پیشرفت اصفهان نشد، بلکه با مصرف منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی این استان، اصفهان را دچار بحران فرونشست کرده و به سبب آلاینده بودن، استان اصفهان را به آلوده‌ترین استان کشور از نظر هوا و اقلیم تبدیل کرده است.

متاسفانه حدود 80 درصد از کارخانه‌های فولاد و پتروشیمی کشور در استان اصفهان قرار دارد. باتوجه به ایجاد اشتغال شدید در بخش صنعت، کنترل و محدود کردن صنایع در این استان امری پیچیده و بسیار دشوار به‌نظر می‌رسد.

باوجود اینکه توسعه صنایع آب‌بر در استان اصفهان همواره به‌عنوان یکی از بدترین تصمیمات مطرح بوده است،اما متاسفانه هیچ‌گاه مسئولان خاطی استان در این زمینه مورد بازخواست قرار نگرفته‌اند. اصولا نه‌تنها در این موارد بلکه در سایر موارد نیز برای مسئولان هیچ‌گونه خط قرمزی وجود ندارد و هیچ‌گاه درباره هیچ خبط و خطا و فسادی مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند که شاید همین یک دلیل برای جذابیت‌های مدیریتی و سر و دست شکستن برای کسب جایگاه‌های مدیریتی کافی باشد.

از طرف دیگر، پروژه‌های انتقال آب از اصفهان به یزد و کاشان نیز در شرایطی صورت گرفت که خود استان درگیر مشکلات کم‌آبی بود. 

مجوز جدید انتقال آب از زاینده‌رود به کاشان در سال ۱۳۹۹ در حالی صادر شد که در سال ۱۳۹۲ براساس بند ۲ مصوبات ۹ ماده‌ای دهمین جلسه شورای‌عالی آب، بارگذاری جدید بر منابع آب زاینده‌رود تا پیش از شفاف‌سازی مصارف آب در این حوضه و تعیین‌تکلیف تخصیص آب به استان‌های چهارمحال و بختیاری و یزد ممنوع شده بود. 

همچنین طبق مصوبات قانونی، از سال ۱۳۹۲ هرگونه بارگذاری جدید بر زاینده‌رود ممنوع اعلام شده بود. با این حال، بارگذاری‌ها در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری نه‌تنها متوقف نشد، بلکه به اشکال مختلف افزایش یافت.

پروژه‌هایی مانند انتقال آب به شهرهای بن، بروجن و گلاب و همچنین برداشت‌های بی‌رویه از سرچشمه‌های این رودخانه، تاثیر مستقیمی بر کاهش جریان آب داشته است.