اجرای طرح شهر دوستدار کودک
زهرا شمس احسان- رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران
کودکان جزو شهروندان مهم شهر به شمار می آیند. مهم ترین دوره زندگی و شکل گیری ساختار شخصیتی و فرآیندهای رشدی انسان، در کودکی است و محیط، تاثیر انکار ناپذیری بر آن دارد؛ از این رو شهر باید برای کودکان برنامه ریزی و مهیا شود. در همین راستا به نظر می رسد توجه به الگوی اسلامی ایرانی که کودک را عضو مهم جامعه می داند و توجه به نیازهای حال و آینده او، همزمان با آماده سازی فرآیند رشد در محیط شهری، اهمیت دارد؛ ضمن آنکه می تواند گامی مؤثر در جهت ارائه الگوی کلانشهر تهران برای جهان اسلام باشد.
اگر این فرموده رسول اکرم (ص) که «آن کس که نزد او کودکی است، باید در پرورش او کودکانه رفتار کند» را سرلوحه مدیریت شهری قرار دهیم؛ بیش از پیش به اهمیت «نگاه به شهر از منظر کودکان» پی می بریم. کودکان زیر ۱۸ سال، با جمعیتی افزون بر ۳۰ درصد و کودکان زیر ۵ سال با جمعیت یک هشتم شهر تهران، دارای حقوق شهروندی هستند که بخش مهمی از آن بر گرده مدیریت شهری است.
عطف بر همین حقوق، شورای اسلامی شهر تهران در سال ۱۳۸۸ با تصویب شهر دوستدار کودک، شهرداری تهران را مکلف کرد با همکاری سایر مراجع، نهاد ها و نهادهای مرتبط، نسبت به مناسب سازی فضاها و امکانات شهری متناسب نیازهای کودکان، استانداردسازی مبلمان شهری به ویژه وسایل خاص کودکان در حوزه ورزش، تفریح و بازی، آموزش و بهداشت، ایجاد سراهای کودک در مناطق ۲۲ گانه، ایجاد شهرک های مینیاتوری، خانه های اسباب بازی، مزارع کودک، موزه بازی و... اقدام کند تا زمینه حضور امن و با طیب خاطر خانواده ها، مادران و کودکان در شهر فراهم شود.
برنامه های دوستدار کودک، اهدافی را دنبال می کنند که شامل افزایش آگاهی جامعه و تغییر در نحوه برخورد با کودکان در جامعه، زمینه سازی و توسعه مشارکت کودکان، ظرفیت سازی برای دسترسی به خدمات با کیفیت برای همه کودکان، بهبود کیفیت محیطی محل زندگی کودکان و توسعه فضایی اثربخش برای رشد کودکان از طریق بازی و تفریح می شوند.
با گذشت ۱۲ سال از این مصوبه، زمان آن رسیده تا اقدامات انجام شده و ادراک و برداشت شهروندان از تغییرات موردانتظار، ارزیابی و برای آینده نیز برنامه های جدی در نظرگرفته شود؛ به ویژه اینکه تهران در سال ۱۳۹۹ نامزد کسب عنوان شهر دوستدار کودک شده و این موضوع سطح انتظارات را بالا می برد.
توجه به نیازهای کودکان در واقع تکریم نهاد مقدس خانواده است. تکریم در اسلام، خانواده را نه اعضای جدا از هم، بلکه یک واحد هم سرنوشت در نظر می گیرد و به جایگاه مادر، پدر، فرزند و کلیت خانواده، توجه دارد؛ برنامه هایی که به نشاط خانواده و رضایت آنها از مدیریت شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان کمک کند.
در این سال ها، گام هایی برداشته و ابتکار عمل هایی انجام شده، با این حال، اقدامات زیاد دیگری باید در دستور کار قرار گیرد. از جمله مهم ترین مراکز ویژه کودکان، اتاق های مادر و کودک است که امروزه به یکی از مطالبات شهروندان بدل شده و لازم است شهرداری تهران در اسرع وقت برای ساخت و فعال سازی این اتاق ها در محیط های شهری اعم از ایستگاه های مترو، مراکز خرید، پایانه ها، میادین میوه و تره بار و... اقدام کند. گفتنی است دستورالعمل های این اتاق ها به تصویب سازمان استاندارد رسیده است.
اجرای طرح محله دوستدار کودک، گام مهمی در رسیدن گام به گام به شهر دوستدار کودک است. در این طرح، از بین ۱۳ منطقه شهر تهران، ۱۳ محله اولویت دار براساس شاخص های جمعیت کودک، عدالت شهروندی، آمــادگــی شهرداران و… انتخاب شده اند.
در فرآیند ارزیابی دقیق، فضای شهری و کالبد اجتماعی، براساس شاخص های بومی شهردوستدار کودک، بررسی و براساس تحلیل وضع موجود کودکان در محله، شناخت دیدگاه ذی نفعان و بررسی ضعف ها و قوت های محله ها، برنامه عملیاتی تدوین و پروژه های متعددی تا حدود ۱۵۰ پروژه تعریف شد. این پروژه ها، طیف متنوعی از آرام سازی معابر تا امن سازی خیابان ها، ساخت زمین بازی کودکان، بهسازی سرویس های بهداشتی متناسب با ویژگی های فیزیکی کودکان، دیوارنگاری، ساخت آبخوری های ویژه کودکان در شهر، استفاده از نمادهای بصری ویژه کودکان در بوستان و سطح محله و... را شامل می شود. در نهایت، تهران در صورتی می تواند شهر دوستدار کودک باشد که نگاهی همدلانه به کودکان و نیاز ها و تجربه آنها از زیست شهری داشته باشد و وظیفه مدیریت شهری در این میان، بسیار خطیر است.
باید توجه داشت شهر دوستدار کودک تنها به پروژه های عمرانی محدود نمی شود، بلکه باید در تمامی شئونات تصمیم گیری، برنامه ریزی و ارائه خدمات به این مهم توجه شود. به همین دلیل، از تمام معاونت ها، اداره ها و سازمان های زیرمجموعه مدیریت شهری انتظار می رود پیوست دوستدار کودک را در ارائه فعالیت های خود داشته باشند و خدمات و فعالیت های خود را با نیاز های کودکان منطبق کنند.
