بنا بر برخی پیش‌بینی‌ها، با روند فعلی، ایران در ۱۰ سال آینده نیاز به واردات روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین خواهد داشت؛ یعنی درآمد صادرات روزانه یک‌میلیون بشکه نفت ایران با نرخ ۷۰ دلار باید صرف واردات بنزین شود که فاجعه‌آفرین خواهد بود. مواردی از جمله توسعه ناکافی ظرفیت پالایشگاهی کشور، تأثیر همه‌گیری کووید-۱۹ بر مصرف، عدم‌تمرکز بر افزایش ظرفیت و تنوع سبد سوخت و وجود تعداد قابل‌توجهی خودروهای فرسوده از جمله عوامل موثر بر ناترازی بنزین است. به‌منظور حل‌وفصل مشکل ناترازی بنزین در کشور، بحث توزیع عادلانه یارانه حامل‌های انرژی از مواردی است که در خلال بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه موردتوجه نمایندگان قرار گرفت. به‌طوری‌که در برنامه هفتم توسعه، هدف‌گذاری‌ها بر مبنای خانوار بوده و در یارانه حامل‌های انرژی هم این‌گونه است. بیش از ۷۵ درصد مردم کشور، زیر الگوی تعریف‌شده دولت مصرف می‌کنند و می‌توانیم به جای اینکه سهمیه بنزین را به هر خودرو بدهیم، برای هر کدملی بین ۱۵ تا ۲۰ لیتر در ماه در نظر بگیریم و همه افراد صرف‌نظر از اینکه خودرو دارند یا ندارند، سهمیه بنزین دریافت کنند. افرادی هم که به این بنزین نیازی ندارد، باید بتوانند سهمیه خود را در بازاری که تعریف می‌شود به فروش برسانند. متاسفانه سیستم یارانه انرژی موجود از ناکارآمدی‌های مختلفی رنج می‌برد که مانع بهینه‌سازی مصرف خانوارها می‌شود. یکی از مسائل مهم فقدان سیگنال‌های قیمتی است که رفتارهای صرفه‌جویی در مصرف انرژی را تشویق می‌کند. بدون انگیزه روشن برای صرفه‌جویی در انرژی، خانوارها ممکن است اقدامات بهره‌وری انرژی را در اولویت قرار ندهند یا تلاش آگاهانه‌ای برای کاهش مصرف خود نکنند. علاوه بر این، سیستم یارانه فعلی اغلب فاقد ویژگی‌های خاص است و به جای خانواده‌های فردی، مقوله‌های وسیعی را هدف قرار می‌دهد. این می‌تواند منجر به تخصیص نادرست یارانه‌ها شود، به‌طوری‌که برخی خانوارها بیش از نیاز خود دریافت می‌کنند در حالی‌که برخی دیگر ممکن است حمایت کافی برای اتخاذ شیوه‌های کارآمد انرژی دریافت نکنند. اجرای سیگنال‌های نرخ انرژی می‌تواند نقش بسزایی در بهینه‌سازی مصرف خانوارها داشته باشد. با انعکاس هزینه واقعی انرژی، سیگنال‌های نرخ انگیزه اقتصادی مستقیمی برای افراد ایجاد می‌کند تا مصرف خود را کاهش دهند و اقدامات صرفه‌جویی در انرژی را اتخاذ کنند. این می‌تواند به‌ویژه در مناطقی مانند گرمایش و سرمایش، که در آن عایق‌کاری ناکارآمد یا تجهیزات قدیمی منجر به اتلاف بیش‌ازحد انرژی می‌شود، موثر باشد که در مدل فعلی اعطای سهمیه بنزین به نفر امکان این سیگنال‌دهی وجود ندارد.

