یکی از بازیگران مهم اقتصادی نیازمند گاز در فصول سرد سال، بخش صنعت کشور است. صنایع عمدتا نیازمند گاز طبیعی برای سوخت هستند و به‌دلیل ناترازی حاصل از مصرف بخش خانگی به خاطر گرمایش، دچار قطعی گاز می‌شوند. این موضوع هر چند به‌صورت مقطعی رخ می‌دهد، اما باز هم باعث ضربه دیدن اقتصاد کشور می‌شود؛ از این‌رو هر اقدام اصلاحی در این زمینه به نفع کشور و توسعه تولیدات صنعتی و رشد اقتصادی خواهد بود و لازم است هرچه سریع‌تر در این زمینه اقدام شود. البته به‌تازگی دولت با ارائه مشوق‌هایی به ترغیب صنایع برای سرمایه‌گذاری در مخازن ذخیره‌سازی برای خود و خودتامینی گاز صنایع توسط این مخازن روی آورده است. صنایع نیز با توجه به فایده بالا در مقابل هزینه پایین ذخیره‌سازی گاز، بهتر است در این زمینه فعالانه ورود کنند و به سرمایه‌گذاری بپردازند.این گزارش صمت در همین زمینه و پیرامون ضرورت ذخیره‌سازی گاز توسط صنایع تنظیم شده که در ادامه می‌خوانید.

ذخیره‌سازی، کم‌هزینه و به‌صرفه

مسئله ناترازی گاز در ایران به‌دلیل افزایش مصرف بخش خانگی و همچنین قطعی گاز بخش صنعت، به یک موضوع مهم در حاکمیت بخش انرژی کشور تبدیل شده است و ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ناترازی گازی ایران مقطعی است و از سوی دیگر، ایران تولیدکننده گاز و دارای منابع گازی متعدد است و همین موضوع سبب شده در مواجهه با ناترازی گاز دست آن کاملا باز بوده و گزینه‌های مختلفی را پیش‌رو داشته باشد. مسئله ناترازی مقطعی انرژی در بسیاری از کشورهای دنیا همزمان با شروع سرمای هوا اتفاق می‌افتد و مهم‌ترین راهکار برای حل این معضل، حرکت به سمت ذخیره‌سازی گاز است.همان‌طور که اشاره شد، یکی از سازکارهای مهم، بحث ذخیره‌سازی گاز است و به‌دلیل افزایش مصرف گاز در بخش خانگی، عملا به سمت ناترازی مقطعی می‌رویم، اما تفاوت مهمی که ایران با دیگر کشورهای اروپایی دارد؛ مسئله مازاد تولید ایران در فصول گرم سال و تنوع در محصولات گازی تولیدی است که این امکان را می‌دهد که مخازن ذخیره‌سازی شامل موارد متنوعی باشد. در این میان، یکی از بازیگران مهم نیازمند گاز در فصول سرد سال، بخش صنعت است که عمدتا نیازمند گاز طبیعی برای سوخت هستند و به‌دلیل ناترازی حاصل از مصرف بخش خانگی به خاطر گرمایش، دچار قطعی گاز می‌شوند و همین موضوع باعث ضربه زدن به اقتصاد کشور می‌شود و هر اقدام اصلاحی در این زمینه به نفع اقتصاد کشور و توسعه تولیدات صنعتی و رشد اقتصادی خواهد بود که اخیرا دولت با ارائه مشوق‌های به ترغیب صنایع برای سرمایه‌گذاری در مخازن ذخیره‌سازی برای خود و خودتامینی گاز صنایع توسط این مخازن روی آورده است و صنایع نیز با توجه به فایده بالا در مقابل هزینه پایین ذخیره‌سازی گاز، باید در این زمینه فعالانه ورود کنند و به سرمایه‌گذاری بپردازند.ایران به‌ویژه در فصول گرم سال دارای مازاد گاز تولیدی است که به جای صادرات یا عدم‌استخراج گاز می‌توان از آن برای صنایع استفاده کرد. این گاز مازاد را می‌توان به اشکال مختلف از جمله گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی)، گاز مایع (ال‌پی‌جی)، گاز طبیعی مایع ( LNG ) و گاز طبیعی از طریق مخازن ذخیره‌سازی در اختیار صنایع قرار داد. برای تشویق صنایع به سرمایه‌گذاری در مخازن ذخیره گاز، در ابتدای سال به آنها اطلاع داده شد که گاز طبیعی، سی‌ان‌جی، ال‌پی‌جی و LNG با ظرفیت کامل به مخازن آنها عرضه خواهد شد. برای تسهیل سرمایه‌گذاری در مخازن ذخیره گاز، مشوق‌های گوناگونی به صنایع ارائه شده است.

