در این بازار، بارها شاهد رشد ادامه‌دار قیمت‌ها در هفته‌های متوالی بوده‌ایم و درحال‌حاضر هم چند ماهی است، بازار خودرو، ریزش قیمت‌ها را تجربه می‌کند. دومین ماه تابستان نیز بازار تحت‌تاثیر اخبار واردات و احتمال برگزاری مرحله سوم عرضه خودرو در سامانه یکپارچه بود. از آنجایی که در مرداد هم نرخ خودروها در بازار همچنان ریزشی بوده است، به‌نظر می‌رسد، کم‌کم خریداران خودرو ترجیح می‌دهند به جای انتظار برای دریافت خودرو صفر از کارخانه، از بازار و به‌صورت نقدی خودرو موردنیاز خود را خریداری کنند. حتی اخبار بازار خودرو حاکی از این است که بسیاری از متقاضیان سامانه یکپارچه فروش خودرو، انصراف داده‌اند که به اعتقاد فعالان بازار خودرو، علت اصلی این امر، کاهش فاصله نرخ خودرو در کارخانه و بازار است.صمت در این گزارش به بررسی وضعیت بازار خودرو در ۲ هفته اخیر پرداخته و ارزیابی کارشناسان و فعالان این بازار را از روند کلی آن جویا شده است.

آنچه در بازار خودرو می‌گذرد

با ادامه یافتن نابسامانی در بازار خودرو، رئیس دولت سیزدهم اواخر سال ۱۴۰۰، فرمان هشت‌گانه‌ای را برای سامان دادن به وضعیت صنعت خودرو صادر کرد. پس از آن، وزارت صمت با روش‌های گوناگون تلاش کرد که این فرمان‌ها را اجرایی کند. راه‌اندازی سامانه یکپارچه فروش خودرو و آزادسازی واردات خودرو از جمله همین اقدامات بود. گفتنی است، تاکنون ۲ مرحله ثبت‌نام خودرو در سامانه یکپارچه فروش خودرو انجام شده است. در مرحله اول، تعداد ثبت‌نام‌کنندگان به‌گفته امید قالیباف، سخنگوی سابق وزارت صمت، بیش از ۹۳۶ هزار نفر بوده است. مرحله دوم سامانه یکپارچه فروش خودرو اواخر فصل بهار امسال برگزار شد که طبق آمار غیررسمی بالای ۲ میلیون نفر در این سامانه ثبت‌نام کردند و بنا به برنامه و ظرفیت تولید خودروسازان، نوبت تحویل برخی از متقاضیان به سال آینده موکول شد. با این حال، طبق جدیدترین آماری که مدیر سامانه یکپارچه فروش خودرو ارائه کرده است، حدود ۱۰ درصد از متقاضیان خرید خودروهای مونتاژی نسبت به پرداخت وجه خرید خودرو اقدام کرده‌؛ یعنی ۹۰ درصد متقاضیان از خرید خودرو منصرف شده‌اند. آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت هم گویای این نکته است که اختلاف نرخ محصولات خودروسازان بین کارخانه و بازار همچنان به‌عنوان انگیزه اصلی خریداران ایفای نقش می‌کند؛ این در شرایطی است که سامانه یادشده به‌منظور حذف قرعه‌کشی و در کنار آن، توقف دلالی در بازار طراحی شده بود. در این میان، شاهد جدی‌تر شدن پیگیری روند واردات خودرو بودیم که با عملیاتی شدن، قطعا بر این بازار تاثیرگذار خواهد بود.

پارامترهای بسیار متناقض در بازار خودرو

بابک صدرایی، کارشناس حوزه خودرو در ارزیابی خود از وضعیت بازار خودرو طی ۲ هفته گذشته، به صمت اظهار کرد: متاسفانه بازار خودرو در ایران تبدیل به یک بازار وابسته به عوامل روانی شده است و هر خبری؛ چه اخبار کلان و چه خبرهای مربوط به صنعت و...، آن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در مواردی متاثر از این وضعیت، متقاضیان بازار خودرو امیدوار به تجربه وضعیت بهتری در این بازار می‌شوند که این امیدواری نیز به‌نوبه خود منجر به ایجاد رکود و ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو خواهد شد.

