مولفههای ضروری در شهرسازی
محمدرضا کاویانی-کارشناس معماری
سیمای شهری یکی از مولفههای قابلتوجه و حائزاهمیت در اصول مهندسی و شهرسازی بهشمار میرود و بهواقع شهری که با سیمایی مخدوش روبهرو است، طراوت و سرزندگی مطلوبی در آن وجود ندارد. تابلوهای شهری، پارکها و فضای سبز، نمای بیرونی ساختمانها، المانهای شهری، خیابانها و معابر از بخشهایی بهشمار میروند که با معماری مناسب میتوانند جلوهای زیبا و خوشایند در اذهان عمومی مردم ایجاد کنند.امروزه زیباسازی شهری فرآیند آفرینش هنری و ارتقای کیفیت زندگی در محیط شهری قلمداد میشود که فرهنگ، هنر، ارزشها و باورهای حاکم در آن ظهور میکند. امروزه در کشورهای توسعهیافته، سیمای شهرها برپایه عقبه فرهنگی، تاریخی و ظرفیتهای موجود در آن طراحی میشود، بهعنوان نمونه، شهرهای تاریخی از معماری متفاوتی در مقایسه با شهرهای صنعتی برخوردار هستند.یکی از مشکلات شهرها در کشورهای در حال توسعه، نبود تناسب و هماهنگی مناسب و منظم در سیمای شهری است و در واقع، ناهماهنگی و ناهمگونی در چهره شهر، در بسیاری از نواحی شهرها مشاهده میشود. در چنین مناطقی، محلهها و بافتهای یک شهر از امکانات و عوامل رشد مساوی و متوازن در طول زمان برخوردار نبودهاند و این موضوع در طول سالهای طولانی، از زیباییهای شهری کاسته است. بهواقع، همانطور که وضعیت ظاهری یک فرد در زندگی شخصی او حائزاهمیت است، سیمای شهری نیز در زندگی جمعی شهروندان از شاخصههای قابلتوجهی بهشمار میرود که معماران، هنرمندان و فعالان عرصه شهرسازی اهتمام بسیاری را در نحوه و سبک طراحی شهری به کار میبندند.
زیباسازی چهره شهر، یکی از مولفههای مهم محسوب میشود که در تعاملات اجتماعی شهروندان ساکن در شهرها تاثیر بسزایی ایفا میکند.همواره در بین کارشناسان مسائل شهری، زیباسازی شهر از ۲ وجه کارکردی و بصری مورد مطالعه و توجه قرار میگیرد. ابعاد کارکردی سیمای شهری به جنبههای محیطی اعم از المانها، مبلمان شهری میپردازد و عموما بر جسم شهروندان تاثیرگذار است. بعد بصری نیز به مقوله رنگ، فرم و ترکیب فضا و محیط میپردازد و غالبا مولفههای روحی و روانی را مدنظر قرار میدهد. امروزه هنر نقاشی، معماری، گرافیک، تبلیغات محیطی، مبلمان شهری، کیفیت مصالح، نمای ساختمانهای مسکونی، تجاری و اداری، نورپردازیها، مجسمهها، پاکیزگی شهر، تاسیسات زیربنایی و حتی میزان ترافیک موجود در شهر به مدد زیباسازی شهر میآیند و مجموعه این عوامل در صورت هماهنگی لازم باعث انبساطخاطر و آرامش شهروندان میشود.
قابلانکار نیست که سطح کمی و کیفی خدمات، در میزان احترام مدیریت شهری به شهروندان موثر است و به تعبیری میتوان گفت که میزان زیبایی، پاکیزگی و امکانات شهری، نشاندهنده سطح توجه و احترام مدیران شهری به شهروندان است.البته در پارهای از مواقع، گسترش بیرویه و بیضابطه شهرها، بهتدریج تسلط مدیران ذیربط شهری بر امور حوزه تحت استحفاظی خویش را به چالش میکشد، چرا که حجم انبوهی از نیازها و دغدغههای شهری، چالشهای بسیاری را پدید آورده است.با همه این اوصاف نباید از نظر دور داشت که محیط شهری، زیستگاه شهروندان ساکن در آن محسوب میشود که بخش بسیاری از ساعات روز را در آن میگذرانند و هر آنچه جلوه محیطی شهر زیباتر شود، مسئولیتپذیری شهروندان در قبال حفظ و رعایت ضوابط و قوانین شهری نیز تقویت خواهد شد و بهتبع در چنین شرایطی، بستر و زمینه لازم برای پویایی، تحرک و میل به رشد و شکوفایی در این مناطق افزایش مییابد.