یکی از مشوق‌های قابل‌توجه، تخفیف بزرگ دولت برای گاز مصرفی صنایع است. گاز تحویلی به صنایع برای ذخیره‌سازی با همان تعرفه مصرف معمول آنها محاسبه می‌شود. در فصول سرد سال که نرخ گاز به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد، صنایع می‌توانند با توجه به تخفیف گاز دریافتی از دولت، از گاز ذخیره‌شده با نرخ بسیار کمتری استفاده کنند. این روند نه‌تنها سوخت یا خوراک گاز به صرفه‌تری را برای صنایع تضمین می‌کند، بلکه به حفظ تولید و تداوم بی‌وقفه در بخش صنعتی نیز کمک خواهد کرد. با افزایش نرخ گاز طبیعی به‌عنوان سوخت یا خوراک در زنجیره ارزش در فصول سردتر، صنایع هزینه‌های کمتری برای تامین گاز متحمل می‌شوند و از تولید پایدار بهره‌مند خواهند شد؛ در نتیجه سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز به یک موقعیت بردـبرد برای صنایع تبدیل می‌شود.درحال‌حاضر، دولت سیزدهم برای جلوگیری از کمبود گاز و تضمین رشد مستمر و حداکثر سود، توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز را برای صنایع در اولویت قرار داده است. صنایع از اهمیت ایجاد مخازن ذخیره گاز مطلع شداند و مشوق‌هایی نیز برای تشویق سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده است. عدم‌سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز ضروری یا تأخیر در اقدام، صنایع را مسئول هرگونه تلفات و مشکلاتی که در زمان کمبود گاز در فصل زمستان با آن مواجه می‌شوند، می‌گذارد. دولت راه‌حلی بسیار اقتصادی برای صنایع ارائه کرده تا رشد اقتصادی آنها را به حداکثر برساند و سود قابل‌توجهی از طریق ذخیره‌سازی گاز کم‌هزینه و فروش محصولات با نرخ بالا به‌دست آورد.

ذخیره‌سازی گاز، راهکاری سودآور برای صنایع

مجید ناصری‌نژاد، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با صمت با اشاره به مبحث تمرکز بر ذخیره‌سازی انرژی گاز در مخازن در راستای جلوگیری از مشکلات صنایع در فصول سرد سال، گفت: هر ساله در زمستان گرفتار کمبود گاز صنایع و در تابستان گرفتار کمبود برق در بخش صنعت هستیم از این‌رو لازم است کمبود انرژی صنایع و راهکار رفع آن، به‌درستی موردبررسی قرار گیرد. در کشور ذخایر و ظرفیت‌های خوبی برای انرژی داریم که اگر به‌درستی مدیریت شوند، با مشکل مواجه نخواهیم شد. این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در بحث مربوط به گاز براساس یک سیاست مناسب به تمام نقاط کشور گازرسانی را انجام دادیم، افزود: در ادامه باید سیستم مدیریت مصرف را در بخش خانگی، صنعتی و دولتی به‌درستی اجرایی کنیم، چراکه ما مصرف و هدر رفت انرژی بالایی داریم. عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به اینکه ذخیره‌سازی گاز مهم‌ترین و کلیدی‌ترین راهکار حل ناترازی مقطعی گاز است، اظهار کرد: یکی از راهکارهای موجود در ناترازی این است که ما گاز را ذخیره کنیم. ناصری‌نژاد با بیان اینکه در فصول گرم سال نیاز بالایی به مصرف انرژی گاز نداریم، گفت: می‌توانیم انرژی گاز را در فصول گرم سال ذخیره کنیم، چراکه این مسئله در کشورهای پیشرفته نیز رایج بوده است. وی با بیان اینکه حتی کشورهای متوسط هم خودشان را به ذخیره‌سازی گاز مکلف کرده‌اند، افزود: ذخیره‌سازی گاز در کشور راهکار مناسبی است و در کمیسیون انرژی مجلس هم در چندین جلسه مورد تاکید قرار گرفته است. این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اقداماتی از سوی دولت در زمینه اعطای مشوق در ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز به صنایع صورت گرفته، اظهار کرد: حتما باید صنایع هم در این بخش پیشگام باشند و با تجهیز مخازن گاز، انرژی گاز را به‌درستی ذخیره کرده و از آن برای مواقع ضروری استفاده کنند؛ بنابراین این امر اقدام خوبی بوده و برای صنایع سودآور است.

