صنعت سیمان یکی از قدیمی‌ترین صنایع کشور است که قدمتی حدود ۱۰۰ساله در ایران دارد. این صنعت برپایه بهره‌مندی از ذخایر معدنی سنگ‌آهک، رس، سیلیس و آهن به‌عنوان ماده اولیه، توسعه ‌یافته است. کارخانه‌های سیمان در ابتدا به‌طورکامل از کشورهایی همچون شوروی، آلمان و.... خریداری می‌شدند، اما اکنون دانش فنی طراحی و ساخت این واحدها در داخل کشور انجام می‌شود.قیمت‌گذاری دستوری و حضور واسطه‌ها در این صنعت؛ چه در حوزه فروش داخلی و چه در بخش فروش بین‌الملل، از بزرگ‌ترین چالش‌هایی هستند که روند فعالیت در این صنعت را در سال‌های گذشته تحت‌تاثیر منفی قرار داده بود. خوشبختانه با ورود سیمان در بورس کالا و فراهم شدن بستری برای عرضه آن در این رینگ رقابتی و شفاف، بخش بزرگی از چالش‌های ناشی از نبود شفافیت مرتفع شده‌اند.بااین‌وجود، هرازگاهی دوباره صحبت از خروج سیمان از بورس کالا می‌شود. خروج سیمان از بورس به‌منزله قدرت گرفتن دوباره واسطه‌ها و سرازیر شدن سود فروش سیمان در جیب آنهاست. واسطه‌ها با تکیه‌ بر توان مالی و نفوذ گسترده‌ای که دارند، در طول سالیان متمادی با خرید فله سیمان، بازار خریدوفروش این محصول را کنترل می‌کردند.باتوجه به مشکلاتی که در روند عرضه و فروش سیمان وجود داشت، جلسات کارشناسی در وزارت صنعت، معدن و تجارت برگزار و شرایط مالی واحدهای سیمانی کشور بررسی شد. در ادامه، اصلاح تدریجی نرخ سیمان در دستور کار وزارتخانه قرار گرفت و سپس در خرداد سال ۱۴۰۰، نخستین عرضه سیمان در بورس کالای ایران انجام شد. در گام نخست، شرکت‌های سیمانی زیرمجموعه شستا اقدام به عرضه محصول خود در بورس کردند. درحال‌حاضر نیز، تمام سیمان تولیدشده در صنایع، از طریق بورس، عرضه می‌شود. فروش محصولات در بورس کالا، زمینه‌ای برای شفافیت حداکثری معاملات را فراهم می‌کند. یکی از بهترین مزایای عرضه سیمان در بورس کالا، کشف نرخ این محصول به‌صورت شفاف است؛ یعنی سیمان با نرخ مشخص در این بازار در معرض فروش قرار می‌گیرد. شفافیت قیمتی برای خریداران داخلی و خارجی بسیار اهمیت دارد. شفافیت نرخ در بورس کالا می‌تواند به خریداران و فروشندگان کمک کند تا نرخ مرجعی در بازار داشته باشند و معاملات خود را بر آن اساس انجام دهند.