صدرایی گفت: درحال‌حاضر ۲ عامل اصلی بیش از سایر عوامل بازار خودرو را در رکود فرو برده است. یکی از این عوامل مربوط به خبر آزادسازی دارایی‌هایی بلوکه‌شده ایران است که البته جزییات و زمان آن هم مشخص نیست، اما به‌واسطه تاثیر روانی که بر آحاد جامعه دارد و اینکه اگر اتفاق بیفتد تاحدودی منجر به کاهش نرخ دلار خواهد شد، بر بازار خودرو نیز تاثیر خواهد گذاشت. حتی خبر آن، بر نرخ خودرو تاثیر گذاشته و در کوتاه‌مدت شاهد کاهش نوسانی نرخ دلار بوده‌ایم. احتمال آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده کشورمان این امیدواری را ایجاد کرده است که شرایط به‌سمت متعادل شدن می‌رود. شاید هم در واقعیت باوجود تمام خبرهای ضدونقیض در این زمینه، اتفاق خاصی در بازار نیفتد و حتی دلار به کانال قیمتی قبل برگردد.

یک آیین‌نامه تاثیرگذار

این کارشناس حوزه خودرو اظهار کرد: دیگر عامل اصلی موثر بر بازار خودرو، جدی‌تر شدن بحث واردات خودروهای کارکرده بوده و اینکه به‌زودی قرار است آیین‌نامه واردات این خودروها تصویب شود. این مورد هم قدری رکود بازار خودرو را عمیق‌تر کرده است. به‌عبارتی، می‌توان گفت بیشتر عوامل روانی و وعده ‌و وعیدهاست که بازار خودرو را در رکود فرو برده و در این میان، موضوع مهم این است که این عوامل تا چه زمانی بر این بازار تاثیرگذار خواهند بود. البته اگر در عمل اتفاقی رخ دهد و این شرایط دوام داشته باشد. به‌عنوان نمونه، نرخ دلار کمتر شود یا واردات تعداد زیادی خودرو به‌معنای واقعی محقق شود که البته بعید می‌دانم رخ دهد، این اتفاقات بر بازار خودرو تاثیرگذار خواهد بود و منجر به کاهش و ریزش ادامه‌دار قیمت‌ها در این بازار خواهد شد.

صدرایی ادامه داد: ناگفته نماند اگر چند ماه بگذرد، اما خودرو وارد نشود یا عرضه و واردات خودرو قطره‌چکانی باشد و نرخ دلار هم تغییر نکند، کم‌کم تاثیرات تورمی اقتصاد، خود را در بازار نشان خواهد داد و شاید در بازار خودرو قدری افزایش نرخ داشته باشیم.

پایان دوران طلایی بازار خودرو

این کارشناس بازار خودرو درباره علت انصراف تعداد زیادی از متقاضیان سامانه یکپارچه فروش خودرو نیز اظهار کرد: به‌دنبال تغییراتی که در اقتصاد شاهد بودیم و تبدیل خودرو از یک کالای مصرفی به سرمایه‌ای، عده‌ای با هدف سودآوری و سرمایه‌گذاری، متقاضی خودرو بودند تا ارزش دارایی که دارند، از بین نرود که درحال‌حاضر با ریزش ادامه‌دار قیمت‌ها خودرو در بازار به این ‌نتیجه رسیده‌اند که این پول را وارد بازار دیگری کنند. به نظر این عده، دوران طلایی بازار خودرو برای آنها تقریبا تمام شده است و در نتیجه، این سرمایه‌های خرد را به بازارهای دیگری مانند دلار، مسکن، طلا و... می‌برند.

عده دیگری به‌دلیل طولانی‌بودن تاریخ تحویل خودرو از سامانه انصراف داده و منتظر ریزش بیشتر قیمت‌ها هستند تا در شرایط قیمتی بهتری اقدام به خرید خودرو از بازار کنند و در انتظار زمان تحویل خودرو از سامانه نباشند. موضوع دیگر مربوط به واردات خودروهای کارکرده است و اینکه برخی هم متقاضی این خودروها هستند. در کل، می‌توان گفت دلیل این انصراف‌ها هم جو روانی حاکم بر بازار است.

