در کشورمان استانداردهای ۸۵ گانه خودرویی به‌منظور ارتقای کیفیت و ایمنی خودروها و حفظ حقوق مصرف‌کنندگان شناخته شده هستند. در این میان، اغلب کارشناسان معتقدند در موضوع اجرای استانداردهای خودرویی، ایمنی و کیفیت شرایط چندان مطلوبی نداریم و از آنجاکه عمده مشکلات ما در این زمینه به سیاست‌گذاری‌های کلان در این بخش برمی‌گردد، صرفاً با ملزم‌کردن خودروسازان به رعایت برخی از استانداردهای ایمنی و کیفیت نمی‌توان این ضعف را پوشش داد. صمت در این گزارش درباره کم‌وکیف اجرای استانداردهای خودرویی با کارشناسان این حوزه گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

الزامات ۸۵ گانه کیفیت را بهبود می‌دهد

علیرضا محمدزاده، کارشناس صنعت خودرو درباره استانداردهای خودرویی به صمت اظهار کرد: در کشور ما استانداردهای خودرویی براساس یک‌سری از معایبی که برندهای خودرویی اروپایی یا بعضی از برندهای آسیایی معروف مانند هیوندا و کیا داشتند، تدوین و منتشر شد. تمام استانداردهای خودرویی به نوعی باعث بالا رفتن ایمنی می‌شوند، چه برای سرنشین، چه برای خود خودرو و چه برای خودروهای دیگر. اینکه در یک خودرو، پلتفرم و سازه بدنه آن و در سطح جزئی‌تر استاندارد ورقه بدنه و اصولا ملاحظاتی که در طرح و تست‌های خودرو انجام شده تا چه حد می‌تواند استانداردها را پاس کند، موضوع مهمی است که به آن توجه نمی‌شود. واقعیت این است که بیشتر خودروهای تولید داخل، به لحاظ سازه بدنه و پلتفرمی هیچ‌کدام از استانداردهای روز را پاس نمی‌کنند؛ یعنی قراردادن ۸۵ الزام استاندارد در این خودروها تنها قدری کیفیت آنها را بهبود می‌دهد. بنایی که فنداسیون نامناسبی دارد اگر داخل آن ده کپسول آتشنشانی هم قرار دهید، ایمنی آن بالا نمی‌رود. مشکلی که از زیرساخت است را باید اساسی برطرف کرد. در این شرایط این امکان که بدون اصلاح زیرساخت‌ها بتوانید، اقدام مفیدی انجام دهید، وجود ندارد.

محمدزاده افزود: علاوه براینکه زیرساخت‌ها و پلتفرم‌ها قدیمی هستند، موضوع مهم دیگری که باید مدنظر قرار دهیم این است که در هیچ جای جهان تمام این استانداردها در تمام خودروهای تولیدی رعایت نمی‌شود؛ یعنی چه در اروپا و چه امریکا الزامی نیست تمام خودروها به تمام آپشن‌ها مجهز شوند، چراکه آپشن هستند و اجباری نیست. بر همین اساس اینکه اجبار شود تمام این موارد رعایت شود، اشتباه است، اما به هر حال براساس قوانین کشور اگر الزام است باید رعایت شود. به عبارتی شاید بتوانیم تنها آنها را نقد کنیم، اما براساس قانون باید عمل کرده و در حذف و اضافه کردن آنها قانون حرف اول و آخر را می‌زند.

قطعات باکیفیت برای تولید باکیفیت

این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه بدون شک تولید قطعه‌سازان بر وضعیت استاندارد خودروها تاثیرگذار است، ادامه داد: استفاده از قطعات استاندارد در خودروها طبیعتا باعث می‌شود کیفیت و ایمنی خودرو بالاتر برود و ارتقا پیدا کند و از سوی دیگر باعث می‌شود خودرو ایراد کمتری داشته باشد. در نهایت ایمنی سرنشینان خودرو مطمئن و راحت‌تر می‌شود. متاسفانه قطعه‌سازان ما در این بخش ضعیف عمل کرده‌اند و به جرأت می‌توانم بگویم اگر خودرو شما نیاز به تعویض یا تعمیر قطعه‌ای داشته باشد، قطعه خوب و درست حسابی نمی‌توانید پیدا کنید. در این میان، بهانه قطعه‌ساز این است که هزینه‌ها بالاست و برای او صرفه اقتصادی ندارد که با صرف هزینه بیشتر و مواد اولیه گران‌تر، قطعه باکیفیت بالاتری تولید کند.

