به باور فعالان معدنی امروز یکی از مشکلات جدی این عرصه کمبود نیروی کار در بخش دولتی و خصوصی است. حالا آینده‌ای که با مشکل کمبود برق و گاز، تحریم‌ها و تصمیمات یک‌شبه سیاست‌گذاران نامعلوم بود با کمبود نیروی انسانی بیشتر مه‌آلود می‌شود. امروز یکی از فجایع این است که به دلیل مشکلات متعدد بخش معدن بیشتر دانشجویان این رشته را به‌منظور مهاجرت انتخاب می‌کنند. از طرفی به خاطر سختی‌های زیاد و کمبود نیروی انسانی برای فعالیت در این رشته کشورهای دیگر با روی باز به استقبال مهاجران می‌روند. وقتی پای صحبت فعالان معدنی می‌نشینیم باور دارند که باوجود چالش‌هایی که در بخش معدن وجود دارد، دیگر نمی‌توانند به علاقه‌مندان این حوزه توصیه کنند که در این رشته ورود کنند.

طعم قوانین ضعیف، دستورالعمل‌های پیچیده و ناپخته، سرمایه‌گذاری آن‌قدر تلخ است که فعالان را نیز دل‌زده کرده؛ مساله‌ای که روی انتخاب رشته دانشجویان نیز تاثیرگذار بوده و باعث شده شاهد آن باشیم که در برخی دانشگاه‌ها ورودی رشته زمین‌شناسی در دوره دکتری صفر باشد. این در حالی است که ایران به‌عنوان بهشت معادن شناخته می‌شود و پتانسیل توسعه در این عرصه رادارد. از طرفی در دستگاه‌های دولتی هم همین مشکل یعنی کمبود نیروی انسانی دیده می‌شود. در معاونت‌ها، مدیران کل دفاتر استان‌ها و وزارتخانه کارشناس مرتبط و متخصص بسیار کم است؛ موضوعی که آینده‌ای مبهم را گوشزد کرده و به ما می‌گوید که به فکر تأمین نیروی انسانی و فارغ‌التحصیلانی که علاقه‌مند به ماندن در کشور نیستند، باشیم. دراین‌بین پیشنهاد می‌شود دولت مشوق‌هایی را برای ورود نیروی تازه‌کار فراهم کند تا دانشجویان در این رشته در کشور با میل خود بمانند و بخش معدن بتواند بخشی از کمبود درآمد نفت را جبران کند.

نیازمند نیروی انسانی هستیم

به گزارش ایسنا مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات کشور، با اشاره به اهمیت معدنکاری در کشور گفت: اکتشاف و معدنکاری یکی از بحث‌های مهم اقتصادی کشور بوده که به نیروی انسانی متخصص وابسته است. در حال حاضر نیازمند بهره‌گیری از نیروی انسانی جهت پیمایش‌های صحرایی هستیم. هرچند فناوری و تکنولوژی جدید ظهور کرده و می‌تواند این کار را انجام بدهد اما برای حوزه معدن در حوزه‌های مختلف زمین‌شناسی، زیست‌محیطی، مهندسی، میدانی و اکتشاف و… به‌طور حتم به نیروی انسانی وابسته هستیم. این در حالی است که طی سال‌های اخیر نیاز مطالعات اکتشافی با نیروی انسانی متخصص را به دلیل ضعف پشتیبانی و ضعف نظام برنامه‌ریزی ازدست‌داده‌ایم.

صمترضا جدیدی با اشاره به نقش دانشگاه‌ها گفت: تبلور نیروی انسانی متخصص از دانشگاه‌ها شکل می‌گیرد اما متاسفانه طی ۱۰ سال گذشته دانش‌آموختگان رشتـه گـــرایــش‌هـای زمین‌شناسی، جغرافیا و معدن در کلیه گرایش‌ها حدود ۵۴ درصد افت داشته است. بنابراین امروز نصف نیروی انسانی متخصص خود را ازدست‌داده‌ایم. اوج معدنکاری و فعالیت‌های زمین‌شناسی که در سال‌های قبل‌تر داشته‌ایم امروز به نصف رسیده است.

