تشویق سرمایه‌گذاران به سبک ترکیه
امیر رضا سوری- عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی
مشوق‌های سرمایه‌گذاری، مزیت‌های اقتصادی قابل‌اندازه‌گیری هستند که دولت ها برای بنگاه‌های خاص یا مجموعه‌ای از بنگاه‌ها با هدف هدایت سرمایه‌گذاری به سمت بخش‌ها یا مناطق موردنظر یا تحت‌تاثیر قراردادن رفتار سرمایه‌گذاران ارائه می‌کنند. این مشوق‌ها می‌توانند مالی، مالیاتی ، گمرکی، اجتماعی و... باشند. از نمونه‌های موفق می‌توان به مشوق‌های سرمایه‌گذاری ترکیه اشاره کرد که از ژانویه ۲۰۱۲ اجرایی شده است و شامل طیف متنوعی از مشوق‌ها و اقدامات حمایتی است که با توجه به محورهای برنامه اقدام به پشتیبانی از سرمایه‌گذاران می‌کند.
محورهای برنامه شامل مشوق‌های سرمایه‌گذاری عمومی، منطقه‌ای، کلان، راهبردی و اولویت‌دار است که عبارتند از:
- مشوق‌های عمومی، سرمایه‌گذاری‌هایی را در بر می‌گیرد که ظرفیت خاصی را برآورده می‌کنند و حداقل مقدار ثابت سرمایه‌گذاری را داشته باشند.
- مشوق‌های منطقه‌ای، آن دسته از صنایعی که باید از طریق مشوق‌های مربوطه مورد پشتیبانی قرار گیرند بر مبنای توانایی بالقوه رقابتی استان و حداقل مبلغ ثابت سرمایه‌گذاری برای هر صنعت معین شده است.
در این برنامه کشور ترکیه به ۶ منطقه تقسیم و هر منطقه شامل چند استان است و براساس تقسیمات در نظر گرفته شده مشوق‌ها و حمایت‌ها اختصاص می‌یابد.
نقشه منطقه‌ای استان در برنامه مشوق‌های سرمایه‌گذاری ترکیه
- مشوق‌های کلان، سرمایه‌گذاری‌های کلان و صنعتی را در نرخ‌هایی در یک سطح مطلوب‌تر از سرمایه‌گذاری‌های منطقه‌ای پشتیبانی می‌کند.
- مشوق‌های راهبردی، از سرمایه‌گذاری‌هایی پشتیبانی می‌کند که براساس استراتژی تجاری ترکیه و با هدف کاهش کسری حساب جاری و همچنین کاهش وابستگی به واردات باشد.
- مشوق‌های اولویت‌دار، در چارچوب الزامات کشور ترکیه از سرمایه‌گذاری‌های دارای اولویت نظیر گردشگری، معدن، حمل‌ونقل ریلی و دریایی، داروسازی و... پشتیبانی می‌کند.
از جمله اقدامات حمایتی در برنامه مشوق‌های سرمایه‌گذاری ترکیه می‌توان به معافیت‌های مالیاتی، معافیت عوارض گمرکی، اقدامات حمایتی در پرداخت سهم بیمه کارفرما و کارمند اشاره کرد.
درس‌هایی برای ایران
علاوه بر موارد فوق، اقدامات حمایتی و نرخ‌های پشتیبان در برنامه مشوق‌های سرمایه‌گذاری ترکیه حاوی درس‌هایی زیر برای اقتصاد ایران است:
- وزارت اقتصاد ترکیه از سرمایه‌گذاران با پرداخت بخشی از سهم بهره متعلق به وام حمایت می‌کند، این امر شامل آن دسته از وام‌هایی است که به‌منظور تامین مالی سرمایه‌گذاری و برای یک سال استقراض شده و حداکثر معادل ۷۰ درصد از مبلغ ثابت سرمایه‌گذاری ثبت شده در گواهی مربوطه است که در آن صورت تا سقف خاصی نسبت به پرداخت بخشی از سهم بهره متعلق به وام حمایت می‌کند.
- وزارت اقتصاد ترکیه بسته به در دسترس بودن زمین دولتی در محل موردنظر سرمایه‌گذار، مطابق با قواعد و اصول آن وزارت اقدام به واگذاری زمین به سرمایه‌گذاران می‌کند؛
- از دیگر اقدامات حمایتی می‌توان به عودت مالیات بر ارزش‌افزوده به سرمایه‌گذاران اشاره کرد که فقط شامل برنامه مشوق سرمایه‌گذاری راهبردی و منوط به سرمایه‌گذاری حداقل ۵۰۰ میلیون لیر ترک است که در این صورت مالیات بر ارزش‌افزوده وصولی از مخارج ساختمانی و ساخت‌وسازها عودت داده می‌شود.
- با توجه به موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد ایران در مرکز اتصال خاورمیانه، آسیا و اروپا و بازار داخلی گسترده و در حال رشد و دسترسی سریع به بازارهای کشورهای همسایه؛ ذخیره عظیمی از نیروی انسانی آموزش‌دیده و همچنین شبکه‌ای از زیرساخت‌های توسعه‌یافته در سراسر کشور در حوزه‌های مخابرات، انرژی و حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی ضروری است طراحی بسته‌های مشوق‌های سرمایه‌گذاری متناسب با ظرفیت‌های منطقه‌ای و استانی در دستور کار قرار گیرد.
