حذف دلالی با نظام کشاورزی ارگانیک
محمدرضا رضاپناه- رئیس اتحادیه انجمن‌های علوم گیاه‌پزشکی ایران
فرمت آنالیز ریسک ۳ قسمت دارد که شامل ریسک مدیا، ارزیابی ریسک و مدیریت آن می شود. این فرآیند در اجرا با مشکلاتی همراه است که پژوهشگران، سیاست گذاران و رسانه ها باید کمک کنند در آنالیز ریسک، مسائل گوناگون در کنار یکدیگر در قالب آنالیز ریسک بین المللی حل کنند. در حقیقت برای کاهش ریسک باید همه ریسک هایی که صنایع غذایی و میوه را تهدید می کند در نظر گرفته شده و برای رفع آنها اقدام کرد. موادی که باعث ایجاد ریسک در صنایع غذایی می شود، متعدد هستند. در این صنایع از ورود میکروب به فرآیند تولید صنایع غذایی گرفته تا افزودن مواد شیمیایی می توانند بر سلامت مصرف کننده تاثیر گذاشته و در صورت نبود کنترل به تهدید جدی تبدیل شوند. برخی محصولات کشاورزی اگر زودتر از موعد برداشت شوند، سبب بروز مسائل فیزیولوژیکی در میوه می شوند که برای مصرف کننده پیامدهایی دارد. مرکبات به ذخیره ترکیبات ویتامین C معروف است. در فرآیند «پخته شدن میوه» اگر میوه به اندازه کافی در معرض نورآفتاب قرار گیرد در نتیجه با یک میوه خوشمزه و شیرین روبه رو خواهید شد. این در حالی است که در صورت چیدن زودتر از موعد مرکبات، خریدار مجبور به اجرای فرآیندی برای رسیدن میوه در گرمخانه می شود که در نتیجه میوه نهایی با رنگ آمیزی و طعمی ترش (اسیدی) روانه بازار می شود.
این روند ممکن است ذائقه مصرف کننده را تغییر داده و به عنوان نمونه درباره کودکان تنقلات جایگزین مصرف میوه شود. در نتیجه اگر بخواهیم میوه ها را به صورت مصنوعی به مرحله برداشت محصول برسانیم باید براساس نوع میوه اصول بهداشتی و فنی خاصی رعایت شوند تا محصول نهایی دارای کیفیت لازم باشند. برخی از این موارد به درستی رعایت نمی شوند که این مشکل باید ریشه ای حل شود. به عنوان نمونه برای حل ریشه ای این فرآیند می توان نظام ارگانیک را جایگزین کرد. رعایت نظام ارگانیک در کشاورزی ایران امروز حدود ۰ . ۱ درصد است که باید پله پله به ۲ درصد یا بیشتر برسد. تمام کشورها تلاش می کنند تولیدات ارگانیک خود را افزایش دهند. تولیدات ارگانیک محصولاتی هستند که تنوع زیستی در مسیر تولید آنها به ویژه در خاک رعایت می شود. استفاده نکردن از کود و سموم شیمیایی که باعث تخریب محیط زیست و ایجاد آلودگی می شوند، از اهداف مهم تولید این محصولات است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که برای صادرات در بازار رو به گسترش محصولات ارگانیک می توانیم سهم خوبی داشته باشیم. زمانی که وارد نظام فرآیندی ارگانیک می شوید بسیاری از مشکلات موجود رفع خواهد شد. در اصل نظام ارگانیک، یک نظام فرآیندی است و از سودجویی جلوگیری می کند.
به بیانی دیگر، تقریبا در نظام ارگانیک، نظام دلالی محو می شود. این در حالی است که در حال حاضر به دلیل نبود نظام منسجم آنالیز ریسک و آموزش آن براساس اصول بین المللی، بستر گسترده ای برای سودجویان ایجاد شده است. نتیجه این فرآیند در بازار میوه نمایان است که خرید میوه کال از باغداران، انبارداری نامناسب، کاهش مواد مغذی و رسیده کردن برخی محصولات با مواد شیمیایی را موجب می شود. این موضوع می تواند در طول زمان، آسیب های زیادی برای مصرف کننده به همراه داشته باشد. به عنوان نمونه، معمولا این مشکل را با نگهداری نامناسب سیب برای تامین میوه شب عید داریم که متاسفانه این محصول، به دلیل عدم تغذیه کافی در زمان رشد، کیفیت مطلوبی پس از انبارداری نداشته و به ویژه در انتهای سال شاهد این موضوع هستیم. برای رفع این مشکل چند راهکار پیشنهاد می شود. در گام نخست باید مواد مغذی بسیار خوبی برای خاک قابل کشت محصول استفاده شود تا در نهایت محصول خوبی عمل آید. در گام های بعدی نیز با سمپاشی مناسب و رعایت زمان برداشت می توان محصول باکیفیت روانه بازار کرد. در نهایت تلاش شود، ۳ رکن آنالیز ریسک، به طور قانونی ایجاد شود و فضا را برای صادرات و مصرف بهینه داخلی رونق بخشند.
اهمیت این بخش در حدی است که حتی در برخی کشورها، رعایت این فرآیند به وزارتخانه ای مشخص واگذار می شود. این تجربه در کشور ما نیز قابل اجراست، شاید نظام منسجم آنالیز ریسک نیز توسط وزارتخانه بتواند تحول قابل توجهی در سلامت و کیفیت محصولات ایجاد کند.