صدرایی افزود: سال گذشته هم متاثر از جو روانی بازار، قیمت‌ها روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کرد و هر کسی سرمایه‌ای داشت، خودرو خریداری می‌کرد که درحال‌حاضر در روند معکوسی در حال رخ دادن است. به‌نوعی می‌توان گفت روند بازار خودرو در کشورمان شبیه بورس است که قیمت‌ها در سربالایی یا سرازیری قرار می‌گیرد و روند سینوسی قیمت‌ها در بازار خودرو ادامه‌دار خواهد بود. به‌عنوان‌نمونه، با برنده شدن بایدن در انتخابات امریکا، این‌گونه پیش‌بینی می‌شد که احتمالا مذاکرات هسته‌ای انجام و تحریم‌ها برداشته می‌شود و به‌دنبال آن، شاهد کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی نرخ خودروها خواهیم بود که در ادامه چون افزایش قیمت‌ها همچنان ادامه داشت و در عمل اتفاق خاصی در بازار خودرو نیفتاد، ناگهان نرخ خودرو تا ۲برابر هم افزایش یافت.

وی ادامه داد: درحال‌حاضر، عده‌ای سرمایه خود را از بازار خودرو خارج و وارد بازار دیگری می‌کنند و مصرف‌کنندگان واقعی هم در انتظار کاهش بیشتر نرخ خودرو از سامانه انصراف می‌دهد که شاید نرخ بازار به نرخ کارخانه نزدیک‌تر شود و از بازار خرید کند.

بازار درحال‌حاضر تغییر ندارد

این کارشناس بازار خودرو در پیش‌بینی خود از وضعیت بازار طی هفته‌های آینده اظهار کرد: ادامه‌دار بودن روند کنونی بازار خودرو، از یک‌سو، بستگی به آیین‌نامه خودروهای وارداتی و دست دوم دارد و اینکه در عمل به چه شکلی اجرایی می‌شوند و از سوی دیگر، اینکه مردم این موضوع که در بخش کلان به‌عنوان نمونه آزادسازی دارایی‌های آزادشده، تاثیری بر روند بازار و تجارت دارد را لمس کنند. وی ادامه داد: در کل باتوجه به شرایط کنونی برای یک ماه آینده وضعیت خاصی را پیش‌بینی نمی‌کنم و به‌نظرم، اگر اتفاقی رخ دهد؛ چه تاثیر مثبت داشته باشد، چه منفی، در عمل از پاییز منجر به افزایش یا کاهش تدریجی نرخ خودرو خواهد شد. برخی از اخبار اقتصادی؛ چه در بحث سیاست‌های کلان و چه در بحث خودروهای خارجی و وارداتی، انتظاراتی در جامعه ایجاد کرده است که به‌احتمال‌زیاد از پاییز، خود را نشان‌ خواهد داد.

پیش‌بینی‌های متناقض

صدرایی در پایان بااشاره به بخشنامه جدید ارزی دولت برای خودروسازان گفت: اینکه دولت ارزی به خودروساز نمی‌دهد و خودشان باید ارز را تامین کنند نیز، قطعا بر وضعیت بازار تاثیرگذار خواهد بود. البته در این زمینه وضعیت خودروسازان دولتی متفاوت است. متاثر از این بخشنامه، اگر خودروسازها نتوانند ارز موردنیازشان را تامین کنند و اینکه نرخ ارز صادراتی از ارز فعلی بالاتر است، شاید به‌لحاظ روانی، قدری شاهد افزایش نرخ خودرو در کارخانه‌ها و به‌طبع بازار باشیم. البته در شرایط فعلی، بعید می‌دانم به این زودی این اتفاق رخ دهد. به‌نظر من، ما بازار خودرویی داریم با پارامترهای بسیار متناقض که همین تناقض در پارامترها منجر به تناقض در پیش‌بینی‌ها هم می‌شود و به‌نوعی بازار را قفل کرده است. باید دید اخبار و اتفاق‌های کلان و اخباری که از صنعت گرفته، چقدر می‌تواند روی این بازار تاثیرگذار باشد.

