رشته علوم آزمایشگاهی بالینی یکی از شاخه‌های علوم پزشکی و در دسته رشته‌های پیراپزشکی یا پاراکلینیک محسوب می‌شود. وظیفه اصلی این رشته تشخیص و پایش بیماری‌های مختلف است. این وظیفه مهم بر عهده کارشناسان علوم آزمایشگاهی است که با جمعیت حدود 50 هزار نفر اسکلت اصلی آزمایشگاه‌های طبی را تشکیل می‌دهند. سفیدپوشان علوم آزمایشگاهی که در کنار سایرکادر درمان مشغول خدمت رسانی به مردم هستند از انباشته شدن مشکلات شان و عدم توجه و رسیدگی به آنها به شدت گلایه مند هستند. گسترش نارضایتی در میان کارشناسان این رشته سبب مهاجرت آنها به خارج از کشور و یا تغیر رشته و تغیر شغل آنها شده است. چنانچه عزم جدی در میان مسئولان وزارت بهداشت برای رفع این مشکلات و اراده‌ای برای رسیدگی به مطالبات کارشناسان علوم آزمایشگاهی وجود نداشته باشد باعث ادامه روند خروج نیروهای علوم آزمایشگاهی از آزمایشگاه‌های طبی خواهد شد که مطمئنا سبب آسیب جدی به نظام سلامت کشور می‌شود. به مناسبت نزدیک بودن روز علوم آزمایشگاهی ۳۰ فروردین، به بخشی از مهم‌ترین مطالبات و مشکلات کارشناسان علوم آزمایشگاهی می‌پردازیم

۱- عضویت کارشناسان علوم آزمایشگاهی در سازمان نظام پزشکی: یکی از مهم‌ترین مطالبات کارشناسان این رشته نظام‌مند شدن علوم آزمایشگاهی است. کارشناسان علوم آزمایشگاهی از سال‌ها قبل جهت تحقق این مطالبه اقدام کرده و موفق به اخذ چندین رأی قطعی از دادگاه‌های تجدید نظر در شهرهای مختلف شده‌اند. این مطالبه که دارای پشتوانه قانونی، حقوقی، قضائی و همین‌طور دارای تاییدیه از آزمایشگاه مرجع وزارت بهداشت و مصوبه مورخ 14‌.‌11‌.‌1403 کمیسیون بهداشت مجلس می‌باشد متاسفانه تا کنون اجرایی نشده. پیگیری‌های مستمر و مجدانه و نیز مکاتبات و جلسات متعدد خانم دکتر محمدبیگی نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در این خصوص، امیدها را جهت به ثمر نشستن این مهم زنده نگه داشته است.

۲-تعرفه‌گذاری خدمات آزمایشگاهی برای کارشناسان علوم‌آزمایشگاهی: در میان رشته‌های مشمول قانون ارتقا بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت، تنها گروه فاقد تعرفه کارشناسان علوم آزمایشگاهی می‌باشند. با عنایت به قوانین موجود در این خصوص و نیز با توجه به اینکه کلیه مراحل انجام آزمایش (شامل کنترل کیفیت، کالیبراسیون دستگاهها، شناسایی و رفع خطاها، اطمینان از نتایج و جمع آوری مستندات و ارائه گزارشات به بازرسین و...) توسط کارشناسان علوم آزمایشگاهی انجام می‌پذیرد اما متاسفانه سهم آنها از تعرفه خدمات آزمایشگاهی صفر می‌باشد. این در حالیست که برای گروه پرستاری تعرفه‌گذاری انجام شده است.

۳-عدم رتبه‌بندی و طبقه‌بندی مشاغل برای کارشناسان شاغل در بخش خصوصی: کارشناسان علوم آزمایشگاهی که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند مشمول قانون کار می‌باشند. حداقل حقوق که فاقد هرگونه مزایای قانونی است که این به نوبه خود سبب بی‌رغبتی کارشناسان این رشته جهت کار در بخش خصوصی می‌شود. کارشناسان علوم آزمایشگاهی بر این باورند که هیچ گونه تناسب و سنخیتی میان کاری که انجام می‌دهند و حقوقی که دریافت می‌کنند وجود ندارد. کاری فنی، خطیر با مسئولیت زیاد و در مقابل حقوقی بسیار کم. رسیدگی به این مطالبه مهم نیازمند تعامل جدی میان وزارت کار، وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی و تحقق آن مشروط به پیگیری‌های مستمر و مجدانه وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی این رشته است.

