به تمام دنیا متخصص صادر می‌کنیم
محمدرضا خالصی_ استاد دانشگاه تربیت مدرس
درباره آموزش و جایگاه آموزش در افزایش بهره‌وری بخش معدن باید گفت که همه گرفتاری‌های ما در همه عرصه‌های زندگی در کشور یک راه‌حل بیشتر ندارد و آن بازگشت به علم و روش‌های علمی در راهبری مسائل و موضوعات است.
هیچ راهی جز توسل به علم نیست و فرق میان کشورهای پیشرفته و عقب‌افتاده در میزان استفاده از علم و دانش در راهبری جامعه است.
علم از چه طریق توسعه پیدا می‌کند، انتقال می‌یابد و کاربردی می‌شود؟ از طریق آموزش.
آموزش نقش توسعه، کاربردی‌سازی علم و انتقال بین‌نسلی علوم را برعهده دارد.
اگر معتقد هستیم همه مشکلات ما با علم حل می‌شود، آموزش وظیفه انتقال آن را برعهده دارد تا بتواند علم را از جاهای مختلف دنیا جمع کند و به جاهای دیگری از دنیا و نسل‌های دیگر انتقال دهد،بنابراین آموزش نقشی بسیار کلیدی دارد.
کشورهای پیشرفته، نظام آموزشی با بهره‌وری و کیفیت بالایی دارند و هرچقدر که کشوری نظام آموزشی باکیفیت‌تری داشته باشد، کیفیت زندگی مردم و فعالیت‌های آنها از جمله در بخش معدن بالاتر می‌رود.
با این مقدمه می‌رسیم به این نکته که وضعیت آموزش در کشور ما چگونه است؟
آموزش در کشور را به 2 بخش کلی می‌توان تقسیم کرد؛ یک بخش آموزش‌های پیش از دانشگاه است و یک بخش به پس از آن برمی‌گردد. در دوران اولیه که زندگی فکری و اجتماعی انسان شکل می‌گیرد تا پیش از دانشگاه، نظام آموزشی ما دچار چالش‌های بسیار جدی است و مهارت‌های نرمی که باید بیاموزند تا در زندگی از آن استفاده کنند مثل مهارت گفت‌وگو، انتقادپذیری، کار تیمی، همفکری، احترام به دیگران، اخلاق‌مداری، انتقال ارزش‌ها و دیگر مهارت‌های اصولی در این زمینه‌ها بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم، یعنی نظام آموزش و پرورش ما عملکرد مطلوبی در سال‌های گذشته نداشته است. بچه‌هایی که 18 سال در سیستمی رشد کرده‌اند و چیزهایی که باید بیاموزند، هنوز نیاموخته‌اند، به یک‌باره نمی‌توان تحولات عمیقی در آنها ایجاد کرد. بچه‌ها باید به ارزش کار و علم و اینکه با علم چه تحولاتی می‌توان ایجاد کرد، آگاه باشند و این باید از قبل در آدم‌ها ایجاد شده باشد.
بنابراین درباره نظام آموزشی نباید این نکته را فراموش کنیم که کیفیت آموزش دانشگاهی بستگی به کیفیت آموزش پیش از آن هم دارد. بسیاری از مشکلاتی که ما در دانشگاه داریم، باید سال‌ها پیش و در آموزش مقدماتی حل می‌شد،اما دانشجویان ما توان این را ندارند که کار تیمی بکنند و با کارهای بین‌رشته‌ای و تیمی مشکلات را حل کنند و قابلیت حل مسئله ندارند؛ باید سال‌ها قبل می‌آموختند.
درباره دانشگاه و آموزش‌های پیشرفته صادقانه باید بگویم که وضعیت ما بد نیست، از این جهت که با کمال تاسف تنها صادراتی در کشور داریم که تمام دنیا به‌دنبال آن هستند، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ما هستند که در بهترین دانشگاه‌های دنیا می‌توانند جذب شوند و ادامه تحصیل دهند.
البته باید به این نکته توجه داشت که مشکل بزرگ ما در سطح دانشگاهی، تعدد مراکز آموزشی است. در هر رشته‌ای که تصور کنیم، حداقل ده برابر اروپا، امریکا و حتی گاهی کل دنیا دانشجو داریم و در رشته معدن چند سال پیش تحقیقی انجام شد و نشان داد که به فرض در دوره کارشناسی‌ارشد فرآوری مواد معدنی، ما به اندازه 10 برابر کل اروپا، امریکا و استرالیا دانشجو می‌پذیریم، یعنی کشورهایی که مجموع مساحت‌شان سه‌چهارم کل زمین را شامل می‌شود.
به‌طورمسلم وقتی این تعداد دانشجو در یک رشته جذب می‌شود، کیفیت کار کاهش پیدا می‌کند. تعداد بالای دانشجوهای ما به‌خاطر تعدد دانشگاه‌های ما است و اختلاف کیفیت بین آنها بسیار بالا است. وقتی صحبت از کیفیت دانشگاه می‌شود، باید به‌طور مشخص بگوییم به کدام دانشگاه می‌خواهیم اشاره کنیم، چون برای مثال شهرهایی داریم که 2 دبیرستان بیشتر ندارند، اما چند دانشگاه در آنها وجود دارد، پس نمی‌توان به‌طورکلی درباره همه دانشگاه‌ها صحبت کرد.
اگر دانشگاه‌های مرجع کشور در مهندسی معدن داریم، با قاطعیت می‌توان گفت خروجی لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری با نسبت بالایی قابل رقابت با دنیا است.
در چه زمینه‌ای ضعف دارد؟ هرجایی که پول و ارتباطات نیاز باشد، دانشگاه‌های ما در آن زمینه ضعف دارند، چون در حال حاضر کشور ما از نظر اقتصادی مرفه نیست و میزان پولی که به دانشگاه‌ها تزریق می‌شود، کم است و دانشگاه‌های ما فقیر هستند، بنابراین هرجایی که به پول نیاز است، مثل آزمایشگاه‌ها، تجهیزات ارتباطات با مجامع صنعتی و بین‌المللی و مانند آن ضعیف هستیم. ارتباط دانشجویان ما با دانشجویان سایر نقاط دنیا قطع است یا بسیار بسیار کم است. ارتباط دانشجویان ما با بخش صنعت کم است.
این به آن معنی نیست که دانشگاه‌های ما ضعف دارند. من معتقدم دانشگاه‌های ما نسبت به سایر بخش‌های کشور پیشرو هستند و بسیار به استانداردها نزدیک هستند، زیرا اساتید دانشگاه‌های مرجع ما در دانشگاه‌های بزرگ بین‌المللی مدارج عالی را طی کرده‌اند و تجربه حضور، تحصیل و تدریس در مراکز علمی بزرگ را دارند، بنابراین ما در بسیاری از رشته‌ها از جمله معدن، اساتیدی داریم که از نظر تعداد مقالات، پژوهش‌ها و جایگاه بین‌المللی جزو دانشمندان برتر دنیا به‌شمار می‌روند، پس مراکز آموزش عالی مرجع کم و بیش استانداردهای آموزشی و پژوهشی را دارا هستند.
