علاوه بر این شاخص بهای تولیدکننده بخش معدن در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۲۱‌درصد افزایش نشان می‌دهد.در این گزارش که با عنوان «تحولات مقدار تولید فعالیت‌‌‌های اقتصادی در سال ۱۴۰۱» از طرف مرکز پژوهش‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران ارائه شده روند فصلی شاخص تعدیل‌شده میزان تولید و تغییرات آن به همراه شاخص بهای تولیدکننده برای بخش‌‌‌های معدن، صنعت ساخت و کشاورزی طی هشت‌فصل منتهی به زمستان ۱۴۰۱ بررسی شده است.

شاخص مقدار تولید میزان تولید واقعی را سنجش و ارزیابی می‌کند. این شاخص تغییر در مقدار کالاها و خدمات تولیدشده توسط بخش‌‌‌های اقتصادی موردنظر را نشان می‌دهد و به دلیل عدم‌تاثیرگذاری تغییرات نرخ بر این شاخص، می‌تواند به‌خوبی عملکرد واقعی بخش‌های ذی‌ربط را توضیح دهد. اما چرا معدن رتبه اول در افزایش هزینه‌های تولید را به خود اختصاص داده است. در گزارش امروز صمت نگاهی داریم به مجموعه عواملی که معدن را به حوزه‌ای نگران‌کننده بدل کرده است.

جهش به مدد معدن ممکن می شود

رئیس پیشین هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی گفت: جذب سرمایه یکی از اصلی‌‌‌ترین ابزارهایی است که به‌ویژه در حوزه معدن رشد و توسعه به همراه می‌آورد و ارز‌‌‌آوری قابل‌توجهی دارد.

مهدی کرباسیان اظهار کرد: با درآمد داخلی نمی‌توان جهش در حوزه معدن ایجاد کرد و افرادی که شعار می‌دهند درواقع مردم را گول می‌‌‌زنند و این در ‌شان دولت‌‌‌ها نیست که با مردم شفاف نباشند. وی گفت: وقتی از جذب سرمایه‌گذار خارجی صحبت می‌شود فقط برای منابع مالی آنها نیست، بلکه هر سرمایه‌گذار صاحب‌نامی که به داخل کشور قدم بگذارد با خود تکنولوژی و فناوری را نیز وارد می‌کند و زمینه ارتقای مهارت نیروی انسانی را مهیا خواهد کرد.

کرباسیان اظهارکرد: ایران به دلیل دارا بودن نفت و گاز فراوان و برخورداری از معادن غنی در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد. وی در ادامه گفت: ایالات‌متحده امریکا هم معدن و انرژی را باهم دارد اما کشوری همچون استرالیا فقط دارای معادن غنی است و انرژی کافی ندارد، باوجوداین سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد دلار سنگ‌آهن صادر می‌کند.

مهدی کرباسیان افزود: به دلیل آنکه تا امروز نفت و درآمدهای حاصل از آن بار اقتصاد کشور را به دوش کشیده توجه ویژه‌‌‌ای به بخش معدن نشده است. وی افزود: در سال‌های ۶۸ تا ۷۶ وزارت معادن و فلزات کاری اساسی و زیربنایی را آغاز کرد و بعدها که سازمان ایمیدرو تشکیل شد، این برنامه‌‌‌ها ادامه یافت. در سال ۱۳۹۰ ایران سالیانه ۶ میلیون تن فولاد وارد می‌کرد اما در سال ۱۳۹۷ به صادر‌کننده فولاد تبدیل شد و در سایر حوزه‌‌‌ها نیز با حداقل سرمایه‌گذاری و با مدیریت و برنامه‌‌‌ریزی درست به‌جایی رسیدیم‌‌‌ که بیش از ۲۳‌درصد از صادرات غیرنفتی به معدن و صنایع معدنی اختصاص پیدا کرد.

وی گفت: پهنه کشور چیزی حدود یک‌میلیون و ۶۰۰‌ هزار کیلومترمربع است و علاوه بر این در میان ۱۰ کشوری که در همسایگی ما قرار دارند، تنها ایران به آب‌‌‌های آزاد دسترسی دارد و این امتیاز ویژه‌ای است که می‌توان از آن استفاده کرد. کرباسیان با اشاره به ظرفیت بالای نیروی انسانی ماهر و متخصصان دانشگاهی در حوزه معدن گفت: خوشبختانه از این نظر شرایط مطلوبی داریم اما ازنظر ماشین‌آلات، فناوری روزآمد، اکتشافات جدید، بهره‌گیری از ماهواره‌‌‌ها و... در جایگاه خوبی قرار نداریم.

بی‌مهری به اکتشاف

به گفته وی اکتشاف اولویت هیچ‌کدام از دولت‌‌‌ها نبوده است و به این دلیل بودجه بسیار محدودی در اختیار سازمان زمین‌شناسی، که متولی اصلی این امر است، قرار داشته است. وی ادامه داد: محدودیت منابع مالی سبب شد که سازمان زمین‌شناسی، باوجود تلاش فراوان، نتواند کاری اساسی در حوزه اکتشافات انجام دهد و از طرف دیگر به دلیل اینکه یک سازمان دولتی است از تکنولوژی‌‌‌های روز دنیا و شرکت‌های مشاور خارجی هم محروم شد و امروزه در شرایطی قرار داریم که در حوزه زمین‌‌‌شناسی حتی در معادن روباز نیز دچار عقب‌افتادگی هستیم.