۴-حضور رشته‌های متفرقه، فاقد صلاحیت و غیر مجاز در آزمایشگاه‌های طبی: دست اندازی رشته‌های غیر مرتبط به حرفه و شغل کارشناسان علوم آزمایشگاهی، ورود غیر قانونی برخی از رشته‌های علوم پایه به آزمایشگاه‌های طبی و انجام کارهای فنی و تخصصی، یکی از تخلفاتی است که اعتراض جدی و همیشگی کارشناسان علوم آزمایشگاهی را به دنبال داشته است. پیرو آیین نامه طرح طبقه‌بندی مشاغل وزارت بهداشت، تنها رشته‌ای که شرایط احراز پست کارشناس آزمایشگاه پزشکی را داراست رشته کارشناسی علوم آزمایشگاهی است. عطف به ابلاغیه‌های متعدد آزمایشگاه مرجع وزارت بهداشت حضور رشته‌های غیرمرتبط و متفرقه به عنوان کارشناس آزمایشگاه طبی تخلف محسوب می‌شود. بر اساس نامه اخیر معاون دادستانی تهران، هر گونه دخالت در امور پزشکی جرم محسوب می‌شود. همچنین بر اساس مصوبه خرداد سال ۱۳۳۴ قانون مربوط به مقررات پزشکی و دارویی، آزمایشگاه در زمره موسسات پزشکی محسوب شده و افرادی که در آزمایشگاه‌های طبی فعالیت می‌کنند می‌بایستی واجد صلاحیت فنی و پروانه رسمی باشند. با وجود تمامی این قوانین، مقررات و مصوبات متاسفانه شاهد حضور رشته‌های غیر مرتبط در آزمایشگاه‌های طبی هستیم که رسیدگی به این تخلف نیازمند وضع قوانین بازدارنده و ورود جدی معاونت درمان وزارت بهداشت است.

۵-عدم تعلق حق سختی کار به کارشناسان علوم آزمایشگاهی: کارشناسان این رشته به صورت روزانه در مواجهه با مواد اسیدی، قلیایی، عفونی و سرطان‌زا هستند. خلاف گروه رادیولوژی که دارای حق اشعه هستند، متاسفانه هیچ گونه امتیاز یا مزیتی برای کارشناسان علوم آزمایشگاهی به سبب کار با مواد زیان آور لحاظ نشده است. یکی از مطالبات این حوزه تعلق حق سختی کار هستند که نیازمند ورود جدی وزارت بهداشت و تعامل وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی جهت تحقق آن است.

۶-عدم حضور کارشناسان علوم آزمایشگاهی در تصمیم گیری‌های کلان حوزه آزمایشگاه: در میان سایر گروه‌های آزمایشگاهی بالینی همچون دکترای علوم آزمایشگاهی، متخصصین علوم آزمایشگاهی، فلوشیپ علوم آزمایشگاهی، کارشناسان علوم آزمایشگاهی و پاتولوژیست‌ها، پرجمعیت‌ترین گروه آزمایشگاهی کارشناسان علوم آزمایشگاهی می‌باشند اما متاسفانه جایگاهی برای آنها در وزارت بهداشت یا سازمان نظام پزشکی تعریف نشده تا جهت مشارکت در تصمیم‌گیری‌های کلانی که در سطح کشور در حوزه آزمایشگاه اتخاذ می‌‌شود امکان مشارکت داشته باشند. این در حالی است که اسکلت اصلی آزمایشگاه‌های طبی را کارشناسان این رشته تشکیل می‌دهند و می‌توانند نقش موثری در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های کلی نظام آزمایشگاهی کشور داشته باشند.

۷-عدم ایجاد معاونت پیراپزشکی در ساختار وزارت بهداشت: باوجود اینکه جمعیت کارشناسان پیراپزشکی کشور (علوم آزمایشگاهی، رادیولوژی و...) تعداد قابل توجهی است اما متاسفانه هیچ معاونت اختصاصی جهت رسیدگی به مسائل مرتبط با آنها در وزارت بهداشت وجود ندارد. این در حالیست که معاونت پرستاری از سال‌ها قبل در ساختار وزارت بهداشت تعریف شده است و بدیهی است که معاونت پرستاری صرفا مختص مسائل مربوط به گروه پرستاری است و کارشناسان پیراپزشکی از این امتیاز در وزارت بهداشت محروم شده‌اند.

در پایان؛ شرایط نامناسب کاری و حقوقی کارشناسان علوم آزمایشگاهی باعث اعتراض و نارضایتی گسترده در میان این قشر از کادر درمان شده و کم توجهی به آنها موجب بی‌انگیزگی بیش از پیش خواهد شد. ادامه این روند نامطلوب، از یکسو منتج به خروج بیشتر نیروهای علوم آزمایشگاهی از آزمایشگاه‌های طبی کشور و از سوی دیگر باعث کاهش ورودی به این رشته و خالی ماندن ظرفیت رشته علوم آزمایشگاهی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور می‌شود که پیامدهای منفی آن متوجه نظام سلامت کشور خواهد شد.