مصرف بیش از دو برابر استاندارد بنزین در کشور، ما را از مازاد روزانه ۵۵ میلیون لیتر بنزین محروم کرده است. واقعیت این است که مازاد تولید بنزین در صورت باکیفیت بودن خودروهای داخلی موجب افزایش بیش از ۱۵ میلیارد دلاری درآمد ارزی کشور از محل صادرات بنزین می‌شد، اما وضعیت بد مصرف داخلی بنزین، منجر به حذف کامل این درآمد شده است. به‌تازگی هم مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از امکان تولید روزانه ۱۳۰ میلیون لیتری بنزین خبر داده که به معنای بی‌نیازی از واردات، مشروط بر مدیریت مصرف است.

مصرف بنزین یکی از مسائلی است که باید به آن توجه داشت، چراکه در برهه‌ای از زمان مصرف بنزین در زمستان کاهش پیدا می‌کرد و با فرارسیدن نوروز مصرف بنزین افزایش پیدا می‌کرد، اما یکی دو سال است که چنین رویه‌ای وجود ندارد و مصرف در تابستان و زمستان تفاوتی ندارد و تنها در ابتدای بهار مصرف بنزین سر به فلک می‌کشد به طوری که در بهار امسال مصرف بنزین به ۱۲۷ میلیون لیتر در روز رسید که برای تأمین بنزین موردنیاز مجبور به واردات هم شدیم. به گزارش مهر، به تازگی جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفته است که با احداث پالایشگاه‌های جدید و کیفی‌سازی پالایشگاه‌های موجود و انجام اقدام‌های لازم در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی و اجرای طرح‌های توسعه‌ای در شرکت‌های پالایشی می‌توانیم به تولید روزانه ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین در کشور دست یابیم.موضوعی که حتی رهبر معظم انقلاب نیز در سخنانی از ناترازی و واردات بنزین گلایه داشتند و تصریح کردند «بعضی از مسائل کلان کشور هست که ما به کلان بودن آن مسائل توجه نداریم. مسئله سوخت همین‌جور؛ ما الان در مسئله سوخت، به معنای واقعی کلمه مشکل داریم. ما کشور تولیدکننده نفت، با این‌همه منابع زیرزمینی نفتی، بنزین وارد کنیم؟ این معنی دارد؟ معنایش همین است که ما در یک مسئله کلان دچار مشکلیم.»

افزایش ظرفیت پالایشی ناترازی بنزین را جبران نمی‌کند

البته موضوع به همین جا ختم نمی‌شود، چراکه افزایش تولید هم نمی‌تواند پاسخگوی نیاز مصرف‌کنندگان باشد و با افزایش تولید، در ادامه مصرف هم به همان تناسب افزایش پیدا می‌کند. ناترازی بنزین در حالی اتفاق افتاده که ظرفیت پالایشی کشور در سال‌های اخیر افزوده شده است، به‌طوری که رضا پدیدار، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در رابطه با ناترازی بنزین گفت: سالانه ۱۰ تا ۱۲ درصد مصرف سوخت مایع است، اگر بخواهیم این میزان را هم در مصرف سوخت کشور محاسبه کنیم، متوجه می‌شویم که در سال ۱۴۰۲ به نسبت ۱۴۰۱ روند افزایش مصرف بنزین را داشته‌ایم که مهم‌ترین عامل آن، کیفیت پایین خودروهای داخلی است، خودروهای خارجی در هر ۱۰۰ کیلومتر ۳ لیتر مصرف و خودروهای ایرانی ۱۰ تا ۱۲ لیتر مصرف دارند.

وی ادامه داد: به همین دلیل هم بر ظرفیت پالایشگاه تبریز تهران و بندرعباس افزوده شد. رشد مصرف بنزین ما امسال پیش‌بینی شده بود که 5‌.‌6درصد باشد، اما براساس مطالعه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی امسال 5‌.‌12درصد رشد مصرف بنزین در سال‌جاری داشته‌ایم.

سهم نه چندان زیاد سی‌ان‌جی‌در سبد سوختی کشور

البته سهم نه‌چندان زیاد سی‌ان‌جی در سبد سوخت قابل اغماض نیست، سعید رحمان‌سالاری، مدیر طرح سی‌ان‌جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی چندی پیش گفت: هم‌اکنون حدود ۲ هزار و ۵۵۰ تجهیز سی‌ان‌جی در سطح کشور وجود دارد که این تعداد، ظرفیت توزیع روزانه ۳۵ تا ۴۰ میلیون مترمکعب در کشور را فراهم کرده است.

وی افزود: به‌طور میانگین روزانه حدود ۲۲ میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی در جایگاه‌های کشور توزیع می‌شود که این مقدار جایگزین توزیع روزانه ۲۲ میلیون لیتر بنزین در کشور شده است.

وی ادامه داد: باید تلاش کنیم کاستی‌های این صنعت برطرف شود. هم‌اکنون حدود ۱۷ میلیون لیتر ظرفیت خالی در کشور وجود دارد که باید هرچه سریع‌تر با افزایش تعداد خودروهای گازسوز از این ظرفیت خالی به‌منظور افزایش سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت خودروها و کاهش ناترازی بنزین استفاده کنیم.

رحمان سالاری تاکید کرد: توزیع هر مترمکعب سی‌ان‌جی حدود یک دلار به اقتصاد کشور کمک می‌کند که این موضوع افزون بر مزایای زیست‌محیطی، با احتساب ۱۵ میلیون مترمکعب ظرفیت خالی روزانه، صرفه‌جویی بزرگی را در کشور به همراه خواهد داشت.

