عبور از ناترازی در یک رویکرد جامع و هماهنگ
نصراله محمدحسین فلاح کارشناس حوزه صنعت
همانطور که میدانید اقتصاد کشور در حال حاضر با ناترازیهای گوناگونی روبهرو است که بزرگترین آن مربوط به ناترازی انرژی است. به اعتقاد من، دولت فعلی بار سنگین کمکاریهای دولتهای پیشین را به دوش میکشد و نیازمند شروع اقداماتی جدی برای کاهش این ناترازی است.
در این روند نداشتن تعاملات بینالمللی و محدودیتهای خارجی این بحرانها را برای ما بهنوعی شدید خواهد کرد. موضوع بعدی مربوط به جدیت دولتها در اجرای سیاستهایی است که اعلام میکنند.
گاها دولتها اعلام موضع میکنند و برنامههایی را به ظاهر در دستور کار دارند، اما چون دولت تنها تصمیمگیر نیست و باید نهادهای دیگر را هم با خود همگام کند، نبود اجماع برنامهها را به نتیجه مطلوب نمیرساند. در نهایت در نبود همکاری و هماهنگی فرادولتی، سرمایهگذاری هم بیفایده خواهد بود.
در بلندمدت، اصلاح ساختارهای اقتصادی و انرژی کشور ضروری است. همانطور که اشاره شد، یکی از نکات کلیدی در این زمینه، نیاز به هماهنگی بیننهادی است. متاسفانه در کشور ما دولت بهتنهایی نمیتواند تمام مشکلات را حل کند و باید سایر نهادها نیز در تصمیمگیریها و سیاستگذاریها دخیل باشند. بهعنوانمثال، اگر نهادهایی که مسئول صدور مجوزها و نظارت بر صنایع هستند، با دولت هماهنگ نباشند، سرمایهگذاریها و تلاشها برای رفع ناترازی انرژی به نتیجه نخواهد رسید.
پس دولتها در ایران باید به این درک برسند که تنها تصمیمگیران صنعت و اقتصاد کشور نیستند و باید با دیگر نهادها همکاری کنند تا بتوانند سیاستهای مؤثری را پیادهسازی و براین اساس سیاستگذاری کنند. مشکل ناترازی انرژی در بخش برق و گاز بحران بزرگی است با این حال با توجه به اینکه ایران دومین ذخایر گاز جهان را دارد، این قابلقبول نیست که با این حجم از کمبود گاز مواجه شود ازاینرو ضرورت دارد برنامههای کارآمدی برای استفاده بهینه از منابع موجود تدوین شود.
یکی دیگر از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، عدمتوجه به نیازهای واقعی صنایع است. بسیاری از صنایع درحالحاضر با کمبود سوخت مواجه هستند و این مسئله میتواند منجر به تعطیلی یا کاهش تولید آنها شود. در این شرایط اگر قرار است نیروگاههای کوچکی توسط این صنایع ایجاد شود، باید مشخص کنند که سوخت موردنیاز آنها چگونه تامین میشود. وقتی دولت اصرار بر اجرای این نوع از همکاری دارد، باید راهکارهایی برای تامین سوخت لازم برای نیروگاهها و صنایع کوچک ارائه دهد. در نهایت، سرمایهگذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر بهعنوان راهکار نهایی باقی میماند.
در این بخش نیز با وجود اینکه تمرکز اصلی روی انرژی خورشید و بادی است، باید بهدنبال راههای جذب سرمایهگذاری خارجی و داخلی در این حوزهها باشیم و با توجه به اینکه چین تولیدکننده عمده پنلهای خورشیدی است، ایران باید بتواند منابع مالی لازم را برای توسعه این صنعت در تعامل با چین تامین کند که بعید است ایران بتواند این منابع مالی را تامین
کند. در مجموع، برای کاهش ناترازی انرژی و آسیب کمتر به صنعت، نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ هستیم که شامل همکاری میان دولت و بخش خصوصی، اصلاح ساختارهای اقتصادی و انرژی و توجه به نیازهای واقعی صنایع باشد. تنها در این صورت میتوانیم از چالشهای موجود عبور کنیم و آیندهای پایدار برای صنعت کشور رقم بزنیم. البته با تمام اینها خوشبین به حل مشکلات نیستم.
یکی از راهکارهایی که در کوتاهمدت میتواند به کاهش آسیب ناشی از ناترازی انرژی منجر شود، افزایش همکاری میان دولت و بخش خصوصی است. این همکاری میتواند شامل تسهیل در تامین منابع انرژی، بهویژه گاز، برای واحدهای تولیدی باشد. همچنین، دولت باید بهدنبال ایجاد سیاستهای شفاف و پایدار باشد که به سرمایهگذاران اطمینان دهد که میتوانند درزمینه تولید انرژی و تامین برق برای صنایع خود سرمایهگذاری کنند. در صورت ادامه روند کنونی، ناترازی و توزیع ناترازی تا جایی پیش میرود که صنعت و کل اقتصاد صدمه خواهند دید. در حالحاضر، آقای پزشکیان گام مؤثری در راستای شناسایی ناترازی در توزیع انرژی در خانهها برداشتهاند. البته بلافاصله پس از آن، واکنشها علیه آن آغاز شده و به نظر میرسد تلاشها بیشتر برای متمرکز کردن مشکلات بر دوش صنعت است. به این ترتیب، ناترازی انرژی به چالشی جدی تبدیل شده و تنها صنعت هدف قرار گرفته است. این وضعیت میتواند به ایجاد شرایطی منجر شود که کارخانهها خاموش و تعطیل هستند و صنعت پولی ندارد به کارگران خود بدهد، اما خانههای همین کارگران گرم و روشن باشد. در این شرایط تغییر رفتارهای داخلی و در تعاملات بینالمللی، ضروری است تا بتوانیم از این چالشها عبور کنیم.