بیکار از نظر قانون بیمه بیکاری، بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکار شود و آماده به کار باشد. بر اساس این قانون بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاه مربوط، به تشخیص وزارتخانه ذی ربط و تایید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند و بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیر مترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش سوزی بیکار می شوند نیز می توانند از مقررات این قانون استفاده کنند.

غیر ارادی بودن بیکاری، ملاک اصلی برقراری حمایت های قانونی برای بیمه شدگان بیکار است. بنابراین کارگری که به میل خود، کار خود را ترک می کند، نمی تواند از این حمایت ها برخوردار شود.

بیمه شده ای که کار خود را بصورت غیر ارادی از دست می دهد، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت 30 روز از تاریخ بیکاری، موضوع را به واحدهای اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود و یا کار مشابه آن اعلام کند. مقرری بیمه بیکاری بیمه شدگان واجد شرایط از روز اول شروع بیکاری آنان محاسبه و پرداخت می شود.

اما یکی از سوالات مرسوم از سوی متقاضیان مقرری بیمه بیکاری این است که نحوه درخواست بیمه بیکاری چگونه است؟

در شرایطی که انعقاد مجدد قرارداد موقت صورت نگیرد و به نوعی نامه عدم نیاز صادر گردد، طبق ماده ١٨٨ قانون کار، کارفرما باید نسبت به درخواست کارگر گواهی اشتغال صادر کند. در اینصورت اگر کارگر مطالباتی از کارفرمای خود ندارد می‌تواند برای بیمه بیکاری اقدام کند.

در شرایطی که کارگر مطالباتی از کارفرما داشته باشد، میتواند مبنی بر اینکه "بدون میل و اراده، شغل خود را از دست داده است" به اداره کار شکایت کند تا طی پروسه قانونی، علاوه بر دریافت مطالبات خود، بصورت خودکار مشمول بیمه بیکاری شود.