در همین‌حال باید اذعان کرد که پروژه‌های ساخت‌وساز در موقعیت کنونی اقتصاد ایران، از رونق کافی برخوردار نیستند. در این میان، پروژه‌هایی از جمله طرح ملی مسکن نیز تنها در حد شعار باقی می‌ماند و اثرگذاری بالایی بر رونق‌بخشی ساخت‌وساز و مصرف فولاد، نخواهند داشت. در چنین فضایی، تنها روند رو به رشد نرخ دلار در بازار آزاد و همچنین احتمال بروز محدودیت برای صنایع فولادی طی هفته‌های آتی در تامین برق، رونق را به بازار خریدوفروش فولاد هرچند برای مدت‌زمان نه‌چندان طولانی بازخواهد گرداند.

رونق بازار با اجرای طرح نهضت ملی مسکن

در روزهای پایانی اردیبهشت‌، نشست شورای مسکن با حضور مهرداد بذرپاش و معاونان مسکنی این وزارتخانه برگزار و گزارش روند اجرای طرح نهضت ملی مسکن در سراسر کشور ارائه شد. در این نشست وزیر راه و شهرسازی بااشاره به تضمین تامین فولاد و سیمان برای ساخت‌وسازهای مسکن حمایتی با نرخ مناسب که در ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ به‌تصویب هیات‌وزیران رسید، یادآور شد: بورس کالا مکلف شد این محصولات را با نرخ‌های حمایتی و مناسب‌تر برای تامین مسکن حمایتی در اختیار بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار دهد.

گفتنی است چندی پیش، رئیس هیات‌عامل صندوق ملی مسکن از ورود این صندوق به بازار خرید سیمان از طریق بورس در آینده نزدیک خبر داد. محمدرضا مهدیار اسماعیلی افزود: در ادامه حمایت‌های این صندوق از سازندگان مسکن، پس از اجرایی شدن خرید فولاد در سال گذشته، امسال خرید سیمان به‌منظور تزریق به پروژه‌های مسکن کشور در برنامه صندوق ملی مسکن قرار دارد.

رئیس هیات‌عامل صندوق ملی مسکن، کاهش نرخ مصالح برای سازندگان با حذف واسطه‌ها و افزایش سرعت پیشرفت پروژه‌های طرح نهضت ملی مسکن را دستاوردهای مهم ورود این صندوق به عرصه خرید مصالح ساختمان‌سازی عنوان کرد و ادامه داد: علاوه بر این با خریدهایی که به‌صورت عمده با حجم بالا و به‌صورت نقد از طریق بورس انجام می‌شود، از تولیدکنندگان داخلی مصالح ساختمانی هم حمایت خواهد شد.

وی اظهار کرد: فولادهای خریداری‌شده در سال گذشته توسط این صندوق به‌زودی به پروژه‌های مسکن در نقاط مختلف کشور تزریق خواهد شد. براساس مصوبه هیات‌امنای صندوق ملی مسکن در اجرای تبصره‌های یک و ۲ ماده ۱۳ قانون جهش تولید مسکن به این صندوق اجازه داده‌ شده است تا نسبت به خرید سیمان و فولاد از طریق بورس کالا یا سایر راه‌های مصوب در شورای‌عالی مسکن اقدام کند.

محدودیت برق مدیریت می‌شود

علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو در جمع فولادسازان وعده داد تا در ماه‌های گرم سال بالاترین میزان انرژی برق برای صنعت فولاد تامین شود. محرابیان گفت: وزارت نیرو در قالب برنامه‌های تعاملی با انجمن فولاد، بالاترین میزان برق ممکن برای این صنعت را در فصل گرم پیش‌رو فراهم می‌کند. یک‌سوم برق تولیدی کشور توسط صنایع انرژی‌بر مصرف می‌شود. در تابستان ۱۴۰۲ و در مقایسه با تابستان ۱۴۰۰ میزان برق تحویلی به‌کل صنایع انرژی‌بر به‌واسطه مدیریت باری که انجام شد، ۲۵ درصد افزایش یافت. صنایع فولادی نیمی از کل انرژی برق صنایع را به خود اختصاص داده‌اند.

