قطعات یدکی خودرو تقلبی که قرار بود با طرح شناسه کالا، دیگر در بازار جایی نداشته باشد، طی روزهای اخیر مشتریان زیادی را دچار مشکل کرده است و تعمیرکاران خودرو نیز از مراجعه خودروهای با آسیب جدی، گلایه دارند و در نهایت مسئولان مربوطه معتقدند نواقصی در اجرای این طرح و فعالیت سامانه وجود دارد که به‌زودی برطرف خواهد شد.طرح شناسه‌دار کردن قطعات یدکی با هدف حذف سوداگری‌ها در تولید و توزیع لوازم یدکی قاچاق و غیراستاندارد که جان و مال مردم را تهدید می‌کرد، تدوین و از مردادماه سال گذشته اجرایی شد.به گزارش ایسنا، از اسفند ۱۴۰۰، موضوع مدیریت و کنترل بازار قطعات یدکی خودروها، از سوی وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت (سیدرضا فاطمی‌امین) مطرح و از ابتدای سال گذشته به‌‌طور جدی در دستور کار قرار گرفت؛ بنابراین در راستای اجرای طرح وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره قاچاق و تقلب در قطعات یدکی خودروها پس از تعطیلات عید نوروز، وزیر صمت وقت اعلام کرد: لوازم یدکی خودرو، لوازم خانگی، آرایشی و بهداشتی، پوشاک و دخانیات، پنج اولویت نخست اجرایی این طرح در سطح کشور خواهند بود.

بر این اساس مقرر شد تمامی اقدامات در نظر گرفته شده در قالب اجرای این طرح، به‌طور مستمر و هفتگی رصد و پایش شده و مرحله‌به‌مرحله، با متناسب‌سازی اقتضایی طرح پیش رود. بدین‌ترتیب، این طرح با عزم جدی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صنعت، معدن و تجارت آغاز شد و با توجه به مقدمات فراهم شده و اقدامات زیرساختی موجود در وزارتخانه در گام نخست با اولویت گروه کالایی حوزه قطعات یدکی خودرو، عملیاتی شد.از همان ابتدای امر تاکید شده بود اجرای این طرح علاوه بر مقابله با کالای قاچاق و تقلبی، نتایج مثبت اقتصادی دیگری از جمله ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش تولید و همچنین تامین امنیت مصرف‌کنندگان در استفاده از کالاهای موجود در سطح بازار به‌ویژه در حوزه لوازم یدکی خودرو نیز محقق می‌شود. در گام نخست اجرای این طرح، مقابله با عرضه کالاهای قاچاق و تقلبی در حوزه لوازم یدکی خودرو از ۱۵ فروردین‌ در سراسر کشور عملیاتی و سپس عرضه قطعات یدکی خودرو به بازار از ۲۱ خرداد به داشتن کد رهگیری مشروط شد و از این تاریخ به بعد واحدهای صنفی از خرید اقلام بدون شناسه منع شدند. در نهایت از ۱۵ مرداد، عرضه بدون شناسه لوازم یدکی و قطعات خودرو ممنوع و ثبت «کد نقش» فعالان حوزه لوازم یدکی و قطعات خودرو در سامانه جامع تجارت الزامی شد.

پس از آن فرصت شناسه‌دار کردن کالاها و دریافت کد رهگیری تا ۱۵ مهر ۱۴۰۱ تمدید شد و بر این اساس ۱۵ مهر آخرین روز مهلت قانونی ثبت شناسه کالا و کد رهگیری برای ۵۵ قلم لوازم یدکی بود؛ طبق تاکید مسئولان وزارت صمت مقرر شد پس ‌از این تاریخ، محصولات بدون کد شناسه قاچاق محسوب و طبق قانون قاچاق، جمع‌آوری شوند.اما اواسط آذر، یک مقام وقت مسئول در وزارت صنعت، معدن و تجارت، اعلام کرد که مهلت ساماندهی کالاهای فاقدشناسه کالا تا پایان سال تمدید شده و از ابتدای سال ۱۴۰۲، تمامی لوازم یدکی مشمول این طرح باید دارای کد رهگیری باشند.اما پس از گذشت حدود یک سال از اجرای رسمی (و یک سال و نیم از ابلاغ اولیه) این طرح، هنوز هم وجود قطعات یدکی بدون شناسه کالا و تقلبی، دامنگیر مشتریان و البته تعمیرکاران خودرو شده است؛ از مشکلات اصلی که در حوزه توزیع اقلام کالایی در کشور وجود دارد، عرضه کالاهای قاچاق و تقلبی است که به علت کیفیت پایین، مشکلات و آسیب‌هایی جدی را متوجه مصرف‌کننده نهایی می‌کنند.

