مدیریت نادرست در بحران کمآبی
علی فیاضمنش-کارشناس آب
بحران کمآبی در ایران، یکی از چالشهای جدی و پیچیدهای است که بر کشور تاثیرات عمیقی گذاشته است. ایران بهعنوان یکی از کشورهایی با آبوهوای نیمهخشک و خشک، همواره با مشکل کمبود منابع آب مواجه بوده؛ اما در سالهای اخیر، این مشکل به یک بحران بزرگ تبدیل شده که تاثیرات وسیعی بر جوانب مختلف زندگی اجتماعی و اقتصادی کشور داشته است.بحران کمآبی در ایران نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف است. یکی از این عوامل، مدیریت نادرست و نامناسب منابع آب است. سیاستها و راهبردهای نامناسب در زمینه مصرف آب، بهرهبرداری از منابع آبی و توزیع عادلانه آب بین قشرهای مختلف جامعه، منجر به هدررفت بخش زیادی از منابع آب شده است. عدماجرای موثر قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از منابع آب، به تخریب و آلودگی منابع آبی و کاهش کیفیت آب منجر شده است.عوامل دیگری نیز در بروز بحران کمآبی در ایران نقش داشتهاند. تغییرات اقلیمی و الگوی بارشهای نامتعادل، کاهش تدریجی منابع آبی، کاهش جریان رودخانهها و ذخایر آب زیرزمینی از جمله این عوامل هستند. تغییرات آبوهوایی و خشکسالیهای مکرر، بهعنوان عوامل اصلی در کاهش منابع آبی و بروز بحران کمآبی در ایران مطرح هستند.
تاثیرات بحران کمآبی بر جوانب مختلف زندگی در ایران بهوضوح قابلمشاهده است. کاهش تولید محصولات کشاورزی، کیفیت آب شرب، توانایی تامین آب شهری و صنعتی و تولید انرژی آبی و افزایش هزینههای اقتصادی بهدلیل نیاز به اقدامات اضطراری و تامین آب از طرق غیرمعمول، از جمله این تاثیرات هستند.برای مقابله با بحران کمآبی، اقداماتی لازم است. در این راستا، تکثیر و بهینهسازی استفاده از منابع آبی تجدیدپذیر، ارتقای کارآیی مصرف آب در بخشهای آبیاری و کشاورزی، مدیریت منابع آبی، ایجاد سیستمهای جمعآوری آب باران، ترویج فرهنگ صرفهجویی در مصرف آب در جامعه و ارتقای آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از منابع آب، از جمله اقدامات موردنیاز هستند.علاوه بر این، توسعه زیرساختهای آبیاری قطرهای و استفاده از فناوریهای نوین در مدیریت منابع آب، میتواند به بهبود و بهرهوری بیشتر در استفاده از آب کمک کند. همچنین، توجه به تنوع منابع آبی با تمرکز بر آبهای زیرزمینی، تحقیقات بیشتر در زمینه ذخیرهسازی و بهرهبرداری از آبهای سطحی و توسعه سیستمهای آبیاری مکمل مانند آبیاری با استفاده از آبهای شور نیز، از اهمیت بالایی برخوردار است.همچنین، تغییر الگوی کشت موضوعی است که از مدتها پیش در دستور کار متولیان بخش آب قرار گرفته، اما متاسفانه در مقاطعی و بهمحض بارش نسبتا مناسب به فراموشی سپرده شده، بهطوریکه امروزه به یک شوخی و مزاح تبدیل شده است، هرچند باتوجه به شرایط اقلیمی، گریزی از آن نیست و دیر یا زود که صدالبته همین امروز هم دیر است، باید این کار بهطورجدی در دستور کار همه مسئولان و مردم قرار گیرد.
دولت باید سیاستهای جدی و مداومی را برای مدیریت منابع آبی، توسعه زیرساختهای آبیاری و بهرهبرداری هوشمندانه از منابع آب پیاده کند. همچنین، تعامل و همکاری بین دولت، بخش خصوصی، مدیریت محلی و جامعه مدنی در حوزه مدیریت و حفاظت از منابع آب، بسیار حیاتی است.بحران کمآبی در ایران چالشی است که نیازمند تلاش و همکاری همه اقشار جامعه و نهادهای مربوطه است. با اجرای برنامههای جامع و هماهنگ برای افزایش ظرفیت مقابله با کمبود آب، میتوان بهبود قابلتوجهی در وضعیت آب و کاهش تاثیرات بحران کمآبی را بهدست آورد. البته، برای موفقیت در این راه، نیاز است که تفکرات و رویکردهای ما در قبال منابع آب تغییر کند و استفاده مستدام و متعادل از این منابع موردتوجه قرار گیرد.
با اجرای این برنامهها و تلاش مستمر، میتوان بهبود قابلتوجهی در وضعیت آب و کاهش تاثیرات بحران کمآبی در ایران را بهدست آورد؛ اما این فرآیند زمانبر است و نیازمند پشتکار و توجه به نیازمندیهای کاربری، من قادر به نمایش نوشتههای فارسی با الفبای فارسی بهصورت صحیح نیستم، اما بهطورکلی، موافقم که برای مواجهه با بحران کمآبی در ایران نیازمند تلاش و همکاری همه اقشار جامعه و نهادهای مربوطه هستیم. برنامهریزی مناسب، استفاده مستدام و متعادل از منابع آب، بهرهبرداری هوشمندانه و ترویج آگاهی عمومی درباره صرفهجویی در مصرف آب و حفاظت از منابع آب از جمله راهکارهای مهم در این زمینه هستند.