بخش اعظم هزینه‌های ثابت و جاری در اقتصاد معادن مربوط به تامین، تهیه و نگهداری از ماشین‌آلات معدنی و تجهیزات جانبی آنها است که براساس آمار و ارقام بیش از ۷۰ درصد هزینه‌های معدنکاری را به خود اختصاص می‌دهد. روشن است تامین ماشین‌آلات معدنی کارآمد باعث افزایش توانایی و راندمان در تولید معادن کشور می‌شود و هزینه‌های عملیات معدنکاری را به شکل قابل توجهی کاهش خواهد داد.درحال‌حاضر این ماشین‌آلات یا وارداتی است یا از تولیدات داخلی به شمار می‌رود. بخش تولید داخلی باوجود سرمایه‌گذاری سنگین انجام شده در سال‌های گذشته تا کنون نتوانسته رضایت فعالان معدنی را کسب کند. همچنین به دلیل موانع متعدد در مسیر واردات این ماشین‌آلات، اضافه تقاضای شدیدی در این بازار ایجاد شده و همین امر نرخ ماشین‌آلات معدنی در کشور را به چند برابر نرخ دستگاه‌های مشابه در کشورهای همسایه رسانده است. از چندی پیش معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صمت، گام‌هایی برای رفع موانع موجود از مسیر واردات و نوسازی ناوگان معدنی برداشته، اما این تلاش‌ها به دلیل تعدد موانع آن چنان که باید به نتیجه نرسیده است. در گزارش امروز مروری داریم به اظهار نظر اخیر رضا محتشمی پور معاون معادن و فرآوری مواد صمت و مهرداد اکبریان رئیس انجمن سنگ ایران درباره چالش واردات ماشین‌آلات معدنی.

حذف موانع مقرراتی

رضا محتشمی‌پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت گفت: ممنوعیت واردات ماشین‌آلات در سال‌های گذشته منجر به افزایش تقاضا و حجم بالای واردات در بازار شد.تمهیداتی برای افزایش ضرایب تامین ارز در نظر گرفته شده است؛ تلاش داریم ارز مورد نیاز این بخش را از طریق ارز خود معادن تامین کنیم تا کمتر در نوبت ارز نیما و… باشند. به گزارش معدن نامه، رضا محتشمی‌پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت در حاشیه هفدهمین نمایشگاه معدن، صنایع معدنی، ماشین‌آلات، تجهیزات و صنایع وابسته اظهارکرد: در چند سال گذشته به دلیل محدودیت و ممنوعیت غیرمنطقی واردات ماشین‌آلات معدنی با کمبود و عطش در بازار مواجه بودیم. اکنون بازار ماشین‌آلات در کشور ظرفیت بالایی دارد.

بدون ممنوعیت

محتشمی پور تکمیل کرد: حذف موانع مقرراتی از نیازمندی‌های اصلی تامین ماشین‌آلات از طریق واردات است که انجام گرفته است و خوشبختانه امروز علی‌الخصوص در بخش تجهیزات سنگین موانع سابق وجود ندارد؛ لذا شرکت‌ها می‌توانند بدون ممنوعیت و محدودیتی نیاز خود در حوزه ماشین‌آلات نو و سنگین را از طریق واردات تامین کنند.

افزایش تولید ماشین ‎ آلات

وی درباره واردات ماشین‌آلات سبک افزود: با در نظر داشتن این مهم که بخشی از ماشین‌آلات سبک در داخل تولید می‌شوند، انتظار داریم تناسب میان واردات و استفاده از ظرفیت بازار داخلی برقرار شود. خوشبختانه تولید در داخل روند رو به رشدی داشته است؛ به گونه‌ای که آمار سال گذشته بیش از ۱۰۰ درصد رشد تولید ماشین‌آلات داخلی را نشان می‌دهد. با در نظر داشتن این رشد قابل توجه در این بخش سعی داشتیم تولید ماشین‌آلات ساخت داخل را به لحاظ مالی حمایت و به توسعه آن کمک کنیم. در این راستا انتظار می‌رود رشد کیفی نیز همگام با رشد کمی رقم بخورد. معدنکار به عنوان تولید‌کننده نیازمند ماشینی است که نیاز او را تامین کند و با سطح مناسبی از تامین و نگهداری پاسخگوی نیاز او باشد.

