واردات خودرو در شرایطی که بازار با کمبود عرضه مواجه است، از موضوعات بسیار تاثیرگذار بر وضعیت کلی بازار خودرو است که در یک سازکار درست می‌تواند بخشی از التهابات بازار خودرو را کم کند. این روند می‌تواند برنامه‌ریزی‌شده و هماهنگ با سیاست‌های حمایت از تولید داخل و مصرف‌کننده نهایی اجرایی شود و بخشی از نیاز بازار را پوشش دهد. این در حالی است که واردات خودرو بعد از مدت‌ها که ممنوع بود، حالا هم در یک وضعیت بدون نظم و انسجام در حال انجام است. واردات خودرو در ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی روبه‌رو بوده است. براساس آنچه از ابتدای سال جاری شاهد آن بوده‌ایم، این فرآیند به شکلی شلخته و بی‌نظم انجام‌شده که این امر به‌ویژه در شرایط تحریمی کشور، مشکلاتی را ایجاد کرده است.

 با وجود اینکه تا امروز خودروهایی هم وارد کشور شده، اما توزیع ۴۰ هزار خودرو وارداتی به شکلی نامناسب و غیرمنظم صورت گرفته است. بسیاری از این خودروها به جای اینکه به‌دست مصرف‌کنندگان واقعی برسند، به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده‌اند و صاحبان آنها در انتظار فروش با قیمت‌های گزاف و گران‌تر باقی مانده‌اند. در حال حاضر، تعدد شرکت‌های واردکننده و عدم‌نظارت کافی بر فرآیند واردات، مشکلاتی را برای بازار ایجاد کرده است. به‌عنوان مثال، برخی شرکت‌های واردکننده توانایی لازم برای ارائه خدمات مناسب به محصولاتی که وارد می‌کنند را ندارند که در ادامه به ضرر مصرف‌کننده نهایی خواهد بود. این وضعیت به‌نوعی نشان‌دهنده سوءمدیریت در سیستم واردات خودرو است.

در حال حاضر سیستم توزیع خودروهای وارداتی ضعف بزرگ دارد و آن هم در توزیع است. از هر سمتی به واردات خودرو نگاه می‌کنیم، شاهد سوءمدیریت هستیم. نبود یک روند منظم برای واردات و توزیع خودرو نیز بر مشکلات افزوده است. تعدد واردکننده‌ها، اینکه هر فرد یا شرکتی می‌تواند بدون تعهد خاصی اقدام به واردات خودرو کند باعث افزایش بی‌نظمی و عدم‌شفافیت در بازار شده است.

توزیع سامانه‌ای خودروهای وارداتی نیز تصمیم اشتباهی بود. دولت با ایجاد انتظارات غیرواقعی و وعده‌وعیدهای غیرمنطقی در بازار سعی دارد کنترل کوتاه‌مدت بر اوضاع داشته باشد، اما واقعیت این است که اگر این انتظارات برآورده نشوند، می‌تواند منجر به نارضایتی بیشتر مصرف‌کنندگان و پیامدهای منفی دیگری شود و در بلندمدت در سطح کلان آسیب‌زاست. در سال‌های گذشته، وعده‌هایی مبنی بر واردات ۱۰۰ هزار خودرو در سال اول و ۲۰۰ هزار خودرو در سال بعد داده شده بود که عملا محقق نشده است.

 اینکه تنگنای ارزی داریم و در مقابل وعده‌هایی مبنی بر واردات فلان تعداد خودرو داده می‌شود، پذیرفته نیست، چون به وضوح مشخص است که محقق نخواهد شد.

بدون شک یکی از مواردی که بر وضعیت واردات خودرو تاثیرگذار بوده، تحریم‌هاست. بخش زیادی از مشکلات بازار و صنعت خودرو ما همزمان با اعمال تحریم‌ها بروز و ظهور پیدا کرد و تا زمانی که تحریم‌ها ادامه دارد و گلوگاه‌های ارزی کشور مشکل داشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که واردات خودرو به شکل مؤثری ساماندهی شود.

برای ساماندهی واردات خودرو نیازمند یک سیستم توزیع متعادل و درست هستیم. تا زمانی که سیستم توزیع کنونی اصلاح نشود، مشکلات موجود ادامه خواهد داشت. همچنین باید توجه داشت که واردات خودرو باید هم انبوه باشد و هم پیوسته و منظم تا بتواند تأثیر مثبتی بر بازار بگذارد.

واقعیت این است که توزیع سامانه‌ای یک اشتباه مدیریتی است. برای اصلاح واردات خودرو هم اولویت در اصلاح این رویکرد اشتباه است؛ بنابراین نخست باید نحوه توزیع و ورود همین تعداد خودرو به بازار اصلاح شود. ضمن اینکه معتقدم ۴۰ تا ۵۰ هزار خودرو وارداتی چندان بر بازار تاثیرگذار نخواهند بود، اما همین تعداد در این فرآیند نادرست و دونرخی بودن این خودروها، پیامدهای منفی به‌دنبال دارند که باید از آنها پیشگیری کنیم.

 در نهایت، برای موفقیت در واردات خودرو، نیازمند یک برنامه جامع هستیم که در یک سازکار منظم شامل نظارت دقیق بر شرکت‌های واردکننده، تأمین ارز مناسب و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توزیع عادلانه و مهم‌تر از همه سیستم توزیع مناسب و انبوه و پیوسته باشد. تنها در این صورت می‌توان امیدوار بود که بازار خودرو به سامان برسد و مصرف‌کنندگان واقعی از مزایای آن بهره‌مند شوند.

در نهایت اینکه می‌توان در همین شرایط هم با برنامه‌ریزی درست و سیاست‌گذاری همه‌جانبه در بخش‌های مختلف تولید و واردات و مونتاژ خودرو در راستای رفع التهابات بازار خودرو و نابسامانی‌های آن گام برداشت که این هم نیازمند عزم متولیان امر و تلاش‌های متعهدانه و کارشناسانه است.