مدیران ارشد ما درکی از «اقتصاد مقیاس» ندارند
سید محمد بحرینیان پژوهشگر توسعه
عدمبرنامهریزی درست دولتهای ما در کشور طی ۴۰سال گذشته، برخی از به ظاهر تولیدکنندگان ما را به تاجرباشیهای جدید کشور تبدیل کرده که منابع ارزی بینظیر این کشور را میبلعند. آیا دولتهای ما برنامهای برای کاهش ارزبری برخی تولیدات در کشور دارند یا نه؟ ارزبریهای فراوان و رانت حاصل از آن در کشور، امروز یکی از بزرگترین آفتهای بخش تولید و توسعه اقتصادی کشور است، زیرا از یک سو، منابع ارزی ما را میبلعد و تولید ما را وابسته به خارج میکند و از سوی دیگر، امکان پیشرفت فناوری و افزایش اشتغال را در بخش تولید از ما سلب میکند.
مدیران ارشد ما درکی از «اقتصاد مقیاس» ندارند و به جای آن کوتولهپروری را رواج داده و برای بقا به فساد و رقابت مخرب روی میآورند. در اسناد امریکاییها هست که میگفتند کرهجنوبی ذوب آهن و فولاد نیاز ندارد، اما کرهایها تصمیم گرفتند به جای تولید تیرآهن به دنبال تولید ورق بروند و تیرآهن را وارد کنند، اما ما تیرآهن تولید کردیم و به دنبال واردات ورق رفتیم. باورتان میشود اکنون که ما یخچال میسازیم، گاهی ورق آن را باید از عربستان!، فوم مورد نیازش را از یک کشور و همه کمپرسورهای موردنیاز تولید را از کشوری دیگر وارد کنیم؟! وزیر صنعت وقت کشورمان هم نمیداند که خط تولید کمپرسور یخچال بیش از ۳۰ سال پیش با صرف ارز سنگینی به ایران آمد، اما به دلایلی آن واحد راه نیفتاد و در نتیجه تکنولوژی آن کمکم از مدار خارج شد و آن واحد به نابودی کشیده شد.
چراکه قوه مجریه و قوه مقننه ما اهمیت
« اقتصاد مقیاس» برای ایجاد امکان رقابت در جهان را نمیدانند و حتی توان درک آن را نیز ندارند و به جای آن در کشور ما «کوتولهپروری» را رواج دادهاند که در نهایت بسیاری از اینها برای بقا منجر به فساد و «رقابت مخرب» میشود! ما در پایان سال ۱۴۰۰، تعداد ۱۱۵ واحد دارای پروانه بهرهبرداری برای تولید یخچال و فریزر خانگی و ۱۲۹ مجوز در دست اجرا داشتهایم، اما شما ببینید چین چه تعداد تولیدکننده در این زمینه دارد! تقریبا در زمینه همه صنایع، همین عملکردها و ناکارآمدی را در اقتصادمان شاهد هستیم، میخواهد در مرغداری باشد، یا در شرکتهای هواپیمایی یا شرکتهای پتروشیمی و در شرکتهای تولید ماکارونی و قس علیهذا. هیچ کجا را سالم نگذاشتهاند!
وضعیت صنعت خودرو کشور به واسطه تصمیمگیریهای غیرعقلانی، جای نگرانی دارد. کدام وزیری به خود اجازه میدهد درپایان سال مدیرعامل یک شرکت خودروساز را تغییر دهد! دربلاتکلیفی ایجاد شده در پایان سال، فکر نمیکنند قطعهسازان به چه وضعی گرفتار میشوند!؟ هیچ جای دنیا نیست که پول قطعهسازان بیشتر از یک ماه به تأخیر بیفتد، آیا شما میدانید قطعهسازانی هستند که ۱۸۰روز است محصولات تحویلی خود را به خودروساز دادهاند، اما هنوز وجه کالای تحویلی را دریافت نکردهاند!؟ تعجبآور است که چگونه متولی یک وزارت مهمی همچون صنعت، بدون اینکه برای حل مشکل و توسعه تفکر و اقدام کند، برای حل مسئله به واردات روی میآورد؟! بانک هم از سوی دیگر به آنها فشار میآورد. همان زمان هم که تحریم شدیم، شرکتهایی بودند که نیمی از ماشینهای صنعتیشان را وارد کرده بودند و نیمی دیگر هنوز به کشور نرسیده بود، دولتی که اولویتش خرید محبوبیت است، آن شرکتها را رها کرد که بانک مصادرهشان کند، آن ماشینآلات اکنون ۱۵سال است که خاک میخورند و ارز نفتی کشور هم برای آن رفته است! واقعیت این است که در کشوری که بسیاری از قوانین و عملکردهای اجرایی ضدتولید هستند، از صنعتگران کشور امتیازات سوئیس را میخواهند فراهم کنند ولی با امکانات بورکینافاسو؟!
برای واردات فشار میآورند و حتی وزیر صمت وقت میگوید، واردات انجام دهیم، درحالیکه حساب نمیکند این واردات چه میزان ارزبری خواهد داشت.
عدهای هم میگویند واردات خودرو انجام دهیم تا کیفیت بالا رود، این موضوع عجیب است! باید گفت بعد از جنگ هم دولت مرحوم آقای رفسنجانی با همین استدلال خودرو وارد کردند، آیا کیفیت بالا رفت؟! جز اینکه بدهیهای کشور افزایش یافت و اعتبار کشور در بخش مالی از بین رفت، هیچ حاصل دیگری را برای کشور در پی نداشت! آقایان! با واردات، هیچ کشوری در دنیا محصولاتش نمیتواند کیفیت پیدا کند. کیفیت، برنامه میخواهد که بسیاری از مجالس، دولتها و وزرای ما، قبل و بعد از انقلاب، به جز دورههایی خاص آن هم از سر اجبار و بدبختی، قابلیت برنامهریزی برای کشور نداشتهاند.