بی‌نیازی از دست دوم‌ها

معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت تصریح کرد: در شرایط کنونی به دلیل عطش بازار، ماشین‌آلات تولید داخل به تنهایی پاسخگوی نیاز معدنکاران نیستند؛ بنابراین تلاش ما در حوزه واردات مانع زدایی است. البته باید توجه داشت که به توسعه و واردات ماشین‌آلات مستعمل تمایل نداریم؛ چرا که درحال‌حاضر نیاز است عمر ماشین‌آلات در کشور کاهش پیدا کند. اما در حوزه واردات ماشین‌آلات نو محدودیتی وجود ندارد. نیازمند برقراری تعادل میان بخش تولید ماشین‌آلات و معدن هستیم.

وی ادامه داد: امروز به دلیل تورم، معادن برای تامین ماشین‌آلات خود نیازمند حجم سرمایه بسیار بالایی هستند که می‌تواند سرعت تامین ماشین‌آلات را کاهش دهد اما در مجموع تقاضا وجود دارد. امیدواریم این مسئله با هماهنگی‌ میان بخش‌ها تسهیل شود.

تمهیدات تامین ارز

محتشمی‌پور پیرامون مشکلات ارزی بخش معدن عنوان کرد: به‌طور کلی مشکلات ارزی یک مسئله عمومی در کشور است. ممنوعیت واردات ماشین‌آلات در سال‌های گذشته منجر به ایجاد عطش در بازار شد. این نیاز پس از رفع ممنوعیت، بازار ارز را با افزایش شدید تقاضا و حجم بالای واردات و در نهایت بروز مسائل ارزی روبه‌رو کرد که بازار ارز شاید نتواند پاسخگو باشد. البته تمهیداتی برای افزایش ضرایب تامین ارز در نظر گرفته شده است؛ تلاش داریم ارز مورد نیاز این بخش را از طریق ارز خود معادن تامین کنیم تا کمتر در نوبت ارز نیما و… باشند.

تشکیل کارگروه ماشین‌آلات

مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ آهن گفت: حدودا ۳۰ هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی در کشور داریم که نیمی از آن مستهلک است؛ موضوع اصلی تبدیل ۳۰ هزار دستگاه به ۶۰-۵۰ هزار دستگاه است. نیاز است یک کارگروه در بحث ماشین‌آلات فی‌مابین دولت و بخش خصوصی تشکیل شود.به گزارش ایراسین، مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ آهن در حاشیه هفدهمین نمایشگاه معدن، صنایع معدنی، تجهیزات و صنایع وابسته پیرامون استهلاک ماشین‌آلات معدنی مطرح کرد: اظهار نظرهای معدنکاران، برنامه‌های تدوین شده و طرح‌های توسعه معدن همگی نشان می‌دهد شرایط فعلی معدن به خصوص در زمینه ماشین‌آلات و تجهیزاتی که در کشور وجود دارد مناسب نیست و اوضاع موجود کفاف نیاز داخل را نمی‌دهد. وی افزود: رسیدن به اهدافی که در طرح جامع فولاد تعریف شده و تحقق افق ۵۵ میلیون تنی نیازمند حداقل دو برابر سنگ آهن، باطله برداری، جابه‌جایی، تولید ماده معدنی و… است.