اردشیر دادرس، عضو هیات مدیره انجمن صنفی سی‌ان‌جی کشور هم درباره این موضوع معتقد است، با رشد، تجربه و توانمندی که امروز در صنعت سی‌ان‌جی کشور وجود دارد، این صنعت، یک صنعت وزین و بسیار قدرتمند است که توان جایگزینی یک‌چهارم از سوخت بنزین مصرفی فعلی کشور را دارد.

وی افزود: خدا را شاکریم که امروز این صنعت به دستاوردهای مهم و راهبردی خود در سال‌های گذشته دست یافته، اما لازمه توسعه آن در آینده، تدوین سند راهبردی انرژی است تا بتوانیم در ۸ سال آینده به ظرفیت واقعی و موردنیاز توزیع در جایگاه‌ها دست یابیم.عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی سی‌ان‌جی کشور تاکید کرد: طبق سند راهبردی تدوین‌شده صنعت سی‌ان‌جی در کشور، لازم است به‌منظور جلوگیری از ناترازی بنزین در کشور تا سال ۱۴۱۰، ۱۰ میلیون خودرو سی‌ان‌جی در کشور جایگزین شود. براساس برآوردها و با احتساب سالی ۱۰ درصد افزایش، تا ۶ سال آینده، مقدار مصرف بنزین در کشور به بیش از ۱۸۵ میلیون لیتر می‌رسد و امیدواریم با تبدیل حداقل سالی ۵۰۰ هزار تا یک میلیون خودرو، این فاصله را کاهش دهیم و اگر این اتفاق نیفتد، در آینده ناچار به واردات حجم زیادی بنزین خواهیم شد؛ بنابراین توسعه این صنعت در آینده راهگشاست.

لزوم مدیریت مصرف

یکی از ابزارهای مهم برای جبران ناترازی بنزین مدیریت مصرف است، اما این موضوع به‌تنهایی کافی نیست، چراکه در کنار مدیریت مصرف باید به مقولاتی مانند میزان سهمیه ماهانه خودروهای شخصی و بالا بردن استانداردهای خودرویی توجه ویژه‌ای نشان داد، زیرا مهم‌ترین دلیل ناترازی بنزین در کشور را می‌توان کیفیت پایین خودروها دانست، خودروهایی که دو برابر استاندارد جهانی مصرف دارند، مدیرعامل شرکت پالایش و پخش، جلیل سالاری هم صحه بر این موضوع گذاشت گفت، مصرف سوخت خودروهای داخلی نسبت به استاندارد جهانی ۲ برابر است اگر خودروهای داخلی، استاندارد بودند الان مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم بیش از ۵۰ میلیون لیتر در روز، بنزین صادر کنیم. طبق محاسبات، صادرات این میزان بنزین درآمدی معادل ۱۵ میلیارد دلار برای کشور به همراه دارد.

پدیدار ادامه داد: ظرفیت پالایشی کشور در زمینه تولید بنزین و گازوئیل با مقدار مصرف یکی شده است. موضوع مهم یارانه پنهانی است که به سوخت‌های گوناگون اعطا می‌کنیم. براساس اعلام شرکت ملی پالایش و پخش، سالانه ۸۰ میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌کنیم.

براساس این گزارش این‌طور که به نظر می‌رسد عوامل بسیاری بر ناترازی بنزین دامن زده‌اند، اما مهم‌ترین عامل ناترازی بنزین در کشور ما یکی خودروهای فرسوده و دیگری عدم‌رعایت استانداردهای جهانی در خودروهای داخلی است و اگر این دو مؤلفه رعایت می‌شد اکنون مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و حتی امکان صادرات ۵۰ میلیون لیتری در روز بنزین نیز فراهم بود و در آمد ۱۵ میلیارد دلاری را برای کشور به همراه داشت.

سخن پایانی

در نهایت برای رفع ناترازی انرژی در بخش بنزین و کاهش کسری بودجه، اقدامات فوری موردنیاز است. به‌عنوان یک استراتژی،‌ دولت باید مشوق‌ها و مقررات سختگیرانه‌تری برای خودروسازان به‌منظور بهبود بهره‌وری سوخت و کاهش مصرف بنزین ایجاد کند. این امر می‌تواند از طریق پذیرش فناوری‌های پیشرفته مانند خودروهای هیبریدی و الکتریکی و اجرای استانداردهای آلایندگی دقیق‌تر به‌دست آید. در این میان، توسعه و پذیرش سوخت‌های جایگزین، مانند گاز طبیعی فشرده ( CNG ) و هیدروژن، می‌تواند به کاهش وابستگی به بنزین کمک کند. این یک راهکار عملیاتی است و حمایت دولت، از جمله یارانه‌ها و توسعه زیرساخت‌ها، می‌تواند استفاده از این سوخت‌های جایگزین را در حمل‌ونقل تشویق کند. گسترش و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی استراتژی دیگری است که می‌تواند وابستگی به وسایل نقلیه شخصی و متعاقبا مصرف بنزین را کاهش دهد.

سرمایه‌گذاری در سیستم‌های حمل‌ونقل انبوه کارآمد، از جمله اتوبوس‌ها، قطارها و متروها، می‌تواند جایگزین‌های به‌صرفه و مناسبی برای استفاده از خودروهای فردی باشد. تشویق به تنوع بخشیدن به منابع انرژی فراتر از سوخت‌های فسیلی نیز می‌تواند ناترازی انرژی را کاهش دهد. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند انرژی خورشید و باد، می‌تواند جایگزین‌های پایدار و پاکی برای سوخت‌های سنتی ارائه کند.