ضرورت ایجاد مخازن ذخیره‌ گاز

محمدحسن آصفری، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با صمت با اشاره به مبحث تمرکز بر ذخیره‌سازی انرژی گاز در مخازن جهت جلوگیری از مشکلات صنایع در فصول سرد سال، گفت: یکی از کارهایی که دیر انجام شد اما باید انجام می‌شد، موضوع ایجاد مخازن برای ذخیره‌سازی گاز موردنیاز صنایع است.

وی تاکید کرد: درحال‌حاضر منابع خوبی از گاز ال‌پی‌جی وسی‌ان‌جی در اختیار داریم که در فلرهای سوخته و از بین می‌رود؛ بنابراین توان تولید گاز ال‌پی‌جی وسی‌ان‌جی را داریم و اگر دولت با صنایع توافق کند که صنایع بزرگ برای ذخیره‌سازی گاز مجهز به مخازن ثابت ال‌پی‌جی یا سی‌ان‌جی شوند، این مشکل صنایع تاحدودی برطرف خواهد شد. این امر باعث می‌شود در زمینه گاز شهری نیز صرفه‌جویی و مشکل کمبود گاز برخی استان‌های کشور برطرف شود.

نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: به جای اینکه گازهایی مانند ال‌پی‌جی و سی‌ان‌جی را بسوزانیم و به اصطلاح در پالایشگاه دود شود، در مخازن صنایع قرار می‌گیرند. این مخازن می‌تواند با منابع صنایع و مشوق‌های دولت، ایجاد شود که البته دولت به این مسئله ورود کرده و برخی از مسائل تسهیل شده است.

این نماینده مجلس با بیان اینکه استفاده صنایع بزرگ از گاز مایع باعث می‌شود این گاز ارزان‌تر در اختیار این بخش قرار گیرد، افزود: این گازها آلودگی زیست محیطی کمتری دارند و به استفاده از آنها نفع صنایع است. این مسئله موجب می‌شود گاز شهری را برای مناطقی که با کمبود گاز مواجه هستند، در نظر بگیریم.

این نماینده مجلس با بیان اینکه دولت سیزدهم نیز به سمت اعطای مشوق در زمینه سرمایه‌گذاری در ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز به صنایع حرکت کرده، گفت: برنامه ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز برای صنایع، یکی از اقدامات ارزشمند دولت بوده که اجرای آن هم امری شدنی است.

وی با بیان اینکه دولت باید اراده قوی برای تحقق این برنامه داشته باشد، اظهار کرد: دولت باید در این بخش برای صنایع زمان تعیین کند تا اگر صنایع وارد عمل نشدند، لاجرم گاز آنها قطع و مقصر مشخص شود. دولت سیاست‌های تشویقی برای این مسئله در نظر گرفته و باید در کنار این مسئله، ضمانت‌هایی هم در نظر بگیرد. البته کشورهای پیشرفته هم به سمت اجرای این‌گونه برنامه حرکت کرده و توفیقاتی هم کسب کرده‌اند.

راه‌حلی کلیدی و مناسب

احمد راستینه، نماینده مردم شهرکرد در مجلس در گفت‌وگو با صمت با اشاره به مبحث تمرکز بر ذخیره‌سازی انرژی گاز در مخازن جهت جلوگیری از مشکلات صنایع در فصول سرد سال، گفت: یکی از مشکلات اساسی ما در بحث انرژی، مربوط به ناترازی‌هاست. این ناترازی‌ها در بخش انرژی باعث شده در زمان پیک مصرف، دچار یکسری ناهماهنگی‌ها شویم که در ابعاد مختلف، گریبانگیر اقتصاد کشور بوده است.

راستینه افزود: به نظر من برای حل این ناترازی‌ها باید چند اتفاق در کشور رخ دهد؛ یکی از این اتفاقات این است که به سمت خودگردانی صنایع آن‌هم با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و ایجاد مخازن ذخایر استراتژیک و نیازمندی‌های هر کارخانه و صنعت حرکت کنیم.