کرباسیان در ادامه گفت: مشکل بزرگ‌تر این است که سازمان‌‌‌ و وزارتخانه‌‌‌هایی همچون نفت و انرژی اتمی، که بخش‌‌‌های اکتشافی دارند اما اطلاعات خود را در اختیار دیگر سازمان‌ها قرار نمی‌‌‌دهند. به گفته کرباسیان در سال‌های ۱۳۹۳ به بعد ایمیدرو موفق شد با کمک دو سازمان زمین‌‌‌شناسی و انرژی اتمی چیزی حدود ۲۷۰‌هزار متر عملیات اکتشافی جدید انجام دهد. وی ادامه داد: طی این همکاری سازمان انرژی اتمی با اجاره دو هلی‌‌‌کوپتر خارجی در مدت دو سال، ۱۰۰‌هزار کیلومترمربع ژئوفیزیک هوایی انجام دهد که رکورد سازمان زمین‌‌‌شناسی را شکست و خوشبختانه این روند همچنان ادامه دارد، اما اگر قرار است در حوزه معدن اقدامی چشمگیری انجام شود، دولت باید پا به میدان گذارد و با برنامه‌ای حداقل ۴ یا ۵ ساله عقب‌ماندگی‌ها را جبران کند.

کرباسیان در ادامه با اشاره به مشکل فرسودگی ماشین‌آلات معدنی گفت: بر اساس شعار خودکفایی و تولید داخلی، حدود ۷ سال است که اجازه واردات ماشین‌آلات سنگین به کشور داده نمی‌شود که سیاست غلطی است و ادامه این روند موجب ایجاد رانت می‌شود، زیرا انحصار همیشه فساد ایجاد می‌کند.

مراقب پایان تاب‌آوری معدن باشیم

مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات با اشاره به مشکلات مالی شرکت‌های معدنی و اتمام تاب‌آوری آنها گفت: اگر تا ۲ سال دیگر مشکلات مالی بخش‌های مختلف معدنی برطرف نشود قطعا تحمل این بنگاه‌ها تمام شده و نمی‌توانند به کار خود ادامه دهند. به گزارش معدن نامه، مرتضی علی‌اکبری با بیان اینکه شرکت‌های معدنی نمی‌توانند بیش از این در برابر فشار‌های مالی و اقتصادی دوام بیاورند، گفت: وضعیت معادن و صنایع معدنی بسیار نگران‌کننده است.

علی‌اکبری افزود: این مشکلات تنها دامن‌گیر شرکت‌های معدنی کوچک نشده است بلکه باید برای شرکت‌های بزرگی مانند چادرملو، گل گهر و فولاد مبارکه هم احساس ترس و نگرانی داشت. زیرا فشار مالی زیادی روی این شرکت‌ها وجود دارد و قطعا تا چند سال آینده با مشکلات بیشتری هم مواجه خواهند شد.

وی ادامه داد: شرکت‌های بزرگ معدنی در حال انجام وظایف دولتی هستند. به همین دلیل لازم است حمایت‌های بیشتری متوجه این شرکت‌ها شود تا با مشکلات مالی دچار مشکل نشده و طرح‌های تولیدی و توسعه‌ای را انجام دهند.

علی‌اکبری در ادامه با اشاره به شرایط تامین مالی از طریق بانک‌ها گفت: اگر شرایط بانک‌ها مساعد شود، بسیاری از بنگاه‌های معدنی تمایل دارند تامین سرمایه را از طریق بانک‌ها انجام دهند. وی درباره وضعیت فعلی بورس گفت: رویه بورس در شرایط کنونی کاملا درست است و آنچه مشکل دارد راه و روش بانک‌هااست. چراکه اگر فضای بانک‌ها مثل بورس درست بود فضای بهتری برای تامین نقدینگی بنگاه‌ها به وجود می‌آمد. متاسفانه بنگاه‌های اقتصادی عادت نکردند تعهدات را به‌موقع پرداخت کنند و نسبت به پرداخت معوقه‌ها حساسیتی ندارند که این روشی کاملا غیراصولی است.

علی‌اکبری ادامه داد: امسال برای بنگاه‌ها سخت است زیرا به فاصله چهار ماه از مجامع باید سود تقسیم کنند برای همین مجبورند دوباره وام بگیرند، یا اوراق بدهند که این موضوع معضل بزرگی را برای شرکت‌ها ایجاد کرده است.

وی گفت: مدیران باید به تاب‌آوری شرکت‌های معدنی توجه بیشتری داشته باشند و آن را جزو اولویت‌‌های برنامه‌ای قرار دهند تا بنگاه‌های اقتصادی دچار مشکلات و چالش‌های بیشتری نشده و کار و فعالیت اقتصادی را رها نکنند. چراکه تعطیلی هر بنگاه اقتصادی مشکلات فراوان دیگری را نیز به همراه می‌آورد.

سخن پایانی

معدن ازجمله بخش‌‌‌هایی است که در تحریم‌‌‌ها توانست به‌خوبی جایگزین نفت شود و با توجه به غنی بودن ایران ازلحاظ مواد معدنی با سرمایه‌گذاری و مدیریت صحیح این حوزه می‌توان به رشد و توسعه آن امید داشت. البته توسعه‌ای که درخور ظرفیت معدنی کشور باشد، با جذب سرمایه‌‌‌های خرد داخلی حاصل نخواهد شد. ایجاد ارتباطات بین‌الملل پنجره ورود سرمایه و دانش و تکنولوژی به کشور است که تحقق این امر نیز به تدبیر و مدیریت نیاز دارد.