رفته‌رفته به ارسال لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به مجلس شورای اسلامی نزدیک می‌شویم.

هنوز جزئیات زیادی از این لایحه رسانه‌ای نشده و قرار است نخستین بودجه دولت رئیسی رشد اقتصادی ۸ درصد را تامین و کسری بودجه را کم کند.

هر سال دولت‌ها مدعی اصلاح ساختار بودجه می‌شوند اما تا به امروز اصلاح جدی را شاهد نبودیم و نرخ دلاری که در بودجه هر سال مشخص می‌شود، خیلی واقعی نیست.

در صورتی که دولت بودجه همراه با کسری زیاد را به مجلس ارائه کند، نتیجه‌ آن افزایش نرخ ارز خواهد بود. به این دلیل که به تورم دامن زده می‌شود. درمقابل اگر بودجه متوازنی داشته باشیم و میزان استقراض دولت از مردم کاهش پیدا کند، شرایط متفاوت خواهد بود.

باید توجه داشته باشیم اگر منابع ارزی در پروژه‌های مولد مصرف شود می‌تواند با ارزآوری بیشتر تاثیر مثبت بر کنترل نرخ ارز در بازار داشته باشد. به علاوه اینکه، تعیین نرخ ارز در بودجه‌های سنواتی از اهمیت بالایی برخوردار است.

نرخی که برای ارز در بودجه مطرح می‌شود، به‌صورت معمول یک برآورد است و نرخ دقیقی برای ارز به‌شمار نمی‌رود و فقط یک عدد محاسباتی است.

در فرآیند اختصاص بودجه و تعیین دخل‌وخرج دولت، ارز به‌دست‌آمده به ریال تبدیل می‌شود. در نتیجه از نگاهی دیگر می‌توان گفت نرخ تعیین‌شده برای ارز در لایحه بودجه، موضوع خیلی خاصی نیست و بازار ارز نیز مانند سایر بازارها تابعی از عرضه و تقاضاست.

با کنترل عرضه و تقاضای ارز در بازار می‌توان تا حد زیادی نرخ ارز را در طول سال تعیین و کنترل کرد. این امکان وجود دارد که نرخ ارز در بودجه عددی پایین‌تر از نرخ واقعی درنظر گرفته شود اما روند عرضه و تقاضا در بازار نرخ بالاتری را برای ارز تعیین کند. البته عکس این موضوع هم صدق می‌کند.

ممکن است بودجه به نرخ ارز بالاتری بسته شود اما در دولت دستورالعمل‌های ارزی متفاوتی وجود داشته باشد. به‌علاوه اینکه همواره برای واردات یکسری از اقلام مانند نهاده‌های دامی یا گندم نیاز به ارز نیمایی داریم و اگر این ارز حذف شود، با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهیم شد. در نتیجه در بودجه سال ۱۴۰۱ نیز برای اقلام ذکرشده نباید اختصاص ارز آزاد در نظر گرفته شود.

با این همه تعیین نرخ ارز در لوایح بودجه به‌دلیل تاثیرگذاری بر محاسبه درآمدهای حاصل از فروش نفت اهمیت بالایی دارد. به علاوه اینکه اقتصاد ایران با وجود تمام تلاش‌ها برای خروج از اقتصاد نفتی هنوز هم عملا وابسته به دلارهای نفتی است.

به همین دلیل هم روند مذاکرات تاثیرگذارترین عامل برای نرخ ارز است و اگر امیدی به حل موضوعات بین‌الملل و دستیابی به توافق وجود داشته باشد، به‌طورقطع تاثیر مثبت بر کاهش نرخ ارز خواهد داشت. به طبع تنش‌ها و مشکلات بین ایران و کشورهای غربی نیز تأثیر منفی بر نرخ ارز می‌گذارد.

در نهایت اینکه در روزهایی به‌سر می‌بریم که عوامل زیادی بر نرخ ارز و به‌ویژه دلار تاثیرگذار هستند. عواملی مانند بودجه، مذاکرات برجام و آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده و موارد دیگر.

از سویی در روزهای ابتدایی دولت سیزدهم هستیم و فضای اقتصادی کشور در ابهام به‌سر می‌برد.

در کنار این عوامل، به‌صورت کلی بحث نرخ تورم، نرخ بهره، نرخ بهره، مبادلات خارجی، ثبات سیاسی و عملکرد اقتصادی، رکود اقتصادی و... بر نرخ ارز در ایران تأثیرگذار است.

به‌صورت کلی، نتیجه مذاکرات تأثیر مثبتی بر نرخ دلار خواهد داشت و اگر در کوتاه‌مدت نشست‌های برجامی به نتیجه برسد، کاهش نرخ دلار شیب تندی در پیش خواهد گرفت.