به گفته بسیاری از فعالان اقتصادی صنعت نمایشگاهی ایران نقش مهمی در اشتغالزایی، گردش مالی و تولید ثروت داشته و دارد. برهمین اساس برای تحقق این اهداف باید سازکارهای موثر از جمله ثبات سیاسی و اقتصادی را در اولویت قرار دارد. بسیاری بر این باورند که رشد صنعت نمایشگاهی با رشد سایر صنایع آن کشور در یک تعادل دینامیک لازم و ملزوم یکدیگر قرار دارند. به ‌ طوری که هر زمان صنایع دچار رکود و سکون بوده ‌ اند، به تبع آن صنعت نمایشگاهی نیز تحت ‌ تاثیر قرار گرفته است. از سوی دیگر توجه ویژه به نقش فرهنگی نمایشگاه ‌ ها در پیشبرد اهداف اجتماعی و فرهنگی جامعه از طریق برنامه ‌ های جانبی و پیشنهادهای عملی و اجرایی برای انجام مسئولیت ‌ های اجتماعی در صنعت نمایشگاهی و کمک به دستگاه دیپلماسی برای برنامه ‌ ریزی منسجم و هدفمند تجاری از اهمیت ویژه ‌ ای برخوردار است. در این صفحه جایگاه صنعت نمایشگاهی ایران از نگاه ۲ تن از فعالان این صنعت مورر بررسی قرار گرفته است.

جایگاه صنعت نمایشگاهی در رونق تجاری

علی مطیع جهانی- کارشناس صنعت نمایشگاهی: بدون شک روند رشد صنعت نمایشگاهی ایران در قرن چهاردهم هجری با کشور ‌ های جهان و منطقه دارای تفاوت ‌ هایی است. از نگاه شاخص ‌ های کلی ارزیابی نظیر تعداد نمایشگاه ‌ ها، تنوع و موضوعات نمایشگاهی، مساحت تحت پوشش، تعداد شرکت ‌ کنندگان باید گفت بی ‌ شک صنعت نمایشگاهی ایران رشد زیادی داشته است. نگاهی به تاریخ نمایشگاهی ایران به روشنی رشد نمایشگاه ‌ ها در کشور را در طول قرن گذشته از لحاظ شاخص ‌ های فوق حتی بدون مراجعه به آمار و ارقام نشان خواهد داد.در مقایسه با سایر کشورها، به ویژه کشورهای همسایه، در برخی موارد میزان رشد و کارآمدی نمایشگاه ‌ های ایران بسیار فراتر و نسبت به برخی دیگر فروتر بوده است. اگر کشورهای دنیا را به ۳ دسته عقب مانده، در حال توسعه و توسعه ‌ یافته تقسیم ‌ بندی کنیم و ایران را جزو کشورهای در حال توسعه محسوب کنیم، جایگاه نمایشگاهی ایران حداقل از نظر برگزاری نمایشگاه ‌ های داخلی در میان کشورهای در حال توسعه، از رشد نسبی خوبی برخوردار بوده است، ولی متاسفانه از آنجا که برگزاری یا حضور در نمایشگاه ‌ های بین ‌ المللی به ‌ شدت متاثر از روابط دیپلماتیک و تجاری و به طور کلی روابط بین ‌ الملل است، آسیب ‌ ها و نارسایی ‌ های بسیاری متوجه کشور بوده است.

