تحولات آتی با پردازش کوانتومی
حسین خوشرفتار-کارشناس وب
اهمیت کاربرد هوش مصنوعی در مقیاس کلان روز به روز بیشتر میشود و در کشور کار بسیار جدی در مقیاس و مدیریت کلان نمیتوانیم انجام دهیم. بهعبارتروشنتر، باتوجه به شرایط موجود در بازار، اگر خواهان بهرهبرداری از هوشمصنوعی بهعنوان یک فناوری تمدنساز هستیم، اما نتوانیم امکانات سختافزاری این موضوع را بهعنوان زیرساختی مهم فراهم کنیم، بهطورقطع نمیتوانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم. بهعبارتدیگر، هرچقدر بهلحاظ نرمافزاری رشد کنیم که البته زحمت زیادی هم میطلبد، نمیتوانیم ادعای قرارگیری در رتبههای نخست جهان را داشته باشیم. بیشک اگر نتوانیم معضلات مربوط به زیرساختهای سختافزاری و شبکهای را حل کنیم، احتمالا زیرساختهای نرمافزاری هم کاری از پیش نمیبرند. بنابراین توسعه در حوزه نرمافزار هوشمصنوعی منوط به توسعه سختافزارها است یا باید اینگونه گفت که قدرت نرمافزاری هوشمصنوعی وابسته به سختافزارهایی است که در اختیار کاربران قرار میگیرد.واقعیتی که با آن مواجهیم، این است که ما بهلحاظ داده، بسیار فقیر هستیم. بهعبارتدیگر، هاب دادهای قابلملاحظهای نداریم و بیشتر کاربرهای ایرانی در عرصههای مختلف اعم از شبکه اجتماعی و حوزههای مربوط به تجارت و... دادههای خود را در پلتفرمهای خارجی تولید میکنند. در عمل دسترسی به داده نداریم و دیتاهای نرمالایزشده قابلتفکیک برای ماشین یادگیری تقریبا وجود ندارد و این هم یکی دیگر از ضعفهای کشور در مسیر توسعه هوشمصنوعی است.در واقع، نمیتوانیم بگوییم که صنعت در بحث کلان از هوشمصنوعی میتواند استفادههای کافی را ببرد، چراکه در عمل دیتاها به پلتفرمهای خارجی تقدیم شده است و این پلتفرمهای خارجی هستند که برای خودشان و هم برای ما میتوانند کار جدی انجام دهند و ما خودمان در این قضیه کاملا دستبسته هستیم.آن فرآیندی که امروز با آن پردازش انجام میشود، فناوری دیجیتالی است که از ارقام صفر و یک برای پردازش اطلاعات و دادهها استفاده میکنیم؛ اما نوع دیگری از پردازش وجود دارد که بهعنوان پردازش کوانتومی شناخته میشود که این پردازش کاملا متفاوت از شیوه دیجیتالی و مبتنی بر رابطهای است که میان اتمهای یک مولکول برقرار است. باتوجه به اینکه نزدیک به یک دهه میشود که در حوزه سختافزاری هوشمصنوعی از دنیا عقبتر هستیم، هرچقدر هم که بخواهیم در این حوزه پیش برویم، شاید نرسیم. البته نباید از این موضوع غافل باشیم که جهان بهزودی بهسمت فناوری کوانتوم و پردازش کوانتومی گرایش پیدا میکند که همین امر فرآیند هوشمصنوعی را دچار تغییرات عمده میکند. بیشک در چالش فناوری دنیا که تمام کشورها با یکدیگر مسابقه میدهند، اگر قرار باشد در پیچی از کشورها جلو بیفتیم، فناوری کوانتوم است؛ اما نمیتوان روند کنونی را هم نادیده گرفت، چراکه پیشبینی دقیقی از زمان بهبارنشستن فناوری کوانتومی نداریم. بنابراین، نمیتوان تمام تمرکز سرمایه خود را هم منوط به این حوزه کرد و باید در حوزه هوشمصنوعی اقدامات واجبتری را انجام داد. بنابراین، در هر دو زمینه باید با قدرت حرکت کنیم و لزوم برنامهریزی سرمایهگذاری در هر دو احساس میشود.
بیشک این شیوه صفر و یکی در آینده وجود نخواهد داشت و اگر از امروز محاسبات کوانتومی را جدی نگیریم و نسبت به آن غافل باشیم، شاید در ۱۰ سال آینده این شیوه استفاده از هوشمصنوعی منسوخ شده و دنیا بهسمت دیگری رفته باشد. نکته حائزاهمیت پردازش کوانتومی این است که سرعت و دقت آن بهقدری بالاست که تمام فناوریهای کنونی را دچار چالش میکند. برای مثال، در بحثهای رمزنگاری ایده ما این است که سختترین رمزنگاریها توسط سوپرکامپیوترها انجام شود که بهطورمتوسط ۱۰۰ سال طول میکشد تا شکسته شود، اما با فناوری کوانتومی، شکستن این رمزها شاید در عرض چند ثانیه انجام شود. یعنی حضور و وجود پردازش کوانتومی کل اکوسیستم دیجیتال را دچار چالش میکند و بسیاری از ساحتهای آن را با ترس روبهرو میکند. برای مثال، رمزارزها مبتنی بر رمزنگاری و کریپتو هستند که تمام رمزنگاری آنها با حضور پردازش کوانتومی دچار چالش جدی میشود و در عمل باید تغییر شکل پیدا کنند.فناوری کوانتوم یک فناوری جدید است که هنوز فضای ابهامآلود آن برای دانشمندان زیاد است و بسیاری از ابعاد آن در سطح دانشگاه و آزمایشگاه جلو میرود و هنوز محصول چندان جدی در حوزه کوانتوم نداریم. برخی مدیران در سطوح پایینتر از این مفاهیم تنها برای پروموت کردن خودشان استفاده میکنند و بهمحض اینکه یک کلیدواژه ترند میشود، روی آن سوار میشوند و سعی میکنند که از این کلیدواژه برای بهتر جلوه دادن خود استفاده کنند و این خطرناک است. نباید بهشکل ابزاری خطرناک از عنوان این فناوریها استفاده کرد. بیشک نیازمند انجام امور ارگانیک هستیم. در واقع، اتفاقی در این جریان نمیافتد که توسعهدهندگان خارجی، کاری برای ما کنند و این دانش باید در کشور ما مانند دانشهستهای در کشور نهادینه شود. باید کمک کنیم که دانش هوشمصنوعی در کشور تهنشین شود تا اقشار مختلفی که علاقهمند هستند، بتوانند کار کنند.