بازار فولاد در انتظار تصمیمات کارآمد
نگاه دولت سیزدهم در تنظیم بازار فولاد به الزام ۱۰۰ درصدی محصولات این زنجیره در بورس کالا معطوف شده است. در همین حال مقررشده با بازنگری در روند تنظیم بازار زنجیره فولاد، به‌زودی تمامی محصولات تولیدشده در این زنجیره از حلقه‌های ابتدایی یعنی سنگ آهن تا محصول نهایی در رینگ معاملاتی بورس کالا عرضه شود. چنانچه این طرح اجرایی شود می‌توان به نتیجه‌بخش بودن آن امید داشت.
اما عرضه بخشی از محصولات تولیدشده در این زنجیره در بورس کالا اقدامی ناکارآمد است. این عرضه ناقص و بخشی، زمینه‌ساز عدم‌موفقیت در روند اجرایی طرح‌های یادشده خواهد بود.
درحال‌حاضر بنا به پیشنهاد فعالان عرصه فولاد، انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت، مقدمات برای عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات تولیدشده در این زنجیره در بورس کالا در دستور کار قرار گرفته است. در همین حال مقررشده کف قیمتی تمامی محصولات عرضه‌شده در رینگ معاملاتی بورس کالا، براساس یک روند از پیش تعیین‌شده مشخص شود؛ یعنی قوانین و مقررات یکسانی در روند عرضه محصولات از حلقه‌های بالادستی تا پایین‌دستی وضع شود. انتظار می‌رود با اجرایی شدن طرح موردبحث، بخش قابل‌توجهی از چالش‌های موجود در این بازار، التهابات و همچنین اختلافات میان تولیدکنندگان در حلقه‌های گوناگون تولید برطرف شود.
توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که زنجیره فولاد در طول سال‌های گذشته در مسیر توسعه خود با چالش‌های جدی روبه‌رو شده؛ ازجمله آنکه این توسعه همگون و متوازن نبوده و همین موضوع نیز روند تولید این صنعت را در سال‌های آینده، تهدید می‌کند. حال چنانچه مقررات جدید در این زنجیره اجرایی شود و با تقسیم سود عادلانه در این زنجیره می‌توان به توسعه فعالیت در بخش‌های بالادستی زنجیره که بیش‌ترین کمبود در آن دیده می‌شود، امید داشت. علاوه بر این انتظار می‌رود در ادامه شاهد متعادل شدن بهای فروش محصولات گوناگونی در این زنجیره و در مواردی حتی کاهش برخی از قیمت‌ها باشیم. یعنی همان هدف تنظیم بازار محقق می‌شود.
تولید در اغلب حلقه‌های زنجیره فولاد مازاد بر نیاز داخلی برآورد می‌شود؛ بنابراین کاهش نرخ فروش این محصولات در بازار جهانی، دور از ذهن نیست. در همین حال می‌توان با تعیین کف و سقف قیمتی از روند نرخ‌گذاری دستوری در این زنجیره حمایت کرد. روند یادشده برای حلقه‌هایی که میزان تولید و عرضه از تقاضا کمتر است نیز از شتاب گرفتن قیمت‌ها می‌کاهد.
بهره‌مندی از روش‌های جدید برای تنظیم بازار از یک‌سو مانع رانت است و از سوی دیگر، به‌عنوان عاملی برای خروج سرمایه از کشور و ارزش‌آفرینی هرچه بیشتر شناخته می‌شود. در واقع در سایه تعدیل قیمت‌ها با عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات در بورس کالا می‌توان به سودآوری تولید محصولات نهایی امید داشت.
در ادامه باید تاکید کرد صادرات از ضرورت‌های توسعه فولادسازی به‌شمار می‌رود. بر همین اساس نیز اثرگذاری طرح موردبحث بر روند فروش خارجی محصولات این زنجیره اهمیت ویژه‌ای دارد. بدون تردید در طرح موردبحث خللی در روند صادرات محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد پیش نخواهد آمد. برخی از محصولات این زنجیره مازاد نیاز داخلی هستند؛ در این موارد اگر محصولی یک‌بار عرضه شد و فروش نرفت، مجوز صادرات دریافت می‌کنند. اما برای محصولاتی که بازار با کمبود آنها مواجه است، روند تنظیم بازار تا حدودی تفاوت می‌کند.
در واقع باید این محصولات ۳ مرتبه در بورس کالا عرضه شوند، اگر خریداری نداشت، مجوز صادرات دریافت می‌کنند. بنابراین از یک‌سو مشکلی در روند تامین نیاز داخلی پیش نخواهد آمد و از سوی دیگر، شاهد ایجاد خللی در روند صادراتی این محصولات نخواهیم بود.
