معضل کهن معادن
فرهاد طهماسبی ـ عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی
ایران، کشوری معدنخیز است و حدود ۷ درصد منابعمعدنی در کل دنیا در ایران جای گرفته است و همین ظرفیت بالا، خود بهتنهایی میتواند تا حد قابلملاحظهای، اقتصاد کشور را زیر و رو کند، بهشرطی که مدیریتها علمی و اصولی باشد. اینکه بیش از ۴دهه از عمر انقلاب میگذرد و باوجود تاکیدات رهبر معظم انقلاب درباره بهرهگیری از ظرفیت معادن، شرایط و وضعیت کنونی را تجربه میکنیم، جای تامل و البته تاسف دارد.
در طول دهههای اخیر و همزمان با توسعه صنعتی در کشور بهدلیل تداوم تحریمهای بینالمللی شاهد بیتوجهی به بازسازی و نوسازی صنایع بودهایم. در واقع گویا نوسازی خطوط تولید جزء اولویتهای سرمایهگذاری صنعتی در کشور نیست و همین موضوع نیز به استهلاک و فرسودگی خطوط تولید در کشور منجر شده است. بااینوجود، بازسازی و نوسازی بنگاههای اقتصادی و توسعه سرمایهگذاری برای ورود تجهیزات نوین تاثیری بسزا در تولید کالاها و خدمات باکیفیت و همچنین قابلرقابت از منظر کیفیت و نرخ تمامشده با کالاهای مشابه خارجی دارد. بنابراین بازسازی و نوسازی صنایع توسعه سرمایهگذاری در این بخش ضروری است. باید خاطرنشان کرد که ورود خطوط تولید بهروز یا فناوریهای نوین و همچنین نوسازی صنایع به برنامهای فراگیر نیاز دارد. حال باید بیان کرد که در حوزه معادن کارنامه خیلی درخشانی نداریم، معدنکاران ما گرفتار تهیه و تامین ماشینآلات معدنی هستند. برای توسعه معادن یک سند معتبر نداریم، در همین راستا رهبر معظم انقلاب تذکر دادند و تاکید کردند که اکتشاف و بهرهبرداری از معادن در کشور سرعت داده شود تا از این ظرفیت خدادادی استفاده بیشتری شود. البته کارهای خوبی در کشور از جمله در مجلس، دولت و خانه معدن ایران انجام شده، اما کافی نیست، لازم است مشکلات بخش معدن کشور مرتب تذکر داده شود و در این زمینه یک تحول اساسی در کشور لازم است. در همین راستا، قانون معادن کشور در حال اصلاح و بازنگری است، جلساتی در این زمینه در کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در حال برگزاری است. همچنین، دولت باید در قانون جدید معدن، مکلف شود که از فعالان حوزه معدن حمایت کند و پیگیر این مهم هستیم.
یکی از مشکلاتی که سبب نارضایتی افراد بهویژه معدنکاران شده، فرسودگی ماشینآلات معدنی است؛ عمر ماشینآلات معدنی مصرفی در کشور بهطورمیانگین به ۲۰ الی ۳۰ سال میرسد؛ متاسفانه فرسودگی شدید این ماشینآلات سبب تعطیلی بسیاری از معادن کوچک و اختلال در ناوگان معدنی کشور شده است. کمبود تولید ماشینآلات معدنی در شرکتهای تولیدی داخل سبب کاهش عرضه این ماشینآلات در کشور میشود، بهطوریکه تولیدات این شرکتها، توان پاسخگویی به نیازهای موجود را ندارند، همچنین در این شرایط، واردات ماشینآلات معدنی به کشور نیز انجام نمیگیرد، این روند سبب بهوجود آمدن مشکلات زیادی در کار معادن شده است. موارد دیگری مانند محدودیتهای ارزی، افزایش نرخ ارز و نبود سیاستهای تشویقی برای نوسازی ماشینآلات معدنی فرسوده، سبب شده ناوگان معدنی کشور از نظر عمر کاری در وضعیت مطلوبی نباشد؛ در مجموع تمام موارد یادشده باعث ایجاد بحران در تولید معادن و همچنین بروز مشکل در تامین مواد اولیه صنایع معدنی میشود. فرسودگی ماشینآلات معدنی سبب آلودگی محیطزیست، افزایش مصرف سوخت و افزایش هزینه تمامشده میشود، از طرفی، این ماشینآلات بهرهوری مناسبی ندارند، اقدام جدی که در این زمینه باید انجام گیرد، این است که در کنار حمایت از تولید داخل، واردات ماشینآلات معدنی فرسوده نیز انجام شود.
دولت و مجلس بهدنبال راهاندازی مجدد بخشهای تولیدی ماشینآلات در کشور هستند و در این زمینه اقداماتی برای حل مشکلات موجود نیز کردهاند، باید تا جایی که میشود از تولید داخل حمایت کرد، اما مقدار کسری در ماشینآلات معدنی را با واردات ماشینآلات نو یا ماشینآلاتی با عمر مفید کمتر از ۵ سال، جبران کرد تا در فعالیت صنایع و معادن خللی ایجاد نشود.