کمک به صادرات

اگر به نمایشگاه به ‌ عنوان ابزاری به نفع توسعه صادرات بنگریم علی ‌ الخصوص که بحث صادرات غیر نفتی در کشور از موضوعات همواره مطرح و از دغدغه ‌ های اصلی دستگاه حاکمیتی است. باید گفت که این ابزار در عرصه ‌ های بین ‌ المللی گاه چشمگیر و گاه مایه شرمساری بوده است. عدم توجه مجریان نمایشگاهی به انتخاب محصولات و خدمات مناسب در برخی آوردگاه ‌ های بین ‌ المللی چهره نامناسبی را از کشورمان به نمایش گذاشته به گونه ‌ ای که نه ‌ تنها محصول آن تغییر نگاه به محصولات ساخت ایران در جوامع دیگر است بلکه صنعت نمایشگاهی کشور را در جایگاه ضعف قرار داده است. واضح است که تبادل دانش و تکنولوژی از مهم ‌ ترین راه ‌ های رشد و توسعه است و نقش نمایشگاه به شکل جاده صاف کن و تسهیل ‌ کننده این موضوع، بسیار قابل توجه است. از این منظر در طول قرن گذشته، برگزاری نمایشگاه ‌ ها در ایران چه در سطح ملی و چه در سطوح بین ‌ المللی به گسترش دانش فنی و تکنولوژی در داخل، ورود تکنولوژی از خارج و صدور برخی تکنولوژی ‌ ها به خارج از کشور موثر بوده است، منتها مقدار و میزان آن همانطور که قبلا گفتم مقطعی و با فراز و فرودهایی همراه بوده است.از آنجا که ما از گذشته ‌ های دور و تقریبا با آغاز فعالیت ‌ های نمایشگاهی با تعاریف امروزی در سراسر دنیا، برپایی نمایشگاه ‌ ها را در کارنامه داریم، شایسته است تا با بازنگری در این صنعت و اصلاح اشکالات و تقویت نقاط قوت، حداقل در منطقه به جایگاه بهتری نسبت به رقبای خود دست یابیم.

تاثیر در رشد و توسعه اقتصاد

در صنعت نمایشگاهی یک شعار از همه جالب توجه ‌ تر است و آن اینکه؛ نمایشگاه تبلیغ زنده است. باوجود رشد و گسترش تکنولوژی و افزایش امکان خرید و بازدیدهای مجازی با این حال، بازدید و خرید فیزیکی، همچنان از بالاترین میزان درخواست برخوردار است و تا این لحظه جایگزینی نداشته است. نمایشگاه این فرصت را فراهم آورده است تا بازاریابی به شکلی منسجم ‌ تر، با برنامه بهتر و به ‌ صورت رو در رو برای شرکت ‌ ها فراهم شود. بنابراین تحریک فروش به تولید بیشتر منجر می ‌ شود و در نتیجه آن اشتغالزایی و گردش مالی و تولید ثروت را در پی دارد. همچنین اثرات جانبی برگزاری نمایشگاه که محرک سایر صنایع نظیر حمل ‌ ونقل، گردشگری و هتلداری، غرفه ‌ سازی و … است، گردش مالی بسیاری را به همراه خواهد داشت. جدای از این نتایج و ثمرات کلی ناشی از برگزاری نمایشگاه ‌ ها در هر یک از کشورها، در ایران برگزاری برخی نمایشگاه ‌ ها در کنار فرصت ‌ های سرمایه ‌ گذاری بی ‌ شمار و گاهی بکر، توجه جوامع جهانی را به خود جلب کرده است که در نتیجه آن در مقاطع مختلف شاهد سرازیر شدن سرمایه ‌ های خارجی به داخل کشور بوده ‌ ایم، منتها به دلیل عدم ثبات سیاسی و اقتصادی متاسفانه امروز از چنین اقبالی برخوردار نیستیم. بنابراین به طور کلی تاثیرات اقتصادی نمایشگاهی در ایران همان ‌ هایی بوده که در سایر کشورها کم ‌ وبیش حاصل شده است که می ‌ توان به کاهش بیکاری، جذب سرمایه ‌ گذاری خارجی، گردش مالی، افزایش تولید، ارز آوری، تحریک سایر صنایع، افزایش فروش، افزایش صادرات و به طور کلی رشد تولید ناخالص داخلی کشور اشاره نمود. ولی از این میان شاید چند مورد بیشتر از سایر موارد ملموس باشد، یکی رشد صادرات غیر نفتی به خصوص با افزایش نرخ ارز (افزایش حجم مبادلات و روابط تجاری )در سالیان جاری، دیگری جذب سرمایه ‌ گذاری خارجی.