پلتفرم‌ها استاندارد نیست

این کارشناس حوزه خودرو اظهار کرد: در مجموع استانداردهای ‌۸۵ گانه سودمند و مفید است، اما چون زیرساخت‌ها یعنی سازه و پلتفرم مشکل دارد، حتی قرار دادن آنها در خودرو نیز تاثیر چندانی ندارد. به‌عنوان نمونه، طراحی اتاق وانت نیسان برای ۴۰ سال پیش است که از هیچ نظر نه بحث‌های ارگونومی، نه آنترومتریک استانداردهای ایرانی را پاس نمی‌کند، پس قرار دادن ای‌بی‌اس یا دو ایربگ اصلا تاثیری ندارد. فاصله فرمان تا راننده آنقدر کم است که با نخستین ترمز محکم بدن در فرمان فرو می‌رود و ضربه می‌خورد. سازه بدنه برای چهل پیش است که هر روز هم از کیفیت آن کم شده است. برای بیشتر خودروهای تولید داخل، هیچ نتایج قابل‌اطمینان و متقنی درباره اینکه ایمنی خودرو در چه حد است، هنوز منتشر نشده است؛ یعنی در بیشتر خودروها نمی‌دانیم در تست‌های تصادف چه اتفاقی برای آنها می‌افتد. هیچ‌کدام از سازمان‌های مستقلی که در دنیا کار بررسی و تست تصادفات خودرو شبیه‌ساز را انجام می‌دهند و معروف هستند مانند یورو، هیچ‌کدام از خودروهای ما را تست نکرده‌اند یا اگر تست کرده‌اند نتایج آنها به‌طور مستقل در هیچ‌کجا منتشر نشده است. پس طبیعی است به این نتیجه برسیم که حتما مشکلی وجود داشته که نمی‌خواهند آنها را منتشر کنند.

وی ادامه داد: سایت‌های معروف مانند آداک، ان‌اف‌تی‌اس‌ای یا یورو این‌کمپ در زمینه تست استاندارد خودروها مطرح هستند و اگر خودرویی مانند مرسدس پنج ستاره ایمنی می‌گیرد هم در سایت مرسدس بنز و هم یورو این‌کمپ هست. به‌راستی چندتا از خودروهای ما در یورو این‌کمپ این تست‌ها را گذرانده‌اند. این موارد حاکی از این است که خودروهای تولید داخل ما بیش از آن چیزی که فکر می‌کنیم با ایمنی فاصله دارند. در این شرایط گذاشتن هر کدام از این استانداردها در این خودروها در حقیقت مانند دادن یک قرص آسپرین به یک بیمار سرطانی است که قطعا تاثیر شگفت و مثبتی ندارد.

روی عادات رانندگی کار کنیم

محمدزاده همچنین گفت: علاوه بر این، فرهنگ رانندگی ما آنقدر مشکل دارد و بی‌احتیاطی در آن زیاد است که به نظر من ایمن‌ترین خودرو دنیا را هم در ایران تولید کنید، یک خودرو چینی ایمن باشد یا خودرو ژاپنی، با رفتارها و عادات رانندگی و فرهنگ ترافیکی که داریم، احتمالا خیلی تاثیر شگفتی در کاهش مرگ‌ومیر، تلفات جاده‌ای ندارند.تمام تست‌های تصادف که روی خودرو انجام می‌شود در بازه سرعتی بین ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر در ساعت است، در حالی که در کوچه باریکی که دو طرف ماشین پارک است و فقط یک خودرو می‌تواند عبور کند با سرعت بالای ۸۰ عبور می‌کنیم. به نظر من هرقدر هم خودروها ایمن شوند تا زمانی که فرهنگ رانندگی اصلاح نشود، خیلی چیزها اصلاح نخواهد شد. فرهنگ رانندگی هم یک عزم جمعی می‌خواهد که آن را هم ندارد؛ یعنی در واقع اصلا نیست و بهتر است خودمان را گول نزنیم. به همین دلیل به نظر من تاثیر آنچنانی ندارد.

