احیای قنات به‌جای انتقال آب
سیدوحید محمدی-فناور در ساخت آب‌شیرین‌کن
یکی از اصلی ترین معضلاتی که در این دوره تاریخی با آن دست و پنجه نرم می کنیم، بحران کم آبی است. برای کنترل این بحران باید چند راهکار مهم را به کار بگیریم. ابتدا باید از ظرفیت آبی موجود در کشور به شکلی علمی و هوشمندانه استفاده کنیم، برای مثال قنات ها و کاریزها ظرفیت هایی هستند که همچنان در کشور از آنها استفاده می کنیم و می توانیم با اصلاح این شبکه آبی، آب را در اختیار مردم در اقصی نقاط کشور قرار دهیم، همچنین اگر از علم آبخوان داری و آبخیزداری هم بهره بگیریم، می توانیم بخشی از منابع مهم زیرزمینی را که متاسفانه با حفر چاه ها به آنها آسیب زده ایم، جبران کنیم، بنابراین در فاز نخست می توانیم از ظرفیت های سنتی موجود در کشور بهره بگیریم تا آب را با روش های دقیق تری به نقاط مختلف کشور برسانیم. از آنجایی که مردم مناطق مرکزی کشورمان از قنات های با دبی کم استفاده می کردند و رفتارهای سازگارانه تری داشتند، پس باید به فرهنگ سازی و نگرش عموم مردم هم در حل بحران آب توجه داشت؛ این مردمان قدر آب را بیشتر از ما می دانستند. به عبارت روشن تر، فاز دوم برون رفت از بحران آب مربوط به تغییر نگاه مردم است که باید آب یک کالای ارزشمند در نگاه مردم به حساب بیاید، همچنین ورود به کشاورزی مدرن و پرهیز از غرقابی کردن زمین ها خود روش دیگری است که منجر به کاهش مصرف آب و صرفه جویی می شود، بنابراین ۲ گزاره اصلی یعنی استفاده از ظرفیت های سنتی موجود و تغییر نگاه مردم با بهره گیری از روش های مبتنی بر فرهنگ سازی در مصرف آب، می تواند تاثیر زیادی بر کنترل بحران آب بگذارد. وضعیت فعلی ایران در استفاده از آب شیرین کن ها اسفبار است و راه های نرفته زیادی پیش روی خود داریم، در حال حاضر یک درصد از آب مصرفی داخل کشور از طریق آب شیرین کن ها تامین می شود. گفتنی است، آب شیرین کن ها به ۲ دسته کلی تقسیم می شوند؛ حرارتی و غشایی. آب شیرین کن هایی که برپایه حرارت ساخته می شوند، با تبدیل آب به بخار و سردسازی آن، آب شیرین به دست می آید؛ در این روش املاح در هنگام بخار از آب خارج و پس از سرد شدن آب شیرین حاصل می شود. آب شیرین کن های حرارتی افزون بر اینکه هزینه بالایی می طلبند، راندمان پایین تری نسبت به آب شیرین کن هایی دارند که برپایه غشا ساخته شده اند، اما متاسفانه شیرین سازی آب با استفاده از آب شیرین کن های حرارتی در کشور زیاد استفاده می شود. این امر به ارزان بودن سوخت های فسیلی و فراوان بودن آن در کشور و همچنین به آسان بودن این روش برمی گردد. استفاده از آب شیرین کن های حرارتی در بیشتر کشورهای جهان تا حدی منسوخ شده و در بسیاری کشورها از انرژی های پاک برای استخراج آب شیرین از دستگاه ها استفاده می کنند. در این کشورها تنها در نیروگاه ها و صنایعی که دورریز حرارتی دارند، از آب شیرین کن های حرارتی به نحو احسن استفاده می کنند و از انرژی اضافی در راستای شیرین سازی آب بهره می گیرند، اما برای شیرین سازی آب به میزان وسیع از آب شیرین کن های غشایی استفاده می کنند، نظیر آب شیرین کن هایی که از روش اسمز معکوس یا مستقیم بهره می گیرند. نکته قابل توجه این است که آب شیرین کن های غشایی با استفاده از نیروی برق کار می کنند و در جهان به عنوان آب شیرین کن پاک به حساب نمی آیند، مگر اینکه از برقی که استفاده می کنند، از انرژی های تجدیدپذیر گرفته شده باشد، بنابراین نحوه دریافت انرژی برای استفاده از آب شیرین کن ها هم از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، در کل، الزام استفاده از آب شیرین کن ها برپایه غشا که از انرژی های تجدیدپذیر استفاده می کنند، به جای آب شیرین کن های حرارتی در کشور به شدت احساس می شود. استفاده از آب شیرین کن ها ارتباط مستقیمی با مصرف انرژی دارد که متاسفانه در این عرصه کمیت کشور لنگ می زند، چرا که کمتر از ظرفیت موجود انرژی های تجدیدپذیر بهره بردیم. مطالعات اقتصادی اخیر نشان می دهد که کشورهایی که از انرژی های تجدیدپذیر برای تامین انرژی موردنیاز خود بهره بردند، رشد اقتصادی قابل دفاعی را هم تجربه کرده اند، چرا که تحت تاثیر منازعات سیاسی و قیمت های سوخت فسیلی که همواره در حال تغییر است، قرار نگرفته اند و این گزاره که کشور ما در استفاده از انرژی های تجدیدپذیر از ترکیه عقب مانده تر است، کمی انسان را ناراحت می کند. امروزه بیشتر کشورهای پیشرفته نه تنها با یک جاسازی سیستم های شان، انرژی کمتری مصرف می کنند تا ضرر کمتری به محیط زیست وارد کنند، بلکه انرژی های تجدیدپذیر را اساس کار شیرین سازی آب قرار می دهند که نمونه های آن در کشور استرالیا و کشورهای اروپایی به خوبی دیده می شود و حتی کشور عربستان کارنامه درخشانی در استفاده از انرژی های تجدیدپذیر دارد.