وی با بیان اینکه دولت سیزدهم نیز به سمت اعطای مشوق در زمینه سرمایه‌گذاری در ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گاز به صنایع حرکت کرده، گفت: این گام و اقدام دولت راه‌حل مناسبی برای حل مشکل ناترازی گازی به‌شمار می‌رود و به صنعت کمک خواهد کرد.

راستینه با بیان اینکه ایجاد مخازن ذخایر گاز مایع در صنایع می‌تواند موجب سودآوری صنایع شود، افزود: به‌واقع ایجاد مخازن ذخیره‌سازی گازی برای صنایع مشکلات تولید در فصول سرد سال را برطرف می‌کند، چراکه دولت ضرورت‌هایی دارد و در این فصول باید گاز را به برخی مناطق برساند و ناگزیر است از سهمیه انرژی تولید بکاهد. این نماینده مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در کوتاه‌مدت شاید این موضوع هزینه‌هایی را برای صنعت ایجاد کند، اما در بلندمدت می‌تواند به پایداری تولید و حضور در صحنه رقابت و از دست ندادن فرصت رقابت و تثبیت درآمدها و منابع کمک‌رسان باشد. نماینده مردم شهرکرد در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: تصمیم دولت در زمینه ایجاد مخازن ذخیره‌سازی سوخت گاز در صنایع، تصمیم بسیار مناسبی است و صنایع هم باید در این بخش حضور جدی داشته باشند. بخش خصوصی باید از فرصت ایجاد شده به‌خوبی استفاده کند. البته این مسئله از جمله تجارب موفق دنیا بوده و صنعت ما هم نباید این فرصت را از دست دهد.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش، با بهره‌گیری از مشوق‌های اقتصادی ارائه‌شده توسط دولت، صنایع می‌توانند عرضه گاز پایدار و به صرفه را تضمین کنند، در ادامه تولید بی‌وقفه تضمین شده و شرایط برای سرمایه‌گذاری مطلوب خواهد شد. برای صنایع بسیار مهم است که اهمیت این فرصت را بشناسند و به سرعت برای ایجاد زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز برای جلوگیری از ضررهای احتمالی و به حداکثر رساندن سود خود، اقدام کنند. این موضوع نقش حیاتی ذخیره‌سازی گاز برای صنایع را برجسته می‌کند.

مزایای اقتصادی ذخیره‌سازی گاز

سیدعلی مرتضوی-کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی:ایران با افزایش برداشت گاز از میدان گازی پارس جنوبی، میزان بیشتری گاز طبیعی در فصول گرم سال در اختیار دارد که صنایع می‌توانند با سرمایه‌گذاری در این بخش و ایجاد مخازن ذخیره‌سازی به سمت عدم‌قطعی گاز در فصول سرد سال و جلوگیری از عدم‌النفع قطعی گاز معادل ۱۲ میلیارد دلار بروند.یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اقتصادی کشورمان، ناترازی مقطعی گاز در ماه‌های سرد سال است. افزایش مصرف گاز برای گرمایش خانگی منجر به ناترازی بین مصرف صنعتی و نیروگاهی شده است. این مشکل با بهینه‌سازی مصرف، توسعه میدان‌های گازی و اولویت‌بندی ذخیره‌سازی گاز قابل‌حل است. متأسفانه ذخیره‌سازی گاز درگذشته مورد بی‌توجهی قرارگرفته، اما دولت فعلی به اهمیت آن پی برده و گام‌های مهمی در جهت رسیدگی به این موضوع برداشته است. هدف این مقاله بررسی اهمیت ذخیره‌سازی گاز در حفظ ثبات اقتصادی و تشریح تلاش‌های دولت سیزدهم برای توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز است.ناترازی گاز در طول ماه‌های سرد یک موضوع مداوم بوده، اما دولت‌های قبلی در اولویت‌بندی توسعه تاسیسات ذخیره‌سازی کارآمد شکست خورده بودند. طرح‌ها و پروژه‌های مختلفی پیشنهاد شد، اما هرگز اجرا نشد و کشور را در معرض کمبود گاز قرار داد. با این حال، دولت سیزدهم ‌شدت مشکل را می‌داند و توسعه ذخیره‌سازی گاز را به یک محور اصلی تبدیل کرده است. دولت با درک اهمیت ذخیره‌سازی، آن را در برنامه هفتم توسعه گنجانده است.

