فعالیت ‌ های تجاری ایران، دارای دست ‌ اندازها و مشکلات مختلفی است که نمی ‌ توان هیچ ‌ یک را نادیده گرفت. یکی از معضلاتی که نه ‌ تنها تجارت بلکه اقتصاد کلان کشور را دچار نابسامانی کرده، بحث قاچاق است. نه ‌ فقط ورود کالاهای ممنوعه از مبادی رسمی و غیررسمی به ‌ طورغیرقانونی بلکه بحث قاچاق معکوس و خروج کالاها از کشور، از مسائل مهم امروز اقتصاد کشور محسوب می ‌ شود. دلیل اصلی شکل ‌ گیری و رونق قاچاق، متعدد و یکی از آنها، بحث وجود ممنوعیت ‌ های وارداتی است. در رابطه با این مسئله باید گفت ایران جزو معدود کشورهایی است که در بخش واردات، ممنوعیت ‌ های غیرتعرفه ‌ ای دارد. سایر کشورها با وضع چارچوب ‌ های تعرفه ‌ ای، واردات کالاها را مدیریت می ‌ کنند و اگر هدف دولت ‌ ها کاهش واردات باشد، تعرفه ‌ ها را افزایش می ‌ دهند. این در حالی است که ایران از سال ‌ های گذشته در راستای حمایت از تولید ملی و همچنین صرفه ‌ جویی در مصرف منابع ارزی، واردات بخش زیادی از کالاها را ممنوع کرده است. پاسخگو نبودن تولیدات داخلی سبب شده است تا تقاضای واقعی بازار از طریق روش ‌ های غیرقانونی تامین شود، اما بازار قاچاق، فشار زیادی را بر بازارهای غیررسمی ارز وارد کرده است و این مسئله زیان ‌ های بیشتری را برای اقتصاد به ‌ همراه دارد. همواره آمارهای مختلفی به ‌ عنوان میزان قاچاق در کشور اعلام شده و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۱۳۹۸ ، این عدد را ۱۵ میلیارد دلار اعلام کرده است. برخی کارشناسان میزان واردات کالای قاچاق به کشور را تا ۲۵ میلیارد دلار نیز محاسبه می ‌ کنند. دلار برای خرید کالای قاچاق، از بازارهای غیررسمی ارز تهیه شده که خود بر نرخ ارز بازار آزاد اثرگذار است. با افزایش تقاضا، نرخ ارز نوسان پیدا می ‌ کند و در نهایت تنش ‌ های اقتصادی ایجاد می ‌ شود. بنابراین یکی از مهم ‌ ترین پیامدهای منفی افزایش قاچاق، رشد نرخ ارز در بازارهای غیررسمی است. از سویی دیگر، باید به کاهش درآمدهای مالیاتی دولت به ‌ عنوان یکی از زیان ‌ های قاچاق اشاره کرد. اگر نرخ تعرفه ‌ های مالیات بر واردات را حدود ۳۰ درصد حساب کنیم، واردات کالاهای قاچاق می ‌ تواند، 5/4میلیارد دلار درآمد برای دولت به ‌ همراه داشته باشد، از این ‌ رو سیاست ایجاد ممنوعیت برای واردات کالاها نه ‌ تنها به نفع بازار ارز کشور نبوده، بلکه مانع از ایجاد درآمدهای جدی برای دولت هم شده است.

وجه دیگری از قاچاق، قاچاق معکوس کالا است که کارشناسان معتقدند دلیل اصلی این رخداد، ارزان بودن کالاهای مهم در داخل مانند دارو و سوخت نسبت به کشورهای همسایه است. در سال ‌ های اخیر، با افزایش نرخ دلار و نوسان سایر شاخص ‌ های اقتصادی، شاهد مبادله شدن کالاهای تولید ایران مانند محصولات کشاورزی در مرزها بودیم که این مسئله نیز به ‌ نوبه خود پیامدهای مخربی را برای اقتصاد کشور به ‌ همراه داشته است. یکی دیگر از بخش ‌ های اقتصاد پنهان، قاچاق معکوس است. دلیل اصلی این اتفاق را می ‌ توان ارائه سوبسید و یارانه به تولید و در نهایت پایین بودن نرخ کالاها معرفی کرد. با ارزان بودن نرخ کالاها در داخل، فروش آنها به سایر کشورها با مبالغی بالا سود اقتصادی داشته و در نهایت، پدیده قاچاق معکوس شکل گرفته است. علاوه بر تمام موارد مذکور، اگر تخلفاتی مانند فروش کالاهای تقلبی، تاریخ مصرف ‌ گذشته و سایر موارد این ‌ چنینی را به معایب قاچاق اضافه کنیم، خواهیم دید، اقتصاد پنهان حاصل ‌ شده از قاچاق، از سمت ‌ وسوهای متفاوتی به مردم آسیب رسانده است. بنابراین، انواع قاچاق تا به امروز نه برای دولت و نه برای مردم سودی نداشته است، از این ‌ رو باید مدیران دولتی راهکارهایی مناسب برای اجرای سیاست ‌ های تجاری در نظر گیرند؛ سازکارها باید به ‌ گونه ‌ ای باشند که ضمن پاسخ به نیاز بازار، استانداردهای وارداتی را رعایت کرده و برای کشور بیشترین منفعت را داشته باشند. در غیر این صورت، بازار سیاه قاچاق همچنان به بدنه اقتصاد کلان کشور ضربه خواهد زد.رویکرد دولتمردان، سیاست ‌ های آتی اقتصادی را شکل داده است،پس باید اصلاح ساختاری را در برنامه ‌ های کلان خود در نظر داشته باشند. در غیر این ‌ صورت، اقتصاد ایران همچنان از پدیده قاچاق ضربه خواهد دید.