مشکلات حل‌نشدنی صنعت
رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد
در سال ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده است، باتوجه به روند توسعه صنعت فولاد کشور، دستیابی به ظرفیت یادشده دور از ذهن نیست، اما نباید فراموش کرد که میان ظرفیت و میزان واقعی تولید، می‌تواند تفاوت قابل‌توجهی وجود داشته باشد. بدون تردید خالی ماندن بخش عمده‌ای از ظرفیت تولید به‌منزله کاهش بهره‌وری است و تداوم آن در بلندمدت خسارت‌های جدی را برای صاحبان صنایع به‌دنبال دارد. بخش بزرگی از فاصله میان ظرفیت تولید و میزان واقعی آن در سایه محدودیت در تامین انرژی برق و گاز و همچنین محدودیت‌های پیش‌روی زیرساخت‌های کشور ایجاد شده است. در همین‌حال باید از ضرورت صادرات بخش بزرگی از تولید فولاد کشور به بازارهای جهانی به‌عنوان دیگر پیش‌شرط تداوم توسعه این صنعت نام برد. از تولید ۳۲ میلیون تن فولاد ایران در سال گذشته نمی‌توان با عنوان موفقیت نام برد، چراکه همچنان با اهداف توسعه‌ای در این صنعت فاصله قابل‌توجهی داریم. در همین‌حال پیش‌بینی شده است، میزان تولید این زنجیره طی سال آینده به ۴۵ میلیون تن افزایش یابد، بنابراین باید اقرار کرد که باوجود تمام سرمایه‌گذاری‌های انجام‌گرفته در این زنجیره، همچنان از اهداف توسعه‌ای آن عقب مانده‌ایم. در ابتدای سال ۱۴۰۲ ظرفیت تولید فولاد کشور بالغ بر ۴۲ میلیون تن برآورد شده، اما میزان تولید در این زنجیره در پایان سال به ۳۲ میلیون تن رسیده است. یعنی میزان تولید در این صنعت بیشتر از ۳۰ درصد پایین‌تر از ظرفیت اسمی است. در چنین شرایطی از بهره‌وری تولید در بسیاری از صنایع کاسته خواهد شد.
میزان تولید فولاد کشور در سال ۱۳۹۹ بیش از ۳۰ میلیون تن بود. ظرفیت تولید این زنجیره در سال ۱۴۰۰ به‌دنبال شروع محدودیت‌های جدی انرژی در حوزه برق و گاز به ۲۷ میلیون تن کاهش یافت. در ادامه طی سال ۱۴۰۱ ظرفیت تولید فولاد کشور به ۳۱ میلیون تن و در سال گذشته به ۳۲ میلیون تن ارتقا یافته، بنابراین باید اقرار کرد که صنعت فولاد ایران در طول سال‌های گذشته به قدر تبلیغاتی که می‌شود، توسعه نیافته است یا به‌بیان دیگر، به‌شدت نسبت به برنامه‌ریزی‌های توسعه صنعتی در سال ۱۴۰۴، عقب هستیم.
محدودیت در تامین انرژی فولادسازان اعم از برق در تابستان و گاز در زمستان به بزرگ‌ترین چالش این صنعت بدل شده است که روند فعالیت آن را در حال حاضر و آینده تهدید می‌کند. البته با حضور صنایع فولادی در حوزه تامین انرژی، بخشی از این محدودیت‌ها در حوزه برق مرتفع شده است،اما حضور صنایع در توسعه زیرساخت انرژی گاز، ممکن نیست، بنابراین همچنان آینده توسعه زنجیره فولاد کشور در آینده تهدید می‌شود.
سیاست‌گذاری غلط در حوزه صنعت و از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی، عملکرد و آینده صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. این سیاست‌گذاری اشتباه روند فعالیت صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. پایین نگه داشتن نرخ فولاد در بازار داخلی در عین فروش این محصول با نرخ‌های بالاتر در بازار جهانی، به رشد فساد در زنجیره فولاد کشور و قاچاق این فلز منتهی شده است. در همین‌حال بسیاری از صنایع فولادی کشور با معضلاتی رفع‌نشدنی روبه‌رو شده‌اند.
در همین‌حال در سال‌های اخیر از میزان امتیازات تعلق‌گرفته به صنایع همچون انرژی ارزان کاسته شده است. همزمانی این کاهش مشوق‌ها با چالش‌های موردبحث موجب شده است تولید فولاد صرفه نداشته باشد. بدون تردید تداوم این شرایط عواقب دشواری را برای صنعت فولاد کشور به‌دنبال خواهد داشت و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌گرفته در این زنجیره را تهدید خواهد کرد. باتوجه به شرایط کنونی صنعت فولاد کشور نمی‌توان به توسعه عملکردی آن در امسال امید داشت. در واقع چنانچه رشد تولید مختصری در این صنعت حفظ شود، جای خوشحالی دارد.
علاوه بر محدودیت در تامین انرژی صنایع فولادی، کاستی در تامین زیرساخت‌های حمل‌ونقل نیز عملکرد این صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. حمل‌ونقل ریلی از اهمیت ویژه‌ای برای صنایع و به‌ویژه فولادسازان دارد. بااین‌وجود شاهد کمبود جدی در تامین زیرساخت‌های حمل‌ونقل روبه‌رو هستیم که عملکرد و آینده صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. رفع کمبودهای موردبحث نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجه و زمان است، در نتیجه باید اقرار کرد باوجود رشد ۵.۵ درصدی فولاد کشور در سال گذشته، مخاطرات جدی، عملکرد این زنجیره را در آینده نزدیک در خطر قرار داده است.
