کارآفرینی و ظرفیت‌های معدنی در کنار هم، امکانی برای توسعه صنعتی و اقتصادی کشور را فراهم می‌کند. همزمان تولید ارتقا می‌یابد و اشتغالزایی افزایش می‌یابد. از این رو انتظار می‌رود زمینه فعالیت، تداوم تولید و توسعه در بخش معدن و صنایع معدنی موردتوجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.

صنعت فولاد، فرصتی برای اشتغالزایی

رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: توسعه صنعتی، ایجاد موقعیت‌های شغلی جدید و توسعه اقتصادی همگی در سایه کارآفرینی محقق می‌شوند. در میان صنایع‌معدنی، صنعت فولاد به‌دلیل ویژگی‌های استراتژیکی که دارد، همواره موردتوجه بوده است.البته ایجاد کسب‌وکارهای جدید در این صنعت به سبب موقعیت آن، عموماً بزرگ‌تر از کارآفرینی‌های رایج است. درواقع اغلب واحدهای صنعتی و معدنی این زنجیره در مقیاس بزرگ احداث می‌شوند. با این وجود، این صنعت و سایر صنایع وابسته به آن، از ظرفیت ویژه‌ای برای تولید، توسعه، کارآفرینی، اشتغالزایی و رشد اقتصادی برخوردار هستند.

وی افزود: تولید فولاد در رده صنایع مادر قرار دارد. تولید این فلز استراتژیک بر پایه بهره‌گیری از ذخایر غنی معدنی و انرژی در کشور ما توسعه‌یافته است. این زنجیره از معدن آغاز می‌شود. اکتشاف، استخراج ذخیره سنگ آهن، انتقال آن به واحدهای فرآوری، تولید کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و در ادامه تبدیل آن به شمش فولاد و در ادامه نورد و ساخت محصولات مختلف پایین‌دستی در این زنجیره قرار دارند. بنابراین از یک‌سو بهره‌گیری از این ذخیره زمینه اشتغالزایی و به دنبال آن، توسعه اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی را فراهم می‌کند و از سوی دیگر، به‌ازای هر موقعیت شغلی که در این زنجیره وجود دارد، موقعیت‌های شغلی بسیاری به‌طور غیرمستقیم ایجاد خواهد شد. درواقع فعالیت در این زنجیره فرصتی مغتنم برای کارآفرینی و رونق کسب‌وکارهای گوناگون فراهم می‌کند.

شهرستانی گفت: ایران در گذشته و به‌واسطه توسعه نیافتن زنجیره فولاد، در رده کشورهای صادرکننده سنگ آهن قرار داشت اما امروزه امکان فرآوری و مصرف کل سنگ آهن استخراج‌شده از منابع معدنی کشور و تولید محصولی با ارزش‌افزوده بالاتر وجود دارد. در ادامه ایران توانست جایگاه خود را در تولید فولاد به رتبه دهم ارتقا دهد و به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان بزرگ فولاد جهان بدل شود.

این فعال صنعت فولاد گفت: چنانچه طرح‌های توسعه در صنعت فولاد با جدیت دنبال شود، شاهد رشد کارآفرینی در این حوزه خواهیم بود. به‌عنوان‌مثال، تولید فولاد با ظرفیت درنظر گرفته شده در افق ۱۴۰۴، مستلزم جابه‌جایی ۳۰۰ میلیون تن محصول است. در چنین شرایطی، فعالیت در حوزه حمل‌ونقل به‌شدت توسعه خواهد یافت. علاوه بر این، فرصتی برای توسعه این بخش فراهم می‌شود. یا در ادامه امکانی برای توسعه سایر صنایع از نیروگاه تا ساخت تجهیزات معدنی، استارت‌آپ‌ها، ماشین‌سازی و... فراهم می‌شود.

ضرورت حمایت از کسب‌وکارهای معدنی

محمد حیدرزاده، فعال صنعت سرب و روی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: کارآفرینی نقش ویژه و اثرگذاری در اشتغالزایی و رشد اقتصادی دارد. وجود ظرفیت‌های غنی معدنی و منابع قابل‌توجه انرژی در کشورمان بحث کارآفرینی در حوزه معدن و صنایع معدنی را حائز اهمیت کرده است. یا به بیانی دیگر بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها به‌منزله ایجاد کسب‌وکاری جدید است.این فعال معدنی گفت: مواد معدنی سال‌ها در دل خاک جا گرفته‌اند، استخراج و فرآوری این ذخایر زمینه کارآفرینی گسترده، ایجاد موقعیت‌های شغلی متعدد و به دنبال آن ارزش‌آفرینی را فراهم می‌کند. معدن، نخستین حلقه در زنجیره تولید است؛ بنابراین محصول تولیدشده در این حلقه در ادامه زنجیره مصرف می‌شود و نتیجه مثبت و قابل‌قبولی بر روند تولید و در همین حال تأثیر قابل‌توجهی بر اشتغالزایی و کارآفرینی دارد.

