بخش معدن برای تحقق شعار سال یعنی «افزایش تولید، مهار تورم» نیازمند تامین زیرساخت ‌ های مهم از جمله تامین ماشین ‌ آلات معدنی است که در یک سال گذشته یکی از پر چالش ‌ ترین موضوعات برای فعالان معدنی به ویژه فعالان معادن کوچک و متوسط مقیاس است. این در حالی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت اصرار بر تامین نیاز از داخل را دارد اما این در حالی است که تولیدکننده داخلی چندان توانمندی لازم برای پاسخ به این نیاز را ندارد. البته واردات ماشین ‌ آلات در شرایط تحریمی و تامین ارز هم از دیگر مشکلات موجود است. اما با این حال تعمیر و نگهداری ماشین ‌ آلات معدنی هم از مشکلات دیگری است که معادن کوچک و متوسط با آن مواجه هستند.تامین ماشین ‌ آلات معدنی یکی از پر چالش ‌ ترین موضوعاتی است که بخش معدن در سال ‌ های اخیر با آن مواجه است و عدم توجه به آن باعث شده تا بخش معدن در حوزه معادن کوچک و متوسط به گورستان ماشین ‌ آلات تبدیل شود. از سویی دیگر عدم تامین ماشین ‌ آلات باعث می ‌ شود تا بخش معدن بهره ‌ وری لازم را نداشته باشند این در حالی است که تولید در بخش معدن باید رشد بیشتری به خود بگیرد تا بتواند بهره ‌ برداری بیشتری از ذخایر موجود داشته باشد. ذخایر فراوانی از مواد معدنی باعث شده تا شعار معدن به جای نفت از سوی مسئولان مطرح شود، هرچند میزان ذخایر تحقق این شعار را دست یافتنی کرده است اما متاسفانه زیرساخت ‌ های لازم برای توسعه بخش معدن چندان در اختیار نیست. در این بین واردات ماشین ‌ آلات نیز با چالش ‌ های زیادی همراه بود که بسیاری از فعالان بخش معدن را سر در گم کرد.

عقب ‌ نشینی وزارت صمت

وزارت صمت در سال گذشته به دلیل حمایت از تولید تصمیم بر واردات ماشین ‌ آلات معدنی گرفت، موضوعی که با انتقادهای زیادی همراه بود. اما این در حالی است که توان تولید داخل جوابگوی نیاز معادن نیست.

پس از عقب نشینی وزارت صمت، شروط دیگری برای واردات گذاشته شد که در عمل چندان نمی ‌ توان به حل مشکل امیدوار بود. این در حالی است که واردات ماشین ‌ آلات معدنی و تامین ارز مورد نیاز برای واردات آن هم در شرایط تحریم کار چندان آسانی نیست. از سویی دیگر نرخ تمام شده تولید در معادن کوچک و متوسط نیز رو به افزایش است و این موارد می ‌ تواند بر تامین نقدینگی موثر باشد. اما در کنار این موارد تعمیر و نگهداری ماشین ‌ آلات معدنی خود از دیگر مشکلاتی است که تحریم دسترسی به قطعات مورد نیاز را سخت کرده است.

ضرورت تعمیر و نگهداری ماشین ‌ آلات

بابک اسماعیلی رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت ‌ وگو با صمت درباره این موضوع اظهار کرد: فرود یک فروند هواپیمای مسافربری پهن پیکر روس در ایران برای تعمیر در هفته گذشته خبر ساز شد. به گفته رسانه ‌ ها، به دلیل تحریم ‌ های غرب و ایجاد محدودیت در استفاده از برخی خدمات برای شرکت ‌ های روس، بررسی امکانات ایران در این زمینه از ماه ‌ ها قبل شروع شده بود و اینک به شکل اجرایی مورد استفاده قرار گرفته است. واضح است که تحریم ‌ های طولانی کشور به ویژه در دسترسی به اقلام «های ‌ تک» در سال ‌ های اخیر موجب رشد توان و امکانات تعمیر و نگهداری در کشور شده است.

وی ادامه داد: یکی از حوزه ‌ هایی که از دیرباز به دلیل شرایط خاص کشور از سوی فعالان اقتصادی مورد توجه و توسعه قرار گرفته است، همین تعمیر و نگهداری ماشین ‌ آلات در حوزه معادن و صنایع معدنی است.

به گفته رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، درحال ‌ حاضر در بسیاری از معادن کشور، ماشین ‌ آلاتی با بیش از عمر معمول خود به شکل فعال وجود دارند. عیب یابی، تعمیر، بهینه ‌ سازی و ارتقای ماشین ‌ آلات فرسوده معدنی در کشور تبدیل به یک کسب و کار مفید شده است.