محرابیان تصریح کرد: برق موردنیاز صنایع کوچک و کارگاهی که ۹۲ درصد کل صنایع را شامل می‌شوند، بدون محدودیت در فصل گرم سال تامین می‌شود. دسته دوم صنایع متوسط و شهرک‌های صنعتی هستند که ۵۶هزار واحد صنعتی را شامل می‌شوند. برق موردنیاز این صنایع به مدت ۶ روز در هفته و به‌صورت شبانه‌روزی تامین می‌شود. وی همچنین درباره صنایع گروه سوم توضیح داد: ۷۰۰ واحد صنعتی بزرگ و انرژی‌بر مانند صنعت فولاد، مس، آلومینیوم، سیمان و... هیچ‌گونه تعطیلی به‌واسطه انرژی برق نخواهند داشت و تنها اقدامی که این صنایع برای حفظ پایداری شبکه سراسری انجام می‌دهند، این است که ساعت پرباری خود را به نیمه‌شب منتقل خواهند کرد و در ساعات گرم روز که مصرف برق شبکه اوج می‌گیرد، برق کمتری دریافت می‌کنند.

دلخوش به وعده‌ها نباشید

محمد اعتباری، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: طی روزها و هفته‌های اخیر شاهد بروز کم‌رونقی در جریان خریدوفروش فولاد از بورس کالا بوده‌ایم. تنها طی روزهایی که بهای دلار در بازار آزاد، افزایش نسبی یافت، تقاضا برای خرید فولاد شکل گرفت، اما به‌دنبال بازگشت دوباره دلار به کانال ۸۵ و ۵۹ هزار تومان، در عمل از رونق معاملات فولاد، کاسته شد.

این فعال صنعت فولاد گفت: در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۲ شاهد رشد قابل‌توجه بهای فولاد و محصولات فولادی بودیم. بنابراین انتظار می‌رود رکود حاکم بر رینگ معاملاتی بورس کالا تا ماه‌های پایانی امسال نیز ادامه داشته باشد. در این میان، بروز محدودیت در تامین برق موردنیاز فولادسازان طی هفته‌های آتی می‌تواند محرک بازار فولاد باشد. وی افزود: میزان مصرف برق در صنایع فولاد و واحدهای تولیدکننده آهن‌اسفنجی قابل‌توجه است، بنابراین انتظار می‌رود در ماه‌های آتی، شاهد بروز محدودیت در تامین برق صنایع فولادی باشیم. در چنین شرایطی، شاهد رشد نرخ فولاد خواهیم بود.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر ابلاغیه وزارت راه و شهرسازی بااشاره به تضمین تامین فولاد و سیمان برای ساخت‌وسازهای مسکن حمایتی گفت: باتوجه به آنکه در آستانه تغییر زودتر از موعد دولت سیزدهم هستیم، دیگر نمی‌توان به اجرای این دست پروژه‌ها امید داشت؛ در نتیجه نباید منتظر رونق بازار فولاد از این محل باشیم.

خطر افت تولید جدی است

رضا شهرستانی،فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: دولت سیاست‌های ناکارآمدی را در قبال صنایع و به‌ویژه زنجیره فولاد در پیش‌ گرفته و این سیاست‌های ناکارآمد به بروز رکود جدی در فرآیند خریدوفروش فولاد کشور منتهی شده است. این رکود تجاری به حوزه تولید نیز سرایت خواهد کرد و شرایط عملکردی صنایع را هم تحت‌تاثیر منفی قرار خواهد داد.

شهرستانی گفت: سیاست‌گذاران در سال‌ها و ماه‌های اخیر به‌دنبال آن بوده‌اند که نرخ فولاد و محصولات فولادی را پایین نگه‌ دارند تا نشانی از کنترل تورم باشد. یعنی نرخ فولاد، قربانی سیاست‌های تورم‌زایی دولت شده است. بااین‌وجود بهای نهاده‌های تولید فولاد در این دوره به‌شدت افزایش‌ یافته است. کمااینکه بهای برق مصرف صنایع فولاد در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۲، برابر ۲۵۰ درصد افزایش یافت. این رشد نرخ به‌قدری قابل‌توجه بود که در حال‌ حاضر نرخ برق صنایع فولاد ایران به‌مراتب بالاتر از بهای انرژی در کشورهایی همچون روسیه و اوکراین است.

وی افزود: باوجودی که صنایع فولادی ناچارند نهاده‌های تولید خود را با احتساب تورم روز و نرخ دلار در بازار آزاد خریداری کنند، باید ۱۰۰ درصد ارز صادراتی‌شان را با قیمت دلار نیمایی به کشور بازگردانند. بهای دلار نیمایی در حال‌ حاضر حدود ۴۲هزار تومان است، در حالی‌ که نرخ این اسکناس امریکایی در بازار آزاد در کانال ۵۸ و ۵۹ هزار تومانی نوسان دارد. در چنین فضایی، عملا صادرات و بازگشت ارز ارزان به کشور، توجیه اقتصادی ندارد. این فعال صنعت فولاد گفت: دولت در ماه‌های گذشته اقدام به فروش اوراق قرضه با سود قابل‌توجه حدود ۳۸ درصدی کرده است. در همین حال نرخ بهره بانکی نیز از ۲۵ درصد به ۳۸ درصد افزایش ‌یافته است، اما هیچ سرمایه‌گذاری دیگری در کشور، این درآمد را ندارد. در چنین فضایی عملا تولید از مرحله سود و صرفه اقتصادی خارج می‌شود.