حیدرزاده گفت: ایران از ظرفیت‌های غنی معدنی برخوردار است؛ منابعی که تاکنون از بخش قابل‌توجه آن بهره‌برداری نشده است. در این میان گاه شاهدیم که فعالان بخش معدن و صنایع معدنی درصدد بهره‌گیری از این ذخایر باهدف توسعه کسب‌وکار خود برمی‌آیند اما با چالش‌های جدی در مسیر اجرای آن روبه‌رو می‌شوند. وی افزود: این موانع همچون سدی در مقابل کارآفرینی، توسعه تولید و به دنبال آن اشتغالزایی واقع‌شده‌اند. به‌عنوان‌مثال، سازمان محیط‌زیست یا منابع طبیعی موانع جدی در مسیر کسب‌وکارهای معدنی ایجاد می‌کنند؛ در چنین شرایطی، مدیران ارشد باید اولویت میان توسعه کسب‌وکارهای معدنی و صنایع وابسته به آن و محیط‌زیست را انتخاب کنند. این انتخاب و دیدگاه‌های متفاوتی که درباره آن وجود دارد، در طول سال‌های گذشته شروع فعالیت‌های جدید معدنی را بسیار دشوار کرده است.

این فعال معدنی گفت: در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، ابتدا رونق تولید، درآمدزایی و ایجاد کسب‌وکارهای تازه موردتوجه قرار می‌گیرد و در ادامه گام‌های مثبتی برای حمایت از محیط‌زیست برداشته می‌شود. اما در کشور ما به‌صورت پیش‌فرض اعتقاددارند، هر نوع فعالیت معدنی یا فرآوری به‌منزله وارد آوردن خطرات جدی برای طبیعت است. این تفکرات در طول سال‌های گذشته زمینه معطل شدن سرمایه‌های قابل‌توجهی را فراهم کرده، تولید را به تعویق انداخته، نرخ بیکاری را افزایش داده و از سهم معدن و صنایع معدنی در تولید ناخالص داخلی کاسته است.

وی افزود: بدون تردید رفع موانع یادشده در مسیر کارآفرینان بخش معدن و صنایع وابسته به آنها ضروری به نظر می‌رسد. رفع این چالش‌ها قدم نخست برای شروع کسب‌وکاری تازه در حوزه معدن و صنایع معدنی است. به‌علاوه آنکه می‌توان با برآوردی میان هزینه و منفعت یک کار، راه‌حلی درست اتخاذ کرد. تجربه آغاز به کار فعالیت‌های معدنی و احداث واحدهای فرآوری حکایت از ایجاد تحول و بهبود در زندگی مردم محلی آن منطقه دارد. در سایه بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها و شروع کسب‌وکارهای تازه، بسیاری از مردم منطقه مشغول به کار می‌شوند و رفاه عمومی بهبود می‌یابد.

وی در پایان گفت: البته جدای از سیاست‌های دولتی که پیش‌تر از آنها به‌عنوان سدی در مسیر کارآفرینی در بخش معدن و صنایع معدنی نام‌برده شد، باید تاکید کرد که گاها وجود معارضین محلی نیز ادامه فعالیت را دشوار می‌کند. درواقع کشاورزان، مالکان و محلی‌هایی که اعتقاددارند فعالیت‌های معدنی و بهره‌گیری از این ذخایر، زمینه وارد آمدن آسیب به محل زندگی آنها هستند، با این بهانه مانع اجرای توسعه این‌گونه فعالیت‌ها می‌شوند. برخورد قانونی و اصولی با این معارضان ضروری و لازمه بهره‌مندی از ظرفیت‌های یادشده است.

سخن پایانی

معدن به‌عنوان نخستین حلقه تولید بسیاری از محصولات و همچنین آغازگر بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی از اهمیت و اثرگذاری ویژه‌ای برخوردار است. بهره‌برداری از ظرفیت‌های معدنی امکان ایجاد حدود ۵۰ حیطه کسب‌وکار و جایگاه شغلی را فراهم می‌کند که ازجمله آنها می‌توان به حمل‌ونقل، خردایش، تغلیظ، تولید محصولات فلزی، تجارت، بیمه و... اشاره کرد. بهره‌برداری از این ذخایر زمینه ارزش‌آفرینی قابل‌توجهی را فراهم می‌کند.