اتفاق خوب، خروج دلال‌ها از بازار خودرو است

فریدون عطارد، فعال بازار خودرو درباره وضعیت بازار خودرو و نرخ خودروهای داخلی و مونتاژی به صمت اظهار کرد: بازار خودرو همچنان در رکود است و خریدوفروش چندانی را در این بازار شاهد نیستیم. به‌دلیل ریزش قیمت‌ها بیشتر متقاضیان بازار خودرو که با هدف سرمایه‌گذاری و کسب سود وارد این بازار شده بودند، در حال‌حاضر محتاطانه رفتار می‌کنند و کمتر خریدوفروشی را شاهد هستیم. البته مصرف‌کنندگان کمی هم در بازار نسبت به خرید خودرو اقدام می‌کنند. ویژگی کلی بازار خودرو رکودی است که بر آن حکمفرماست و اینکه در مرداد، ریزش قیمت‌ها قابل‌توجه و ادامه‌دار بوده است. وی ادامه داد: انصراف تعداد زیادی از متقاضیان سامانه یکپارچه فروش خودرو و همچنین پیگیری جدی واردات خودروهای کارکرده بر وضعیت تقاضا در بازار خودرو بی‌تاثیر نبوده و منجر به ادامه‌دار شدن کاهش یا دست‌کم ثبات نرخ در برخی خودروها شده است. در چند روز گذشته نیز، واردات ۲هزار خودرو در گمرک تاثیر خود را بر بازار گذاشت و منجر به ادامه‌دار شدن رکود بازار و ریزش قیمت‌ها شده است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.‌ عطارد درباره علت انصراف تعداد قابل‌توجهی از ثبت‌نام‌کنندگان در سامانه یکپارچه فروش خودرو هم گفت: بیشتر این افراد با هدف کسب سود اقدام به ثبت‌نام برای خرید خودرو کرده بودند و در حال‌حاضر به‌دلیل نزدیک شدن نرخ خودرو در بازار و کارخانه از خرید منصرف شده‌اند و باتوجه به شناختی که از بازار خودرو داریم، می‌توان گفت فقط مصرف‌کننده‌های واقعی انصراف نداده‌اند.

این فعال بازار خودرو در پیش‌بینی خود از وضعیت این بازار طی روزهای آینده، اظهار کرد: اگر عرضه خودرو از طریق سامانه یکپارچه و همچنین ثبات نرخ ارز ادامه‌دار باشد، بازار خودرو به روند کنونی خود ادامه می‌دهد و بعید به نظر می‌رسد قیمت‌ها درحال‌حاضر صعودی شود؛ حتی احتمال ریزش بیش از این هم برای بازار خودرو وجود دارد. عطارد در جمع‌بندی خود، وضعیت بازار خودرو را باوجود اینکه رکود بر آن حاکم است و خریدار و فروشنده چندانی ندارد، آرام و خوب توصیف و تاکید کرد: با ادامه‌دار شدن ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو بیشتر دلال‌ها و کسانی که به‌دنبال سودآوری و حفظ سرمایه بودند، از بازار خودرو خارج شده‌اند که اتفاق خوبی در بازار خودرو به‌شمار می‌رود.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش، بازار خودرو در حالی در ابهام است که قیمت‌ها در این بازار مدت‌هاست ریزشی است و متقاضیان آن با شک و شبهه‌های بسیاری روبه‌رو هستند. کارشناسان معتقدند در صورتی که اتفاق خاصی نیفتد و خودروهای وارداتی به بازار عرضه شوند، روند نزولی قیمت‌ها در بازار باز هم ادامه خواهد یافت. آنچه به‌طورچشمگیری در بازار خودرو شاهد آن هستیم، این است که درحال‌حاضر، هم خریدار خودرو و هم فروشنده در بلاتکلیفی به‌سر می‌برند. در این میان، برخی از کارشناسان معتقدند با شروع واردات خودرو حتی خودروهای کارکرده، نه‌تنها بازار خودرو رونق می‌گیرد، بلکه خریدار و فروشنده هم تکلیف خود را می‌دانند. در هفته‌های پایانی مرداد، انصراف تعداد زیادی از متقاضیان خرید خودرو از سامانه یکپارچه فروش خودرو، اتفاق چشمگیر و قابل‌توجهی بود که از چشم کارشناسان و فعالان بازار پنهان نمانده است. به‌باور فعالان بازار خودرو علت اصلی این انصراف‌ها به کاهش فاصله قیمتی خودرو در بازار و کارخانه برمی‌گردد.