محمدزاده در پایان با اشاره به عرضه خودرو چینی و کیفیت این خودروها اظهار کرد: درحال‌حاضر، چینی‌ها برای اینکه بتوانند خودشان را وارد بازار اروپا کنند، به‌شدت روی بحث کیفی خودروها سرمایه‌گذاری و از بهترین متخصص‌های اروپا، امریکا و ژاپنی استفاده می‌کنند؛ از این‌رو قطعا خودروهای وارداتی چینی مونتاژی در ایران مانند خودروهایی که ام‌وی‌ام، کرمان، آرین، بهمن، ایران خودرو و سایپا عرضه می‌کنند، از لحاظ سطح ایمنی بالاتر از خودروهای تولید داخل هستند. کمتر کارشناسی هم امروزه می‌گوید خودرو چینی کیفیت ندارد. شاید بگویند کیفیت خودروهای چینی در حد کره و چین و ژاپن نیست، اما فاصله زیادی هم با این خودروها ندارد. این در حالی است که فاصله خودروهای تولید داخل ما به لحاظ کیفیت، تکنولوژی، مواد و متریال، قطعه ساختمان و آلایندها و... با خودروهای ژاپنی، کره‌ای و حتی چینی، حداقل ۲۰ سال است.

در کیفیت جایگاه مناسبی نداریم

محمدحسین پروانه، پژوهشگر حوزه خودرو درباره استاندارد و کیفیت خودروهای داخلی به صمت گفت: درحال‌حاضر در زمینه کیفیت خودروهای تولید داخل در نقطه مطلوب و قابل‌قبولی قرار نداریم و در ابعاد گوناگون مانند مصرف سوخت و ایمنی وضعیت خودروهای تولید داخل مناسب نیست. شواهد گوناگون نشان از این دارد که باوجود اینکه بیش از ۵ دهه از فعالیت صنعت خودرو در کشورمان گذشته، هنوز به درجه کمی و کیفی مناسبی نرسیده‌ایم و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم کیفیت خودروهای تولید داخل به‌سرعت بهبود یابد. بهبود کیفیت خودروهای داخلی مستلزم الزاماتی است که باید از سوی خودروسازان رعایت شود. در این میان، از یک سو خودروساز باتوجه به افزایش قیمتی که به‌طور لجام‌گسیخته در بازار خودرو اتفاق افتاده، هنوز نتوانسته زیان بالایی که به‌دلایل گوناگون دامن آن را گرفته، جبران کند و از سویی هم اصرار بر این است که تولید خودرو افزایش پیدا کند. این در حالی است که بخش زیادی از تولیدات آینده خودروسازان پیش‌فروش شده و خودروساز به‌نوعی مجبور است برای پاسخ به تقاضای بالایی که متاثر از شرایط اقتصادی کشور ایجاد شده، تولیدات خود را به عدد مشخصی برساند. در این شرایط بعید به‌نظر می‌رسد خودروساز بتواند در زمینه کیفیت خودروهای خود اقدام جدید و تاثیرگذاری انجام دهد. پروانه در ادامه با اشاره به اینکه فشاری که روی خودروسازان وجود دارد، خود مانعی در مسیر ارتقای کیفی خودروهای داخلی و الزام به اجرای استانداردهای لازم است، ادامه داد: یکی از نکاتی که در افزایش کیفیت خودروهای تولید داخل بسیار اهمیت دارد، به کیفیت مواد اولیه مورداستفاده در ساخت قطعات گوناگون خودرو مانند مواد پلیمری و ورق‌های فولادی برمی‌گردد. متاسفانه ورق‌های تولیدی با استحکام بالا در کشور نداریم و اینکه در تامین آنها محدودیت داریم، تاثیر بسیار زیادی بر کیفیت خودروها دارد. وی افزود: اگر به‌معنای واقعی دنبال این هستیم که ایمنی خودروهایی که تولید می‌کنیم، افزایش پیدا کند باید علاوه بر انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای در ساخت ورق‌های فولادی با استحکام بالا، در مواد پلیمری مورداستفاده در صنعت خودرو هم استانداردهای لازم را لحاظ و از محصولات باکیفیت بالا استفاده کنیم تا در نهایت به ارتقای کیفیت در محصول نهایی برسیم. پروانه گفت: اگر می‌خواهیم صنعت خودرویی توسعه‌یافته داشته باشیم درجه نخست باید معیارهای کیفی محصولات در آن موردتوجه قرار بگیرد و برای حرکت در این مسیر باید تمام معیارها و شاخص‌های داشتن یک تولید باکیفیت را در تمام بخش‌ها موردتوجه قرار دهیم و براساس آنها الزاماتی تعریف و اقدام به تولید محصول کنیم. این موضوع نه‌تنها در صنعت خودرو، بلکه در کل صنایع ما باید دنبال شود تا رغبت مصرف‌کنندگان به استفاده از محصولات داخلی افزایش یابد و در ادامه شاهد توسعه و رشد صنعتی کشور باشیم. متاسفانه صنایع ما به تحقیق و توسعه ( R&D ) نیز اهمیت نمی‌دهند که یکی از دلایل آن به تیراژ پایین محصولات برمی‌گردد. این‌گونه است که صنعت فولاد و صنایع پتروشیمی به‌دنبال ارتقای محصولات‌شان که ماده اولیه بسیاری از صنایع مهم و استراتژیک کشور مانند خودرو است، نیستند و در ادامه شاهد تولید محصولی باکیفیت پایین و کارآیی ضعیف هستیم که مصرف‌کننده هم رغبتی به استفاده از آنها ندارد. البته این مشکل را می‌توان با افزایش تیراژ و توجیه‌پذیر کردن فرآیند تحقیق و توسعه برطرف کرد.