اصلاح سیستم یارانه انرژی برای ارائه یارانه‌های فردی براساس الگوی مصرف بهینه می‌تواند مزایای قابل‌توجهی به همراه داشته باشد. این رویکرد نیازها و رفتارهای خاص هر خانوار را در نظر می‌گیرد و تضمین می‌کند که یارانه‌ها به‌طور کارآمد و مؤثر تخصیص می‌یابد. با تعیین معیارهای مصرف و ارائه یارانه به خانوارهایی که در محدوده توصیه شده باقی می‌مانند، افراد تشویق می‌شوند شیوه‌های صرفه‌جویی در انرژی را اتخاذ کنند. این می‌تواند شامل اقداماتی مانند استفاده از وسایل کم‌مصرف، بهبود عایق، کاهش قدرت آماده‌به‌کار و اجرای فناوری‌های خانه هوشمند باشد. همچنین برای ترویج بیشتر بهینه‌سازی انرژی، اصلاح سیستم یارانه می‌تواند شامل صدور گواهی‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی یا پاداش برای خانوارهایی باشد که به کاهش قابل‌توجهی در مصرف انرژی خود دست می‌یابند. این گواهی‌ها می‌توانند در بازار قابل تجارت باشند و به خانوارها اجازه می‌دهند از تلاش‌های خود در صرفه‌جویی انرژی بهره‌مند شوند. علاوه بر این، اجرای برنامه‌ها و کمپین‌های آموزشی که آگاهی را درباره اهمیت کارآیی انرژی افزایش می‌دهد، می‌تواند مکمل سیستم یارانه باشد. با ارائه اطلاعات و منابع، خانوارها می‌توانند تصمیمات آگاهانه بگیرند و فعالانه در بهینه‌سازی مصرف انرژی خود مشارکت کنند. اصلاح نظام یارانه‌ها باید شامل سازکارهای نظارت و ارزیابی قوی نیز باشد. جمع‌آوری داده‌ها درباره الگوهای مصرف انرژی خانوارها، توزیع یارانه‌ها و اثربخشی اقدامات صرفه‌جویی در انرژی برای پالایش سیاست‌ها و مداخلات بسیار مهم است. پایش داده‌ها می‌تواند بینش‌هایی درباره تأثیر یارانه‌ها بر رفتارهای مصرف ارائه دهد، زمینه‌های بهبود را شناسایی و سیاست‌گذاران را در طراحی برنامه‌های مؤثرتر راهنمایی کند. همچنین می‌تواند شناسایی فرصت‌های صرفه‌جویی در انرژی را تسهیل و به خانواده‌ها کمک کند تا پیشرفت خود را در کاهش مصرف انرژی پیگیری کنند.

بهینه‌سازی مصرف در بخش خانگی نیازمند رویکردی جامع است که شامل اصلاح سیستم یارانه انرژی نیز می‌شود. با اجرای سیگنال‌های نرخ انرژی، یارانه‌های فردی براساس الگوهای مصرف بهینه و مشوق‌هایی برای گواهی‌ها و برنامه‌های صرفه‌جویی انرژی، خانوارها می‌توانند انگیزه‌ای برای اتخاذ شیوه‌های کارآمد انرژی داشته باشند. این نه‌تنها اتلاف انرژی و انتشار کربن را کاهش می‌دهد، بلکه پایداری و ثبات اقتصادی را نیز ارتقا می‌دهد. برای سیاست‌گذاران مهم است که اهمیت اصلاح سیستم یارانه انرژی را درک کنند و گام‌های فعالانه‌ای برای ایجاد محیطی بردارند که بهینه‌سازی انرژی در خانوارها را تشویق کند و به آنها پاداش دهد. دستیابی به الگوهای مصرف بهینه انرژی در بخش خانگی، گامی مهم در جهت بهره‌وری انرژی و پایداری است. با این حال، سیستم یارانه انرژی موجود فاقد انگیزه برای رفتارهای صرفه‌جویی در انرژی است و نمی‌تواند مصرف انرژی را ارتقا دهد. با اصلاح نظام یارانه انرژی و اجرای سازکار پیشنهادی ارائه یارانه براساس الگوی مصرف بهینه، سیاست‌گذاران می‌توانند نظام موثرتر و عادلانه‌تری برای بهینه‌سازی مصرف انرژی خانوارها ایجاد کنند. برای سیاست‌گذاران ضروری است که برای اطمینان از آینده انرژی پایدار و کارآمد، اقدام و سیستم یارانه انرژی را اصلاح کنند.