تولید فولاد از صرفه افتاد

باتوجه به شرایط یادشده، در عمل ارائه تسهیلات نیز به بخش‌های مختلف اقتصادی، محدود می‌شود؛ در همین‌حال رکود بر فرآیند ساخت‌وساز حاکم خواهد شد و به‌این‌ترتیب، فروش فولاد و محصولات فولادی نیز از رونق خواهد افتاد.

شهرستانی در پاسخ به سوالی مبنی بر تحقق وعده وزیر نیرو در تامین برق صنایع طی فصل تابستان اظهار کرد: در موقعیت کنونی، تولید فولاد عملا از صرفه اقتصادی افتاده است. در چنین شرایطی، بسیاری از صنایع ناچار خواهند بود از تولید خود بکاهند و به‌این‌ترتیب بخشی از مشکل کشور در تامین برق صنایع مرتفع خواهد شد. اما نباید فراموش کرد که میزان کسری برق موردنیاز صنایع در سال گذشته ۱۲هزار مگاوات بود و پیش‌بینی می‌شود این کسری در امسال به ۱۹هزار مگاوات افزایش خواهد یافت؛ در نتیجه افت تولید صنایع در نهایت به‌نفع سیاست‌گذاران تمام می‌شود.

وی افزود: باتوجه به شرایط توصیف‌شده، شاهد خرید فولاد ایران و فروش آن با کارت بازرگانی اجاره‌ای با بهای ارزان به بازارهای جهانی خواهیم بود؛ در نتیجه از یک‌سو هیچ ارزی به کشور بازنخواهد گشت و از سوی دیگر نیز، شاهد ارزان‌فروشی فولاد ایران در بازار جهانی خواهیم بود.

شهرستانی تاکید کرد: باتوجه به محدودیت‌های پیش‌روی صادرات فولاد و کم‌رونقی خرید این فلز در بازار داخلی، رقابت منفی میان فعالان این صنعت شکل می‌گیرد و بسیار چالش‌زا خواهد بود.

سخن پایانی

بهار دوره رونق ساخت‌وساز است، برهمین‌اساس نیز به‌طورسنتی انتظار می‌رود، در این فصل شاهد افزایش تقاضا برای خرید فولاد و محصولات فولادی باشیم؛ به‌ویژه آنکه در ماه‌های آتی محدودیت در تامین برق صنایع آغاز و به‌طبع از رونق خرید فولاد کاسته خواهد شد، اما در هفته‌های اخیر شاهد از رونق افتادن فروش محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور بوده‌ایم. تا جایی‌که در روزهای موردبحث، محصولات فولادی عرضه‌شده در رینگ معاملاتی بورس کالا، خریدار نداشته‌اند. این کم‌رونقی در معاملات آهن‌اسفنجی، شمش فولاد و حتی محصولات نهایی ازجمله میلگرد به‌چشم می‌خورد. فعالان صنعت فولاد دلیل این کم‌رونقی را سیاست‌های ضدصادراتی عنوان می‌کنند، چراکه ظرفیت تولید فولاد و محصولات فولادی کشور به‌مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی است، بنابراین صادرات تنها راه ارتقای تولید در این زنجیره است. در شرایطی که صادرات کاهشی باشد، ضریب بهره‌برداری از فولاد محدود می‌شود و تبعات بسیاری را به‌دنبال خواهد داشت. الزام به بازگرداندن ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات با نرخی به‌مراتب پایین‌تر از بهای دلار در بازار آزاد، مهم‌ترین علت از صرفه افتادن صادرات و افت تولید در این بخش است؛ کاهشی که اثرات آن به‌مرور بر اقتصاد نمایان می‌شود و چالش‌های جدی را به مردم و فعالان صنعتی تحمیل می‌کند. باید خاطرنشان کرد در طول سال‌های گذشته شاهد جذب سرمایه قابل‌توجه به صنعت فولاد بوده‌ایم، به‌این‌ترتیب ظرفیت قابل‌توجهی از تولید فولاد در کشور نصب‌ شده است. باتوجه به محدودیت مصرف فولاد در کشور، صادرات تنها راهکار تداوم تولید در این زنجیره است. با بروز محدودیت در روند صادرات فولاد، شاهد ایجاد چالش در مسیر تولید و توسعه فولاد هستیم.