المان‌های شهری از تهران کهن تا پایتخت نوین
سیدمحمدحسین حجازی-کارشناس اقتصاد شهری
معماری شهری یکی از تاثیرگذارترین عوامل به وجود آمدن یک خاطره جمعی است که نتیجه اش ایجاد هویت جمعی و در نهایت هویت ملی خواهد بود. فضاها و نمادهای شهری یکی از عناصر ساخت شهرها هستند که همواره با تحولات تاریخی و فرهنگی در ادوار مختلف به وجود می آیند، شکل می گیرند و تغییر می کنند و این قدرت را دارند که به شهرها هویت ببخشند و این هویت را تکثیر کنند.
از این منظر، بررسی معماری شهری چند دهه اخیر شهر تهران نشان می دهد، پایتخت ایران دوره های تاریخی گوناگونی را پشت سر گذاشته است. آثار معماری که در کنار هویت شهری، هویت فرهنگی آن دوره را نیز به خوبی به نمایش می گذارد و اهمیت معماری شهری را نشان می دهد. به طورکلی برخی المان و سازه های شهری هستند که باعث می شوند آن شهر از طریق آنها شناخته شده و هویت بگیرد.
برخلاف معماری که فقط روی ساختمان ها به صورت انفرادی تمرکز می کند، طراحی شهری با مجموعه ساختمان ها، زیرساخت ها، خیابان ها، مناطق عمومی، محله ها، مناطق و تمام شهر سروکار دارد که هدف آن ساخت محیطی عادلانه، زیبا، کارآ و پایدار است. علاقه به طراحی شهری در سال های اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته و طراحی خوب شهری برای بسیاری از جوامع به یک اولویت مهم تبدیل شده است.
طراحی شهری، بخشی از هنر سازمان دادن فضای شهری است که با رشته های مختلف علمی و هنری مانند برنامه ریزی شهری، معماری منظر، مهندسی فنی، مهندسی ترافیک و حمل ونقل، جغرافیا، روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد سروکار دارد و در عین حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می کند و دامنه فعالیتش بسیار گسترده است. گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می دهد که این فعالیت مانند یک طرح معماری نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیرد.
فضای شهری در حقیقت ادراکی است که شهروندان باتوجه به برداشت های ذهنی و خاطرات مشترک خود از یک شهر در ذهن خویش دارند. سازه های قدیمی از شمس العماره گرفته تا سردر باغ ملی چنین هستند و بعد از آن برج آزادی که مهم ترین نماد تهران معاصر است و حادثه های تاریخی بسیاری را شاهد بوده، از همین رو بعد از انقلاب اسلامی به عنوان نماد پیروزی ملت ایران شناخته شد. امروزه نیز منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد با در اختیار داشتن ۵۶۰ هکتار فضای ایده آل در قلب پایتخت، توانسته است گام های تاثیرگذاری را در این زمینه بردارد که شاید مهم ترین و شناخته شده ترین آن، پل طبیعت باشد.
معماری خاص پل طبیعت مانند سنجاقی خود را به پایتخت نوین گره زد و هم اکنون در کنار برج میلاد، نماد نوین دیگری برای تهران تلقی می شود.
پلی که ۲ بوستان زیبای تهران یعنی بوستان آب وآتش و طالقانی را به یکدیگر متصل می کند و به عنوان نمونه ای بی نظیر در خاورمیانه از آن یاد می شود و بزرگ ترین پل عبور و مرور غیرخودرویی کشور است و تاکنون توانسته بازدیدکنندگان و گردشگران بسیاری را به خود جلب کند.
علاوه بر این، ۴ جایزه بین المللی را نیز از آن خود کرده و باعث افتخار و سربلندی است که طراح و سازنده این پل، یک جوان ایرانی بوده و موفق شده چنین سازه ای را خلق کند.
وجود چنین سازه هایی که در کنار ایجاد هویت شهری باعث جذب گردشگر نیز می شوند، کمک بزرگی خواهند بود، برای آنکه تهران برای گردشگران تنها محل گذر نباشد و تامل بیشتری بر آن داشته باشند.
باید ظرفیت های موجود در این شهر را به بهترین شکل ممکن معرفی کرد و نشان داد المان های شهری که در پایتخت نوین ساخته می شوند، می توانند در کنار دیگر المان های کهن تهران، هویتی خاص و متفاوت را شکل دهند.