الزامی برای ارتقای کیفیت وجود ندارد

این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به اینکه باید تمام معیارها و شاخص‌هایی که منجر به تولید یک خودرو باکیفیت می‌شود به‌دقت رعایت شود، افزود: برای تحقق چنین چشم‌اندازی در صنعت خودرو که در نهایت کیفیت خودروها را ارتقا می‌دهد و مشتریان آن را بیشتر می‌کند، باید استراتژی‌های کلانی برای صنعت خودرو تعریف کنیم که براساس برنامه‌های عملیاتی و با ضمانت اجرایی بالا و همچنین نظارت دقیق در تمام مراحل از تولید ماده اولیه گرفته تا محصول نهایی خودرو، بتوانیم بگوییم صنعت خودرو ارتقا یافته و محصولات آن از نظر کیفیت هر روز بهتر از قبل تولید و عرضه می‌شوند. پروانه در پایان گفت: اگر مقایسه‌ای بین تولیدات کنونی با دهه قبل انجام دهیم، مشاهده خواهیم کرد که کیفیت خودروها در بخش ایمنی افزایش یافته، اما هنوز کیفیت ساخت و در خطوط مونتاژ، کیفیت مونتاژ خودروها ضعیف است. در شرایط کنونی باوجود افزایش نرخ خودروها همچنان تقاضایی مازاد بر تولید خودرو در بازار وجود دارد؛ بنابراین فضای به‌گونه‌ای است که تولید خودرو باکیفیت یا بی‌کیفیت برای خودروساز، سود یا ضرری به همراه ندارد و خودروساز هر خودرویی با هرکیفیتی تولید کند، خریدار دارد، پس الزامی برای ارتقای کیفی محصولاتش ندارد.

سخن پایانی

بنا براین گزارش در رعایت استانداردهای ایمنی و کیفیت در صنعت خودرو وضعیت مناسبی نداریم و در کل شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده که خودروساز انگیزه‌ای برای تولید باکیفیت و براساس استانداردها ندارد، چراکه این کار سودی نصیب او نمی‌کند و در هر صورت، چه در تولید محصول باکیفیت و چه بی‌کیفیت، سود مشخصی به خودروساز می‌رسد.