هم تولید، هم واردات

اکبریان تصریح کرد: ضمن حمایت از تولید ماشین‌آلات معدنی داخلی، تولید داخل به لحاظ کمی و کیفی پاسخگوی نیاز کشور نیست. در بهترین شرایط کشور، میزان تولید کمتر از یک هزار و در حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ دستگاه به ازای یک سال به تولید رسیده است. این در شرایطی است که نیاز ما به ماشین‌آلات حداقل ۱۵ هزار دستگاه به ازای یکسال است. در نتیجه ما هم به تولید داخل و هم واردات نیاز داریم. رئیس انجمن سنگ آهن ادامه داد: اکنون موضوع استفاده یا عدم استفاده از تولید داخل نیست بلکه حتی اگر تولید با تمام ظرفیت خود کار کند ما همچنان نیازمند واردات هستیم چرا که رنج تولید محصولات داخلی محدود است. برای مثال وقتی که درباره تجهیزاتی مانند بیل مکانیکی یا لودر صحبت می‌کنیم نیازمند سایزهای مختلف بیل مکانیکی برای استفاده در مقیاس‌های متفاوت معدن هستیم.

توجیه اقتصادی دارد؟

نایب‌رئیس کمیسیون معدن اتاق ایران عنوان کرد: از سوی دیگر نیز برای کاهش نرخ تمام شده ماده معدنی در ابتدای زنجیره معدن نیازمند ماشین‌های جنرال هستیم که از ماشین‌آلات عمومی محسوب می‌شوند و تجهیزات راهسازی، عمران و شهری مثل بیل مکانیکی، بولدوزر و… تولید و به صورت تخصصی در حوره معدن فعالیت می‌کنند. در ایران چنین فرآیندی در طرح، تولید و حتی برنامه دنبال نمی‌شود. زمانی‌که شرکت‌های بزرگی هستند که تولید ماشین‌آلات فوق پیشرفته معدنی را بر عهده دارند، تولید در این بخش در کشور توجیه اقتصادی ندارد. وی افزود: در بحث واردات ابتدا بنا بود تسهلیگری در زمینه صدور مجوزها توسط دولت انجام شود. اکنون مهم‌ترین موضوع در حوزه واردات ماشین‌آلات، تامین ارز است. بانک مرکزی و بانک‌های دیگر یا دولت کمکی در این زمینه نمی‌کنند و متاسفانه حتی اولویت ‌سنجی برای تخصیص ارز به منظور واردات نیز انجام نمی‌شود.

زمینگیری و استهلاک

اکبریان اظهارکرد: مباحث پیچیده‌ای در حوزه ماشین‌آلات مطرح است. نیاز است یک کارگروه در بحث ماشین‌آلات فی‌مابین دولت و بخش خصوصی تشکیل شود که نظرات کارشناسی این کارگروه ملاک امر برای دستگاه‌های دولتی از جمله وزارت اقتصاد و صنایع و معادن باشد. رئیس انجمن سنگ آهن درباره میزان استهلاک در این بخش گفت: حدودا ۳۰ هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی در کشور داریم که نیمی از آن مستهلک است؛ موضوع اصلی تبدیل ۳۰ هزار دستگاه به ۶۰-۵۰ هزار دستگاه است. بخش معدن هم از لحاظ تعداد کم و هم به جهت تعدد دستگاه‌های مستهلک در کشور زجر می‌کشد. در شرایط کنونی ۴۰درصد هم ماشین‌آلات مستهلک محسوب می‌شود. اما وقتی در کشور ما ماشین‌آلات ۴۰ساله مورد استفاده قرار می‌گیرد، صحبت درباره عمر مفید کمکی به ما نمی‌کند.

سخن پایانی

استفاده از ماشین‌آلات معدنی کارآمد و به‌روز در معادن باعث ایجاد تحول و شکوفایی در این بخش خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود درحال‌حاضر معادن کشور به بیش از ۱۱هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی نیاز دارند که طی چند سال آینده و با افزایش میزان تولید سالانه معادن، این میزان به بیش از ۲۵هزار دستگاه افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین تا این شکاف همچنان قابل جبران است، باید چاره‌ای برای ترمیم و نوسازی ناوگان معدنی کشور اندیشید.