مشتریان گله‌مندند

تعداد زیادی از مردم طی چند وقت اخیر با مراجعه به مراکز مختلف شورای اختلاف از قطعات تقلبی موجود در بازار شکایت کرده‌اند. یکی از این مشتریان می‌گوید که حدود ۱۰۰ میلیون تومان برای خودروی خود هزینه کرده، اما هنوز مشکل آن حل نشده است.مشتری دیگری می‌گوید، به سبب روغن نامرغوب و تقلبی که برای خودرو خود مصرف شده و قیمتی برابر قیمت نمونه اصلی داشته، خودرو دچار مشکل شده و بیش از ۱۰۰ میلیون تومان روی دست وی، هزینه گذاشته است.از سوی دیگر، تعمیرکاران نیز از این موضوع گلایه دارند و اعلام می‌کنند که تعداد زیادی خودرو برای تعمیر به مراکز آنها مراجعه می‌کند که خودرو به‌دلیل نصب قطعه یدکی تقلبی، دچار مشکل شده است.

کالاهای غیرقابل‌پیگیری

در این زمینه، بازرسان اتاق اصناف ایران در بررسی‌ها با تعداد زیادی از قطعات یدکی مواجه شده‌اند که کد شناسه و کد رهگیری ندارند، مشخص نیست از کجا آمده‌اند و قابل پیگیری هم نیستند.در این‌باره، سیداحمد عابدین‌زاده، رئیس کمیسیون بازرسی اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی نیز ضمن اشاره به اینکه در نگاه اول و در ظاهر، قطعات یدکی در بازار از کالاهای اصلی با نام‌های تجاری معتبر هستند، اما در بررسی دقیق‌تر مشخص می‌شود که فاقد شناسه کالا یا کد رهگیری هستند که افراد سودجو و فرصت‌طلب، اقدام به تقلب آنها کرده‌اند که گاهی تشخیص آن برای خود فروشنده نیز مشکل است.علیرضا نیک‌آیین، رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو نیز در این زمینه اعلام می‌کند: با توجه به اینکه راه تشخیص، بعضا دشوار است و قطعات تقلبی شبیه به نمونه اصلی هستند، تعمیرکاران نیز متوجه نشده و روی خودرو مشتری نصب می‌کنند، اما با چند کیلومتـر محدود، پیمایش، مجدد مشکل و گاهی مشکلات بیشتر، بروز می‌کند.

طرحی که به‌درستی اجرا نمی‌شود

در این زمینه، سیداحمد حسینی، رئیس اتحادیه فروشندگان قطعات یدکی خودرو، تصریح کرد: در انتهای زنجیره، کدهای شناسه کالا و کدهای رهگیری از زنجیره خارج نمی‌شود. بسیاری از این شناسه‌ها متاسفانه مورد تقلب قرار می‌گیرند و شناسه غیراصلی روی محصول درج می‌شود. در حالی‌که مسئولان راهکار جلوگیری از این تقلب در بازار را، فعالیت دقیق و کامل سامانه جامع تجارت می‌دانند، اما شنیده می‌شود که متاسفانه اجرای طرحی که افزون بر یک سال از ابلاغ آن گذشته، انجام نمی‌شود.درحالی‌که به تاکید امین کلاهدوزان، رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیک وزارت صمت فعالیت رسمی سامانه، از ۳۰ بهمن سال گذشته با ابلاغ معاون اول رئیس‌جمهور آغازشده، اما چندی پیش عباس علی‌آبادی، وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده که تاکنون نواقصی در اجرای این طرح و فعالیت سامانه جامع تجارت وجود داشته که در حال رفع است. محمدمهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت، اما در این زمینه ابراز امیدواری کرده که همان‌طور که شفافیت طی ماه‌های گذشته در تولید و تولیدکنندگان ایجاد شده، در حوزه توزیع و مصرف‌کنندگان نیز حاصل شود و رسمیت پیدا کند.

سخن پایانی

با توجه به موارد یادشده و مشکلات مشتریان و تعمیرگاه‌ها در فروش قطعات تقلبی در بازار، به نظر می‌رسد، پیوستن واحدهای تعمیرگاهی به سامانه فروشگاهی ثمربخش باشد. بسیاری معتقدند پیوستن واحدهای تعمیرگاهی به سامانه فروشگاهی، می‌تواند تا حدود بسیاری در کاهش این تخلفات، موثر واقع شود.