دولت فعلی اقدامات اساسی را برای اصلاح مشکل ناترازی گاز انجام داده و در یک برنامه پنج‌ساله منتهی به سال ۱۴۰۵، اجرای ۷ طرح ذخیره‌سازی گاز طبیعی را برای ایجاد ظرفیت ذخیره‌سازی ۱۲۰ میلیون مترمکعب در روز در فصول سرد سال در نظر گرفته است. هدف از این پروژه‌ها، کاهش ناترازی مقطعی گاز و جبران افزایش مصرف داخلی است. علاوه بر این، دولت بر توسعه میادین و ذخایر گاز در مناطق شمالی به‌ویژه شمال‌غرب، شمال و شمال‌شرق تاکید کرده است. هدف از این تمرکز حصول اطمینان از رسیدن کشور به ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی ۱۲۰ میلیون مترمکعب در دوره دو ماهه پیک مصرف گاز است.سرمایه‌گذاری در ذخیره‌سازی گاز دارای مزایای اقتصادی متعددی است. پروژه‌های ذخیره‌سازی برای صنایع مقرون‌به‌صرفه هستند، فرصت‌های شغلی ایجاد می‌کنند، رشد اقتصادی را تحریک می‌کنند و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و صنایع وابسته را جذب می‌کنند. هدف دولت با اولویت‌بندی ذخیره‌سازی گاز، تامین گاز پایدار برای صنایع در عین حصول اطمینان از تامین نیازهای مصرف‌کنندگان داخلی است.دولت با اذعان به اهمیت مشارکت صنعت در ذخیره‌سازی گاز، صنایع را تشویق و موظف به سرمایه‌گذاری در ایجاد مخازن ذخیره‌سازی کرده است. درحال‌حاضر، صنایع ملزم به ایجاد تأسیسات ذخیره‌سازی برای ذخیره گاز اضافی تولیدشده در فصول گرم هستند. این گاز مازاد را می‌توان به صورت گاز فشرده ذخیره کرد یا به گاز طبیعی فشرده ( CNG ) یا گاز مایع ( LPG ) تبدیل کرد. سپس می‌توان از این ذخایر در دوره‌های اوج مصرف یا زمانی که گاز ورودی به تولید کاهش می‌یابد، استفاده کرد.

با ایجاد انگیزه برای صنایع برای سرمایه‌گذاری در ذخیره‌سازی گاز، دولت قصد دارد از مازاد گاز طبیعی استخراج شده از میادینی مانند پارس جنوبی استفاده کند. این ابتکار نه‌تنها تامین پایدار گاز در فصول سرد سال را تضمین می‌کند، بلکه فرصت‌هایی را برای صنایع ایجاد می‌کند تا از اختلالات و زیان‌های احتمالی که حدود ۱۲ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، جلوگیری کنند.در نهایت اینکه ناترازی مقطعی گاز در ماه‌های سرد یک چالش اقتصادی مهم برای کشور است. دولت‌های گذشته توسعه تأسیسات ذخیره‌سازی گاز را نادیده گرفتند که این مشکل را بیشتر تشدید کرد. اما دولت سیزدهم به اهمیت ذخیره‌سازی گاز در حفظ ثبات اقتصادی پی برده و اقدامات اساسی برای رفع این موضوع انجام داده است. دولت با اجرای ۷ طرح ذخیره‌سازی گاز طبیعی و الزام صنایع به سرمایه‌گذاری در مخازن ذخیره‌سازی، ایجاد ظرفیت ذخیره‌سازی ۱۲۰ میلیون مترمکعب در روز در دوره‌های پیک مصرف را در نظر گرفته است. این ابتکارات نه‌تنها ناترازی گاز را کاهش می‌دهد، بلکه مزایای اقتصادی را از طریق ایجاد شغل، توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری به ارمغان می‌آورد. با اولویت‌بندی ذخیره‌سازی گاز، دولت تعهد خود را برای حل مشکل ناترازی گاز و تضمین عرضه پایدار گاز برای مصرف داخلی و بخش‌های صنعتی نشان داده است. با اجرای موثر پروژه‌های ذخیره‌سازی و همکاری دولت و صنایع، کشور می‌تواند اثرات اقتصادی ناترازی مقطعی گاز را در آینده کاهش دهد.