جایگاه بخش خصوصی در روند رشد

باید توجه کرد که منظور از بخش خصوصی در صنعت نمایشگاهی دقیقا چیست. آیا منظور مجریان نمایشگاهی، ارائه ‌ دهندگان خدمات نمایشگاهی، سایت ‌ داران و... هستند یا مشتریان این صنعت. در هر دو صورت بی ‌ شک بخش اعظمی را بخش خصوصی تشکیل می ‌ دهد. از نظر جایگاه این بخش در صنعت نمایشگاهی در قرن گذشته، باید اذعان داشت این بخش از جایگاه تصمیم ‌ گیری کلان چندانی برخوردار نبوده و تنها به تشکیل تعدادی انجمن بسنده کرده است که در نهایت با توجه به نگاه حاکمیتی بر صنعت نمایشگاهی نتوانسته به خواسته ‌ های خود آنچنان که باید و شاید دست یابد. شاید نقش و اهمیتی که صنعت نمایشگاه به ‌ عنوان یک صنعت مادر و مرکزی برای توسعه اقتصادی در اذهان تصمیم گیران دولتی ایجاد نموده یا شاید نقش درآمدزایی آن برای دولت سبب شده تا نهادهای حاکمیتی در خصوص نمایشگاه ‌ ها بیشتر از بخش خصوص تصمیم ‌ گیری و تصمیم ‌ سازی کنند. ناگفته نماند که ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در کشور ایران چنان در هم تنیده شده ‌ اند که به ‌ وضوح نمی ‌ توان مرز مشخصی را برای نقش هر یک از بخش ‌ های تصمیم گیر در نظر گرفت در حالی که در اغلب کشورهای دنیا صنعت نمایشگاهی به ‌ دست بخش خصوصی اداره می ‌ شود، مگر در موارد معدودی که نیاز به مداخلات یا تصمیمات حاکمیتی باشد.

توجه به تبعات زیست محیطی

یکی از نقاط مغفول در صنعت نمایشگاهی ایران عدم توجه به تبعات زیست محیطی برگزاری نمایشگاه است. فرآیندهای پرهزینه غرفه ‌ سازی از یک ‌ سو، مصرف مواد، ماشین ‌ آلات سنگین، حمل ‌ ونقل و جابه ‌ جایی با ماشین ‌ های فرسوده، دور ریز و ضایعات، ترافیک و آلودگی هوا، آلودگی خاک و… همه و همه از مشکلات اجرای یک نمایشگاه بوده و هستند.

