در دنیای امروز، کشورها برای رشد مثبت اقتصادی، هر کنشی را به چشم یک فرصت برای تحکیم پایه‌های اقتصادی خود می‌بینند و تمام فعل‌وانفعالات مربوط به مناسبات جهانی را فرصتی برای توسعه یا تقویت بازارهای هدف خود می‌دانند. یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال گذشته، جنگ روسیه و اوکراین است؛ دامنه اثرگذاری این جنگ از غلات گرفته تا انرژی گسترده شده و تاثیر بسزایی بر مبادلات و حتی حجم تجارت جهانی داشته و در بسیاری از بخش‌ها توازن‌های حاکم بر اقتصاد را در جهان بر هم زده است.

در این بین، به‌دلیل ارتباط سیاسی و روابط گسترده دیپلماسی بین ایران و روسیه، انتظار می‌رود ایران بتواند با توجه به شرایط حاکم بر جهان، بهترین سوگیری اقتصادی را با استناد به مقابله غرب با روسیه داشته باشد. البته نکته مهم این است که در دو سال گذشته، کفه روابط اقتصادی بین دو کشور عمدتا به سمت روسیه سنگین بوده و عملا محصولات ایرانی فرصت و توفیق چندانی در بازار بیش از ۱۰۰ میلیارد دلاری روس‌ها نداشته‌اند که این موضوع را تا حدی می‌توان با تحریم‌ها توجیه کرد، گرچه روسیه حتی در تحریم نیز شریک تجاری ایران بود و عمده غلات موردنیاز خود را از ایران وارد می‌کرد. با شروع جنگ اوکراین و ادامه تحریم‌ها و صدالبته سفر پوتین به تهران، به نظر می‌رسد دو طرف به‌دنبال توسعه سطح روابط اقتصادی هستند.

نکته مهم دیگر اینکه، گرچه بخش اصلی مبادلات اقتصادی و تجاری روسیه تا پیش از جنگ، با اروپا و درصد بالایی از آن با چین انجام می‌شد اما حالا پس از تحریم می‌توان حساب ویژه‌ای روی بازار این کشور باز کرد. خاصه اینکه بازار بزرگ روسیه، پذیرای محصولاتی است که عمدتا با کیفیت برتر و با قیمت رقابتی در ایران تولید می‌شوند؛ محصولاتی از مصالح ساختماتی گرفته تا لبنیات و اقلام چرم. این توسعه تجارتی حتی می‌تواند فارغ از قوانین و مقررات بین‌المللی و در بستر قراردادهای دوسویه شکل بگیرد. البته در این بین مشکلاتی مانند عدم‌شناخت کافی تاجر ایرانی از بازار روسیه، فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای مبادله اقلام و حتی ناآگاهی از فرهنگ مصرف این بازار همچنان وجود دارد. این موضوع‌ها عمدتا به‌دلیل روابط اقتصادی ناچیز ایران و روسیه در سال‌های قبل بوده و سبب‌‌شده تاجر ایرانی برخلاف شناخت بالایی که از بازارهایی مانند عراق دارد، با ظرفیت‌های بازار روسیه آشنا نباشد. نکته دیگر اینکه با توجه به اقلام تجاری دو طرف، بخش اصلی و حجم بسیاری بالایی از این مبادلات می‌تواند به صورت ترجیحی انجام شود که این موضوع خود یک امتیاز ویژه به‌شمار می‌رود.

اما حالا وضعیت تا حد زیادی تفاوت کرده، به طوری‌که پوتین در سفر اخیر خود بر توسعه روابط تجاری با تهران تاکید کرد و به رشد ۴۰ درصدی آن در ۶ ماه گذشته اشاره و ابراز امیدواری کرد با توجه به زیرساخت‌ها و از آن مهم‌تر عزم دو طرف، روابط دو کشور بیش از پیش توسعه یابد. تفاهمنامه اخیر شرکت ملی نفت ایران با گازپروم روسیه، یکی از بهترین نمونه‌هاست که قطعا منشأ تحولات مثبتی در صنعت نفت و گاز ایران خاصه در بخش فناوری و توسعه میادین مشترک بین دو کشور و حتی همکاری‌های مشترک بین شرکت‌های بزرگ و مادر هر دو کشور در بخش صنعت و گاز خواهد شد. علاوه‌بر این موارد، با توجه به اینکه روسیه پس از جنگ با اوکراین تحت فشار ژئوپلتیکی، سیاسی و اقتصادی کشورهای غربی قرار دارد، کریدور شمال-جنوب به سمت ایران می‌تواند یکی از راه‌های برون‌رفت این کشور از وضعیت کنونی باشد و ارتباط اقتصادی این کشور را با منطقه از جمله کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که در تحریم علیه این کشور مشارکت نکرده‌اند، حفظ کند و حتی توسعه دهد. این کریدور می‌تواند یک حمل‌ونقل ترکیبی جاده‌ای-ریلی-دریایی از آسیای مرکزی تا ایران را پوشش داده و سرعت و حجم مبادلات تجاری را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. البته در حال‌حاضر روسیه با ایران ارتباط ریلی مستقیم ندارد و با توجه به شرایط تحریمی که دامن روسیه را گرفته، به نظر می‌رسد احیا و ایجاد آن به یک ضرورت تبدیل شود که البته این مهم تنها از مسیر ریلی رشت-آستارا امکان‌پذیر است تا ۳ کشور ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه را با ریل بهم متصل کند. این مسیر ریلی می‌تواند تجارت ایران با منطقه قفقاز و همچنین روسیه را به‌شدت افزایش دهد و از سوی دیگر، روسیه را از بن‌بستی که به‌واسطه تحریم در آن گرفتار شده، رها کند. این موضوع حتی در دیدار رهبری معظم انقلاب با پوتین نیز مورد تاکید طرفین قرار گرفت.