پیش از پرداختن به مفهوم کارآفرینی در حوزه معدن باید به ‌ عنوان مقدمه به این نکته اشاره کرد که یکی از حوزه ‌ های اشتغالزا و مهم و مقرون به صرفه در زمینه تولیدات با ارزش ‌ افزوده بالا، حوزه معدن است.

به ‌ عبارت دیگر، فعالیت معدنی هم از نظر اقتصادی قابل ‌ دفاع است و هم از نظر ایجاد کار و اشتغال، حوزه ‌ ای بسیار مهم و اشتغال ‌ آفرین است.

بنابراین هرکدام از بخش ‌ های حوزه معدن که فعال شود (اکتشاف، استخراج، بهره ‌ برداری یا زنجیره ‌ های تکمیلی فرآوری) و به ‌ ثمر بنشیند، در تحقق اهداف اقتصادی کشور تاثیرگذار است. از همین رو است که یکی از سیاست ‌ های مهم دولت ‌ ها توجه به این حوزه است، اما متاسفانه در راستای برخی محدودیت ‌ ها و بن ‌ بست ‌ هایی که در بخش معدن پدید آمده است، نتوانسته ‌ ایم از این ظرفیت به ‌ خوبی استفاده کنیم.

بخشی از بن ‌ بست ‌ هایی که به آن اشاره شد، مربوط به خلأها و ضعف ‌ های قانونی است که برای برطرف کردن آنها مجلس دست به کار اصلاح و بازنگری قوانین شده است.

بخش عمده دیگر، بن ‌ بست ‌ های اجرایی است که ناشی از روش ‌ های واگذاری معادن، تامین سرمایه (به ‌ ویژه سرمایه در گردش برای حوزه معدن) و تامین ماشین ‌ آلات موردنیاز این بخش است که ما در کشور در این زمینه بسیار فقیر هستیم.

اما درباره کارآفرینی در حوزه معدن اگر قرار باشد به ‌ طور کلی نقاط قوت و ضعف خود را در این زمینه بررسی کنیم، نقطه ضعف بزرگ ما در حوزه معدن این است که هنوز اطلاعات جامعی در حوزه معدن نداریم. اگر در اظهارات مسئولان اجرایی جست ‌ وجو کنیم، این نقطه ضعف به ‌ خوبی آشکار است و هیچ تصویر روشنی از وضعیت این حوزه، معادن فعال، نیمه ‌ فعال، علت رکود در این بخش و مسائلی از این دست وجود ندارد.

همین موضوع باعث شده است که فعالان حوزه معدن را هم (مثل سایر حوزه ‌ ها) به ‌ خوبی نشناسیم. به ‌ عبارت دیگر، نوعی ابهام و بی ‌ اطلاعی درباره فعالان عرصه ‌ های اقتصادی به ‌ ویژه معدن وجود دارد و این ابهام درباره افرادی که در حوزه نرم ‌ افزاری فعال هستند، به ‌ مراتب بیشتر است.

دیگر اینکه هنوز مطالبه اصلی ما هم از حوزه معدن روشن نیست و نمی ‌ دانیم چه انتظارات مشخصی از این بخش داریم. به ‌ عبارتی، وقتی نامی از این حوزه برده می ‌ شود، فرآیند اکتشاف، استخراج و بهره ‌ برداری و تکمیل زنجیره ارزش در نظر مجسم می ‌ شود، در حالی که خیلی وقت ‌ ها با ایده ‌ پردازی ‌ هایی که در حوزه معدن می ‌ شود، می ‌ توان فعالیت را در شاخه ‌ های دیگر از جمله زمینه ‌ های نرم ‌ افزاری (مثل بازاریابی و برندسازی) تعریف کرد و کارآفرینان می ‌ توانند از ظرفیت ‌ های مغفول ‌ مانده آن به ‌ خوبی استفاده کنند، اما متاسفانه تاکنون توجه چندانی به آن نشده است.

درباره مزایا در قانون دانش ‌ بنیان ‌ ها که سال گذشته به تصویب مجلس رسید، تفکیکی میان دانش ‌ بنیان ‌ هایی که در عرصه صنعت فعالیت می ‌ کنند یا کشاورزی، نفت و گاز، فناوری ‌ های نو یا کارآفرینی فعالیت می ‌ کنند، قائل نشده است.

به ‌ عبارت دیگر، خدمات و حمایت ‌ هایی که قرار است به شرکت ‌ های دانش ‌ بنیان ارائه شود، عمومی است و هر شرکت دانش ‌ بنیانی که در هر عرصه ‌ ای بتواند محصولی ارائه کند، به ‌ شرط اینکه جدید باشد و نیازی از نیازهای کشور را برطرف کند، موردحمایت قرار می ‌ گیرد. همین نقطه امیدی است که فرصتی ایجاد خواهد کرد تا شرکت ‌ های ایده ‌ پرداز و کارآفرین در حوزه تخصصی معدن هم فعال شوند و موردحمایت قرار گیرند. اما کارآفرین در حوزه معدن، چه در بخش سخت ‌ افزاری و چه نرم ‌ افزاری، باید اهلیت فنی داشته باشد، البته در بسیاری از کسب ‌ وکارها این قید وجود دارد، اما در حوزه معدن پررنگ ‌ تر است و علاوه بر کسانی که سرمایه ‌ گذاری می ‌ کنند، افرادی هم که می ‌ خواهند در زمینه کارآفرینی و ایجاد فرصت فعالیت کنند، باید اهلیت فنی داشته باشند، چرا که به ‌ نظر می ‌ رسد کسانی که اهلیت دارند، احاطه کامل به چالش ‌ ها و فرصت ‌ ها دارند و می ‌ توانند در راستای تقویت فرصت ‌ ها و عبور از چالش ‌ ها گره ‌ گشا باشند.

پس یکی از الزامات کارآفرینی در این حوزه اهلیت فنی است که به خودی خود می ‌ تواند در مسیریابی و ایده ‌ پردازی نقش ‌ آفرین باشد.

البته کسانی که بخواهند در حوزه سخت ‌ افزاری وارد شوند، به ‌ طبع باید علاوه بر اهلیت فنی، توان مالی کافی هم داشته باشند یا از قدرت جذب سرمایه برخوردار باشند و بتوانند سرمایه ‌ گذاران را تشویق به مشارکت در این حوزه کنند، زیرا معدن جزو حوزه ‌ های دیربازده است و سرمایه ‌ گذاری در بسیاری از بخش ‌ ها با فوریت به ‌ نتیجه نمی ‌ رسد و صبر و زحمت زیاد نیاز دارد که به ‌ نسبت دیگر حوزه ‌ ها آن را سخت ‌ تر کرده است.