بلندپروازی‌های کیهانی
آرش ابراهیم‌آبادی ـ مدرس رشته-مهندسی معدن و عضو هیات‌علمی دانشگاه
استحصال مواد معدنی از کیهان یکی از روش های بلندپروازانه ای است که با توسل به روش های نوین معدنکاری امکان پذیر شده است؛باتوجه به الگوی فعلی مصرف منابع موجود در کره زمین که با رشد جمعیت، تغییر سبک زندگی از روستانشینی به شهرنشینی و استفاده از فناوری های نوین همراه است، حتی در صورت اکتشاف بیشتر، باز هم منابع کره زمین پاسخگوی این مقدار مصرف بشر در سال های آینده نخواهد بود.
از طرف دیگر، بخش اعظم ذخایر سطحی اکتشاف شده روی زمین استخراج شده اند و در حال حاضر استخراج در اعماق بیشتر در حال انجام است که این امر هزینه های بیشتری را به پروژه ها تحمیل می کند. هر چقدر معدنکاری در عمق توسعه پیدا کند، هزینه های استخراجی هم بیشتر می شود. بنابراین بشر به فکر تامین این نیازها از منابع دیگر افتاده و منابع کیهانی به عنوان یک گزینه مهم مطرح شده است. در میان کرات و سیارک های همسایه زمین و باتوجه به سفرهای فضایی اخیر و دسترسی های جدید، معدنکاری در ماه و مریخ به عنوان محتمل ترین گزینه مطرح است. از سوی دیگر، وجود صدها میلیارد دلار منابع در ماه انگیزه بالایی برای رقابت در دسترسی به آن ایجاد کرده است و امروزه نظرات متفاوتی در این زمینه به گوش می رسد. برای بحث درباره عملیاتی شدن یا بلندپروازانه بودن معدنکاری فضایی می توان آن را از 2 منظر فنی و اقتصادی موردبررسی و تحلیل قرار داد. در حال حاضر معدنکاری در این سیاره زیبا چه از نظر فنی و چه از نظر اقتصادی امکان پذیر نیست،اما با عنایت به کاهش عناصر نادر و مواد معدنی در پوسته کره زمین و کمبود یا پایان احتمالی ذخایر زمینی در آینده، بحث معدنکاری فضایی به ویژه در ماه می تواند قابل دسترس و امکان پذیر و در نهایت توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد.
در یکی از همایش های سازمان ناسا، هزینه معدنکاری در ماه را کمتر از تکمیل پروژه های استحصال گاز از ذخایر زمینی اعلام کردند که این موضوع بسیار موردتوجه واقع شده است یا در تحلیلی دیگر که پژوهشگران دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا با همکاری سازمان ملی و فضانوردی این کشور انجام داده اند، هزینه راه اندازی یک پایگاه دائمی در سطح ماه حدود ۹ میلیارد دلار و هزینه سفرهای بعدی برای انتقال مواد معدنی و ماموریت های آنها بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. شاید با ادامه این تحقیقات بتوان دید بهتری نسبت به اقتصادی بودن و امکان سنجی معدنکاری در این همسایه نزدیک به زمین به دست آورد. برای مثال در حال حاضر؛ تلاش هایی برای ساخت ماشین های حفار کوچک در جریان است یا ماشین های بازویی یا رودهدر حفار در مقیاس کوچک تا از آن برای استخراج راحت تر و اقتصادی تر منابع سطحی ماه استفاده شود. آنچه می توانیم در حال حاضر بگوییم، این است که معدنکاری در ماه در آینده ای نزدیک و باتوجه به نیاز صنایع الکترونیک به عناصر نادر به عنوان یک گزینه مهم و در دسترس مطرح خواهد بود و شرکت ها و کشورهای بیشتری نگاه جدی تری به استخراج منابع معدنی در کره ماه خواهند داشت.
کاوش ها نشان داده عیار مواد معدنی روی سطح ماه بالاتر و با خلوص بیشتری است و بنابراین استخراج و انتقال این مواد به زمین می تواند سود بیشتری عاید شرکت های معدنی کند، از این رو برخی منابع و رساله های علمی، از ماه به عنوان خلیج فارس منظومه شمسی نام می برند. نخستین انسانی که قدم روی ماه گذاشت، نیل آرمسترانگ امریکایی بود و در ۲۰ ژوئن ۱۹۶۹ به گفته خود «گامی کوچک برای یک انسان و گامی بزرگ برای بشریت» برداشت. پس از وی و با ادامه ماموریت ها در نهایت در سال ۱۹۷۲ ماموریت ماه نورد آپولو ۱۳ به پایان رسید و از آن زمان سفر به ماه متوقف شد. دلیل اصلی این توقف و به دنبال آن، استخراج نشدن مواد معدنی در ماه، مسئله هزینه بالای این عملیات بود. فرود و قدم گذاشتن انسان روی کره ماه هزینه های به مراتب بالاتری نسبت به فرود ربات ها دارد، زیرا انسان به آب، اکسیژن و مواد غذایی برای ادامه حیات و انجام ماموریت بر سطح ماه نیاز دارد؛ بنابراین امروزه تلاش هایی وجود دارد که ماموریت های آینده با تعداد کمتر انسان و افزایش تعداد ربات ها انجام شود. از سوی دیگر، هزینه های بالا می تواند برای کشورها ریسک های سیاسی به دنبال داشته باشد. به همین جهت می تواند تصمیمات سیاست گذاران را تحت تاثیر قرار دهد و آنها را وادارد با احتیاط بیشتری برنامه های فضایی یا طرح های بلندپروازانه ای مثل استخراج مواد معدنی از فضا را پیش ببرند.