ظرفیت صنعت نمایشگاهی برای اقتصاد

سعید صیفی- عضو انجمن نمایشگاه ‌ های بین ‌ المللی ایران: برگزاری نمایشگاه ‌ ها باعث ایجاد فرصت برای صنایع داخلی جهت ارائه و نمایش محصولات و خدمات خود در جهت افزایش تولید و توسعه صادرات غیر نفتی شده است. صنعت نمایشگاهی در حال رشد و توسعه است و به ویژه در کشورهای توسعه ‌ یافته، روند توسعه هوشمند آغاز شده است. این صنعت طی سال ‌ های اخیر با فرآیند نوآوری پیش رفته و این نوآوری در لایه ‌ های مختلف عمل می ‌ کند. از جمله نوآوری ‌ ها عبارت است از: تغییر شکل دیجیتالی (بازبینی ساختار برگزارکننده و فرآیندهایی که به ‌ شدت به سمت دیجیتالی شدن پیش می ‌ روند)؛ تغییر شکل بازاریابی تجربه محور (ظهور مدل جدید کسب کار و تغییر جهت از تمرکز محض بر فروش غرفه به تمرکز بر تجربه مشتری)؛ تحول انسانی ( بازآموزی مجموعه مهارت ‌ ها در این دوره از اقتصاد دانش ‌ بنیان، هم ‌ راستایی دیدگاه کارکنان با اهداف سازمانی، نزدیک ‌ تر شدن افراد و مشاغل به یکدیگر). در فعالیت ‌ های مختلف نمایشگاه، از روش ‌ های مختلف ارتباطی و مدیریتی هوشمند به طور گسترده استفاده شده است، از جمله می ‌ توان به فناوری سه ‌ بعدی، فناوری RHID UHF ، فناوری شبکه ‌ های مجازی، فناوری اینترنت اشیا و… اشاره کرد. کشور ما به ‌ عنوان یکی از مهم ‌ ترین اقتصادهای منطقه نیز باید از روش ‌ ها و تاکتیک ‌ های نوین در راستای دستیابی به اهداف تجاری و ارتقای صنعت بهره ‌ مند شود. این صنعت نیازمند توجه و نگاه ویژه است تا بتواند در فضای رقابتی ایجادشده در منطقه کماکان مورد استقبال سایر کشورها قرار گیرد. از آنجا که صنعت نمایشگاهی یک صنعت جوان و رو به رشد است ضرورت توجه علمی به این صنعت حس می ‌ شود. بنابراین آموزش و ارتقای دانش نمایشگاهی کارکنان یک اولویت است. سیاست صنعت نمایشگاهی کشور باید بر این باشد که در انطباق با جدیدترین فن ‌ آوری ‌ های روز دنیا پیش برود. در همین راستا تغییر به سمت دیجیتالی شدن و بهره ‌ گیری از نمایشگاه ‌ های مجازی و نمایشگاه ‌ های هیبریدی را در دستور کار خود قرار دهد. توسعه صنعت نمایشگاهی ایران وابسته به جایگاه این صنعت در کشور است و هر قدر این جایگاه ارتقاء یابد بدون شک رونق این صنعت را به دنبال خواهد داشت. صنعت نمایشگاهی کشور در این بازه زمانی جایگاه خود را در میان صنایع، اصناف، فعالان اقتصادی و بخش ‌ های خدماتی و به ‌ طور کلی غرفه داران و بازدیدکنندگان یافته است و از این منظر به لحاظ نقشی که در بازاریابی و رونق اقتصادی ایفا می ‌ کند، کاملا شناخته شده است. مشارکت ‌ کنندگان نمایشگاه با استقبال از برگزاری و حضور در نمایشگاه ‌ ها موجب رشد این صنعت و به طبع رونق اقتصاد می ‌ شوند. از طرفی صنعت نمایشگاهی نیازمند آن است که در ساختار دولتی نیز جایگاه خود را پیدا کند تا از حمایت ‌ های سیاسی و اقتصادی آن بهره ‌ مند شود.