کاهش کمیت و کیفیت

جدیدی در رابطه با وضعیت بدنه بخش خصوصی خاطرنشان کرد: ظرفیت شرکت‌های مهندسی مشاور ازنظر کمیت و کیفیت بسیار کاهشی شده است. این محدودیت باعث شده در مناقصه‌های دولتی هم این بخش نتواند فعال باشد و عملاً مناقصه‌ها و برون‌سپاری خدمت هم نتواند برای این شرکت‌ها به شکل مناسبی انجام بگیرد.

جدیدی با اشاره به افزایش آمار مهاجرت دانشجویان رشته معدن گفت: در سه سال اخیر پدیده مهاجرت در رشته‌های مختلف را شاهد هستیم به صورتی که از مهاجرت فردی به مهاجرت گروهی تبدیل‌شده است. متاسفانه در بخش زمین‌شناسی اکتشاف همچنین پدیده‌ای را شاهد هستیم. حتی دیده می‌شود دانشجویان به کشورهایی که در همسایگی ما هستند و تازه فعالیت‌های معدنی را شروع کرده‌اند می‌روند چراکه آینده کاری خود را بهتر از ماندن در ایران می‌بینند.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات کشور با تاکید بر اینکه زنگ خطر به صدا درآمده، گفت: وقتی نیروی انسانی متخصص را از دست می‌دهیم ناچار می‌شویم برای انجام فعالیت‌ها از نیروی خارجی استفاده کنیم. کما اینکه در رشته‌های دیگر ازجمله پزشکی شاهد ورود پزشک خارجی به کشور بودیم. الان هم در مرحله‌ای هستیم که در برخی گرایش‌های معدنی به ورود خدمات فنی مهندسی نیاز داریم.

وضعیت بخش دولتی

وی با اشاره به وضعیت بخش دولتی گفت: در بخش دولتی طی برنامه ششم توسعه که از ۹۶ تا ۱۴۰۲ تمدیدشده بود ما در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات کشور نزدیک به ۱۸۰ نفر بازنشسته یا ترک خدمت داشتیم. این در حالی است که به ازای آن نتوانستیم نیرویی را جذب کنیم؛ به این معنی است که بدنه ۱۳۰۰ نفری سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در یک برنامه ۵ ساله توسعه کشور نزدیک به ۲۰ درصد نیروی خود را کاهش داده و این وضعیت‌ترمیم هم نمی‌شود. درنتیجه شاهد آن هستیم که نیروی انسانی متخصص را در بخش دولتی و خصوصی ازدست‌داده‌ایم.

جدیدی با اشاره به وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: در مجموعه‌های دانش‌بنیان افراد متخصصی هستند که ایفای نقش می‌کنند ولی نیاز کشور بیشتر از این‌هاست. بنابراین باید تا دیر نشده به فکرترمیم و برنامه‌ریزی در حوزه نیروی انسانی باشیم. البته مجوزهای جدیدی در سازمان اداری - استخدامی کشور طراحی‌شده و به سازمان ما تحویل داده شد و در حال حاضر منتظر تأمین اعتبار آن از طرف سازمان برنامه‌وبودجه کشور هستیم.

سخن پایانی

مساله تربیت و جذب نیروی انسانی نیمه ماهر، ماهر و متخصص در بخش معدن و صنایع معدنی، از یک‌سو و خروج نیروی انسانی کاربلد و مجرب از سوی دیگر همیشه موردبحث متولیان معدن بوده و هست، اما چرا این مسائل مهم هنوز به‌عنوان چالش‌های اساسی مطرح است؟ معادن کشور به بیش از چند هزار نفر منابع انسانی دانشی، حرفه‌ای و مجرب نیاز دارند، اما نتوانسته‌اند نیروهای کیفی و علاقه‌مند خود را جذب و به‌کارگیرند. بدون تردید تداوم این شرایط لطمات جدی را به بخش معدن کشور، تحمیل خواهد کرد.