استانداردهایی که رعایت نمی‌شود
سعید مرادی‌کیا- کارشناس محیط‌زیست سال ۱۳۸۳ در قوانین کشور و در آیین‌نامه اجرای قانون مدیریت پسماند سال ۱۳۸۴ بندی تحت‌عنوان امتداد مسئولیت تولیدکننده تصویب شد.
سال ۱۳۸۳ در قوانین کشور و در آیین‌نامه اجرای قانون مدیریت پسماند سال ۱۳۸۴ بندی تحت‌عنوان امتداد مسئولیت تولیدکننده تصویب شد. باتوجه به مفاد درج‌شده در این بند، هر تولیدکننده مسئول مدیریت پسماندهای خود است. به‌عبارت روشن‌تر، هر فردی که محصولی را تولید می‌کند، باید در قبال پسماندهای حاصل از تولیدات خود پاسخگو باشد، اما متاسفانه این بند در کشور اجرا نمی‌شود و اصلا در کشور توجهی به این موضوع که آیا بسته‌بندی آن بازیافت می‌شود یا خیر، وجود ندارد. در کل نظارت همه‌جانبه‌ای در این زمینه وجود ندارد.
برای مثال پاکت شیر که منجر به نگهداری چندماهه آن می‌شود، ترکیبی از پلاستیک، مقوا و فلز آلومینیوم است که جداسازی آن به‌منظور بازیافت، مستلزم راهکارهای پیچیده و سخت است، چراکه چنین پاکت‌هایی به‌شدت فشرده شده‌اند و وقتی وارد مرکز دفن می‌شوند، معمولا فرآیند بازیافت تخصصی روی آنها شکل نمی‌گیرد.
طبق استانداردهای اتحادیه اروپا برای هر زباله برنامه‌ای تعیین شده است، در واقع کارخانه‌دارها و تولیدکنندگان باید برنامه مشخصی برای مدیریت پسماندهای محصولات خود داشته باشند، اما در ایران اصلا پسماندها، نقشه‌راه مناسبی برای بازیافت اصولی ندارند و از آنجایی که تولیدکنندگان برنامه‌ای برای مدیریت پسماند خود ندارند، هزینه‌ای هم برای این امر پرداخت نمی‌کنند. در واقع هزینه مدیریت پسماندها به دوش مردم افتاده است و در قبال مدیریت پسماند در قالب مالیات، بهایی را پرداخت می‌کنند، در حالی که این هزینه باید از سوی تولیدکنندگان کالا پرداخت شود. با این شرایط، کارخانه‌دارها هر روز سود بیشتری از تولید می‌برند، در حالی که ضررهای تولید آن را باید مردم پرداخت کنند.
همچنین دود عوارض دفع شیرابه و آلودگی آنها هم به‌چشم مردم می‌رود، متاسفانه در ایران هیچ‌کس در قبال هیچ کالای تولیدی، مسئول نیست؛ اما دنیا خلاف ایران عمل می‌کند. معمولا در این کشورها تولیدکنندگان، مدیریت پسماند کالاهای‌شان را برعهده دارند که یا باید بهای پسماند را پرداخت کنند یا باید برنامه مشخصی برای مدیریت آن داشته باشند. در این شرایط، معمولا تولیدکنندگان چون می‌دانند که محصول به خودشان برمی‌گردد، در بسته‌بندی از محصولات باکیفیت که آسیب کمتری برای محیط و انسان‌ها دارند، استفاده می‌کنند. در این شرایط مردم بیشتر سود می‌کنند، اما متاسفانه در کشور ما به‌دلیل اینکه تولیدکننده مسئولیتی در قبال پسماندهایش ندارد، از مواد بی‌کیفیت استفاده می‌شود، چراکه می‌داند در نهایت پسماندها راهی مراکز دفع می‌شوند. این اتفاقی است که در سرچشمه معضل پسماندها در کشور ما می‌افتد که معمولا در حوزه مواد غذایی پررنگ‌تر است. متاسفانه حتی در صنایع دارویی هم، چنین اتفاقی می‌افتد؛ یعنی متاسفانه در کشور ما، امتداد مسئولیت تولیدکننده در هیچ صنعتی وجود ندارد. در مرحله دوم پسماندهایی هستند که در داخل خانه‌ها ایجاد می‌شوند. باید به مردم یاد
بدهیم که از مواد غذایی طولانی‌مدت‌تری استفاده کنند و باقیمانده مواد غذایی خام خود را با شیوه‌های درست بهداشتی نگهداری کنند تا علاوه بر سالم ماندن مواد غذایی، دورریز کمتری هم داشته باشند. اگر مردم اصول درست نگهداری از مواد غذایی نظیر رب، روغن و سبزیجاتی را که اضافه مانده است، بدانند، علاوه بر صرفه‌جویی، پسماند کمتری هم تولید می‌کنند. بی‌شک اصلاح سبک زندگی و مصرف می‌تواند تاثیر زیادی بر تولید پسماندها داشته باشد. ابتدا مردم باید تا جای ممکن از تولید زباله جلوگیری کنند، اما وقتی زباله تولید شد، عجله‌ای برای بیرون بردن آن نداشته باشند، چراکه با سبک‌تر شدن زباله و خشک شدن آن، نقش مهمی در کاهش وزن پسماند در حالت کلی می‌توان ارائه کرد.
بنابراین زباله‌های تر که فاقد مواد بوزا هستند، بهتر است در معرض هوا قرار داده شوند تا وزن‌شان را از دست بدهند و سبک‌تر شوند. نکته دیگر اینکه، تفکیک در مبدأ و استفاده از کیسه‌های سالم و دربسته؛ دیگر راهکاری است که منجر به بهبود وضعیت پسماندهای شهری می‌شود. متاسفانه بسیاری از سطل‌های زباله شهری، شیرابه‌ها را وارد سطح شهر می‌کنند و با خشک شدن آنها، ریزگردها وارد هوا و موجب عفونت‌های بسیاری می‌شود، چراکه بسیاری از ماشین‌های فشرده‌ساز در هنگام فشرده کردن زباله‌ها برای کم‌حجم کردن آن، شیرابه تولید می‌کنند که در بسیاری موارد به‌دلیل سهل‌انگاری پیمانکارها، وارد سطح خیابان می‌شود. مواردی بوده است که به‌سبب لغزندگی زیاد، همین شیرابه‌ها موجب تصادف شده‌اند.
در نهایت این زباله‌ها به سایت‌های دفن می‌رسند. در این سایت‌ها، باید بتوانیم این زباله‌های تر را با تکنولوژی‌های جدید تبدیل به فرصت کنیم. برای مثال، سیستم‌های خازن بی‌هوازی دایجستر وجود دارند که زباله‌ها در داخل اتاقک‌های بسته قرار می‌گیرند و در غیاب اکسیژن، متان تولید و به‌صورت کنترل‌شده جمع‌آوری می‌شوند که از آن یا گرما یا انرژی برق می‌گیرند یا اینکه برای سوخت کامیون‌های خدمات شهری و زباله از آن استفاده می‌کنند، همانند گاز سی‌ان‌جی.