مهم ‌ ترین تاثیرات صنعت نمایشگاهی ایران

صنعت نمایشگاهی در کشور ما نیز همگام با توسعه اقتصاد جایگاه خود را پیدا کرده و هم به لحاظ تعداد نمایشگاه ‌ ها، کانال ‌ های برگزاری نمایشگاه و ساخت سایت ‌ های نمایشگاهی و … به شکل صنعت مطرح می ‌ شود. صنعت نمایشگاه در ایران بیش از ۵۰ سال سابقه برگزاری نمایشگاه ‌ های حرفه ‌ ای دارد، از این رو فعالیت ‌ های نمایشگاهی از ظرفیت بالایی برای توسعه برخوردار هستند، به ‌ طوری که سالانه بیش از ۶۰۰ نمایشگاه در ۳۴ مرکز نمایشگاهی سطح کشور برگزار و کل فضای نمایشگاهی کشور بالغ ‌ بر ۸ میلیون و ۳۹۰ هزار مترمربع شامل ۴۰۳ هزار مترمربع فضای مسقف نمایشگاهی تخمین زده می ‌ شود و در این مسیر بسیاری از شرکت ‌ های برگزارکننده، غرفه ‌ سازی، خدمات نمایشگاهی و… شکل گرفته ‌ اند. برگزاری نمایشگاه ‌ های مذکور باعث ایجاد فرصت برای صنایع داخلی جهت ارائه و نمایش محصولات و خدمات خود در جهت افزایش تولید و توسعه صادرات غیر نفتی شده است. صنعت نمایشگاهی ایران یک صنعت جوان است و از ظرفیت قوی برای رشد و توسعه برخوردار است تا در جهت درآمدزایی و اشتغالزایی بیشتر پیش برود. امروز شاهد آن هستیم صنعت نمایشگاهی ایران چه در سطح تخصصی و چه در سطح بین ‌ المللی با رشد قابل ‌ توجهی روبه ‌ رو بوده است گرچه باوجود این توسعه هنوز با صنعت نمایشگاهی کشورهای توسعه ‌ یافته بسیار فاصله دارد. متولیان صنعت نمایشگاه ایران باید واسطه ‌ ای برای ایجاد ارتباطات باشند تا به چالش ‌ های این صنعت عکس ‌ العمل مناسبی نشان دهند. صنعت نمایشگاهی ایران می ‌ تواند با استفاده از تبلیغات، تحقیقات بازار و ایجاد یک برند جهانی از نمایشگاه ‌ های ایران و توسعه آن برای مشتریان خود ارزش ‌ افزوده ایجاد کرده و مزیت رقابتی به وجود بیاورد.

نقش ‌ بخش ‌ خصوصی ‌ دررشدصنعت نمایشگاهی

بخش خصوصی در ایران و در حوزه نمایشگاهی حقیقتا توانمند است. شرکت ‌ های بخش خصوصی به دلیل بهره ‌ بری بالاتر و همچنین بهره ‌ گیری از ساختارهای قابل انعطاف بیشتر، امکان مناسب ‌ تری جهت ایجاد انگیزه و تعامل در فضای کسب ‌ وکار دارند. بخش خصوصی می ‌ تواند در همراهی با صنعت نمایشگاهی موجبات رشد و نوآوری و خلاقیت را در این صنعت فراهم آورد. همکاری با بخش خصوصی منجر به کاهش هزینه ‌ ها، تخصص ‌ گرایی، بالا بردن کیفیت خدمات و افزایش بازده اقتصادی نمایشگاه خواهد شد. بنابراین افزایش نقش و سهم نهادهای خصوصی نمایشگاهی در تصمیم ‌ گیری ‌ ها، تصمیم ‌ سازی ‌ ها و سیاست ‌ گذاری ‌ های کلان در حوزه این صنعت می ‌ تواند مثمر ثمر باشد. البته در خصوص سرمایه ‌ گذاری برای احداث سایت ‌ های نمایشگاهی، با توجه به هزینه ‌ های قابل ‌ توجهی که دارند برای بخش خصوصی قابل توجیه نیست و در واقع مراکز نمایشگاهی در تمام نقاط جهان گزینه ‌ های پرهزینه ‌ ای هستند و به ‌ ندرت یک مرکز نمایشگاهی بتواند بدون حمایت ‌ های دولتی هزینه ‌ های خود را پوشش دهد. از همین رو به منظور احداث و یا توسعه مراکز نمایشگاهی، حمایت دولت نقش مهمی ایفا می ‌ کند. اما با توجه به قابلیت ‌ های بخش خصوصی این بخش می ‌ تواند در امور اجرایی و برگزاری نمایشگاه نقش موثر و چشمگیری ایفا کند چنان که در سایر مراکز نمایشگاهی جهان نیز شاهد آن هستیم. ارتقای جایگاه صنعت نمایشگاهی در کشور مستلزم تلاش و همکاری دولت و بخش خصوصی و متولیان برگزاری نمایشگاه است.