راه ‌ هایی برای کاهش هزینه تولید

اسماعیلی تصریح کرد: از دیگر سو در کنار امتناع عرضه ماشین ‌ آلات نو از فروشندگان دست اول جهانی به دلیل تحریم ها، نرخ بالا و ارزبری بالای این ماشین ‌ آلات موجب شده حتی در صورت آزادی دسترسی، شاید استفاده از این اقلام برای بسیاری از معادن به صرفه نباشد. وی افزود: برای مثال بسیاری از ذخایر کوچک معدنی کشور تنها در صورتی قابل استخراج و بهره ‌ برداری هستند که هزینه ‌ های تولید در آنها به شدت کاهش یابد.

این کارشناس معدن تاکید کرد: ذکر این نکته ضروری است که بیش از ۷۰ درصد از هزینه ‌ های معدن کاری مربوط به ماشین ‌ آلات و تجهیزات است. پس چنانچه بتوانیم از این توان عظیم ایجاد شده در نوسازی ماشین ‌ آلات فرسوده استفاده کنیم، می ‌ توانیم بخشی از معادن کشور را احیا کنیم.

نامتناسب بودن فناوری ماشین ‌ آلات روز با سوخت دردسترس

وی ادامه داد: از سوی دیگر نوع سوخت تولیدی و در دسترس در کشور با بسیاری از ماشین ‌ آلات نو و به روز جهانی همخوان نیست و صد البته عدم امکان استفاده از تسهیلات ارزان و شرایط فروش مبتنی بر آن از دیگر عوامل مهمی است که تعمیر و نگهداری و بکارگیری ماشین ‌ آلات مستعمل در کشور را قابل قبول می ‌ سازد.

اسماعیلی اضافه کرد: باید توجه داشت در صورت واردات ماشین ‌ آلات دست دوم با هر طول عمر، عمده ارز مصرفی برای تأمین این ماشین ‌ آلات دارای مابه ‌ ازای قابل دسترس در مواد اولیه تشکیل ‌ دهنده ماشین است. به بیان ساده تر ما می ‌ توانیم ماشین ‌ آلات را به نرخ آهن قراضه به کشور وارد کنیم، از توان تعمیر و ارتقای داخلی استفاده کنیم و با قیمتی بسیار پایین ‌ تر، مزیت رقابتی در تولید ایجاد و معادنی که در شرایط فعلی از نظر اقتصادی دارای صرفه نیستند را احیا کنیم.

وی اظهار کرد: به این ترتیب بازار تعمیر و نگهداری ماشین ‌ آلات معدنی و صادرات مجدد آنها، چشم ‌ انداز یک فعالیت مفید و ارزآور برای کشور خواهد بود. بر این اساس رفع موانع واردات ماشین ‌ آلات مستعمل نخستین اقدام برای فعال ‌ سازی این ظرفیت در کشور است. به گفته این فعال معدنی؛ درواقع امروز باید برای واردات ماشین ‌ آلات دست دوم تدابیری در نظر گرفته شود تا معادن کوچک و متوسط بتوانند با شرایط فعلی نیاز خود را تامین کنند.

اسماعیلی با تاکید بر اینکه حتی در صورت رفع تحریم با توجه به قیمت ‌ های جهانی ماشین ‌ آلات معدنی و ارزبری خرید تجهیزات برای اقتصاد کشور؛ نمی ‌ توان انتظار داشت ماشین ‌ آلات نو برندهای برتر جهان خریداری شود گفت: امروز دولت باید شرایط را برای توسعه بخش معدن مهیا کند درغیراین صورت نمی ‌ توان چندان امیدی به رشد تولید در بخش معادن کوچک و متوسط داشت.

سخن پایانی

سال ۹۹ براساس دستورالعملی واردات ماشین ‌ آلات معدنی متوقف شد، اما مشکلاتی که این دستورالعمل به همراه داشت از جمله بالا رفتن نرخ ماشین ‌ آلات چه به صورت خرید و چه اجاره این امر موجب شد تا مجدد واردات این نوع ماشین ‌ آلات از سال گذشته در دستور کار قرار گیرد و مجوز واردات برای واردات ۸۷۰ ماشین ‌ آلات معدنی صادر شود. با توجه به نیاز بخش معدن و براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صمت در سال ۱۴۰۱ هم مجوزهای صادره برای ماشین ‌ آلات مورد نیاز بخش معدن برابر با ۲ هزار فقره بوده که فعالان معدنی امیدوار بودند با ورود این ماشین ‌ آلات بخشی از نیاز بخش معدن برطرف شود. براساس دستورالعمل جدید برای واردات ماشین ‌ آلات نو معدنی، واردکننده هیچ محدودیتی ندارد، اما برای ماشین ‌ آلات مستعمل محدودیت ‌ های در نظر گرفته شده است. بر این اساس واردات ماشین ‌ آلات زیر ۵ سال ساخت که سابقه ساخت داخل ندارد برای همه معدن ‌ کاران آزاد است و واردات ماشین ‌ آلات بین ۵ تا ۱۰ سال از مقرراتی تبعیتی می ‌ کند که بر اساس ظرفیت واحدها سنجیده می ‌ شود.