در ادامه، باید خاطرنشان کرد که اغلب تولیدکنندگان و واحدهای سیمانی قبل از ورود فرآیند فروش به بورس، از سوی دلالان با مشکلات متعددی روبه‌رو شده بودند. واحدهای سیمانی کشور به‌دلیل کمبود نقدینگی در سال‌های گذشته، بخش بزرگی از محصولات خود را به دلالان می‌فروختند. این فرآیند فروش، فاقد شفافیت بود و اسامی افراد مختلفی به‌عنوان خریدار سیمان معرفی می‌شد که در مواردی حتی وجود خارجی نداشتند. به‌این‌ترتیب، واسطه‌ها از پرداخت مالیات، طفره می‌رفتند. علاوه‌براین، کنترل بازار عملا در اختیار همین واسطه‌ها بود که به چندنرخی شدن سیمان و شکل‌گیری بازار سیاه برای فروش این محصول منتهی شده بود. اما با عرضه سیمان در بورس کالا حضور دلالان و واسطه‌ها محدود و حتی قطع شد. با عرضه سیمان از طریق بستر بورس، خریدار و فروشنده مشخص هستند و امکان فرار مالیاتی به حداقل کاهش می‌یابد. علاوه‌براین، شفافیت به معاملات بازمی‌گردد. در نتیجه در سال‌های اخیر از فساد حاکم بر این بخش کاسته شده است. در این میان، هرازگاهی شاهد زمزمه‌هایی مبنی بر خروج مجدد سیمان از بورس کالا به بهانه‌های واهی هستیم. سیاه‌نمایی در زمینه فروش سیمان در بورس کالا، از سوی دلالان قدیمی نشأت می‌گیرد که به‌نوعی به قدرت نیز وابسته هستند. این واسطه‌ها به‌دنبال کسب سود دوباره از محل فروش سیمان هستند. متاسفانه در مواردی از نرخ بالای سیمان و اثرگذاری آن بر بهای ساخت مسکن به‌عنوان بهانه‌ای واهی برای خروج این محصول از بورس یاد می‌شود. مطرح‌کنندگان این دست موضوعات، نگاه کارشناسی به این مسئله ندارند. برای ساخت هر مترمربع ساختمان، حداکثر ۴ کیسه سیمان استفاده می‌شود. هر کیسه سیمان حداکثر ۷۰ هزار تومان نرخ دارد. یعنی سهم سیمان از هر مترمربع مسکن، برابر است با ۲۸۰هزار تومان. سهم سیمان از هزینه مسکن به‌ازای هر مترمربع ساختمان در شهرستان‌ها کمتر از یک درصد و در شهرهای بزرگ حدود یک تا ۱.۱ درصد برآورد می‌شود؛ بنابراین باید اقرار کرد که سهم بهای سیمان در هزینه مسکن بسیار ناچیز است. اگر برای ساخت یک واحد مسکونی ۱۰۰ متری از ۴۰۰ کیسه سیمان استفاده شود، یعنی ۲۸میلیون تومان سیمان مصرف ‌شده است. این اعداد و ارقام در حالی مطرح می‌شوند که هزینه ساخت کابینت برای یک واحد مسکونی، رقمی به‌مراتب بالاتر خواهد بود. در واقع باید اقرار کرد که بهای سیمان و اثرگذاری آن در ساخت مسکن، بسیار ناچیز است.

در پایان باید خاطرنشان کرد که بورس کالا در طول سالیان گذشته نقش بسیار مهمی در افزایش کارآیی بازارها و فعالیت‌های تولیدی و تسهیل رشد و توسعه اقتصادی کشور برعهده داشته است. از جمله مهم‌ترین کارکردهای بورس کالا می‌توان به ساماندهی بازار رقابتی قانونمند، متشکل و تحت‌نظارت در راستای کشف قیمت‌های منصفانه؛ امکان تامین مالی در بازه زمانی کوتاه با کمترین هزینه؛ تضمین ایفای تعهدات طرفین در معاملات؛ ایجاد بستر پوشش ریسک مبتنی بر بازار؛ توسعه بستر معاملات کالاهای استاندارد؛ کاهش هزینه‌های انجام معاملات؛ انتشار آمار معاملات به‌صورت‌لحظه‌ای برای بهره‌گیری توسط فعالان بازار و سیاست‌گذاران اقتصادی؛ تسریع در حل‌وفصل تخصصی اختلافات فی‌مابین طرفین قرارداد و... اشاره کرد. تجربه عرضه سیمان در بورس کالا نیز به‌شدت موفق بوده است، البته انتقاداتی نیز به این روند وجود دارد، اما در نهایت نقاط قوت آن به‌مراتب بارزتر هستند. بنابراین امید می‌رود این روند کنونی ادامه یابد و شاهد تداوم فروش محصولات مختلف در بستری شفاف و کارآ باشیم.