جفت پوچ برای بازار خودرو
اگر بخت یاری کند، صاحب خودرو می شوید
شهناز صفایی: وزارت صنعت، معدن و تجارت با آزمون و خطاهای بسیار در بازار خودرو، سعی در بازگشت آرامش به این بخش را دارد؛ از این رو یکی از روش های که برای مقابله با وضعیت نامتعادل بازار خودرو پیشنهاد شد، استفاده از روش قرعه کشی بود که در نهایت به مرحله اجرا رسید. البته طبق شنیده ها به تازگی این وزارتخانه تصمیم گرفته این سیاست عرضه خودرو به بازار را از سبد فروش حذف کند.
صمت در این گزارش نظر کارشناسان و فعالان بازار خودرو را درباره تاثیر سیاست قرعه کشی بر این بازار جویا شده است. با ما همراه باشید.
اصلاح نرخ کنید
میلاد بیگی، کارشناس حوزه خودرو درباره چرایی استفاده از روش قرعه کشی به صمت گفت: استفاده وزارت صنعت، معدن و تجارت از روش هایی مانند سامانه یکپارچه و قرعه کشی، به فاصله بسیار زیاد بین نرخ خودرو در کارخانه و بازار می گردد. فاصله قیمتی در کنار تقاضای سرمایه ای و سفته بازانه کاملا در این بازار مشهود است و به شکل فزاینده ای دنبال می شود.
بیگی ادامه داد: متقاضی خودرو با این آگاهی در قرعه کشی شرکت می کند که می داند در قبال مبلغی که برای ثبت نام خودرو هزینه می کند می تواند در نهایت خودرویی که برنده شده را دست کم دو برابر نرخ کارخانه در بازار آزاد به فروش برساند. وی افزود: تا زمانی که این فاصله قیمتی وجود دارد چاره ای جز استفاده از روش قرعه کشی برای عرضه خودرو به بازار نداریم. در دوره ای که نرخ خودروهای یکی از خودروسازهای بزرگ به نرخ بازار نزدیک شد، شاهد بودیم روش قرعه کشی برای عرضه خودروهای آن خودروساز به بازار حذف شد. وزارت صنعت، معدن و تجارت اگر قصد دارد روش قرعه کشی را حذف کند باید نرخ درب کارخانه خودروها به ویژه نرخ خودروهای پرتیراژ مانند پژو پارس ۲۰۶ و... را اصلاح و بروزرسانی کند. بنابراین این تصمیم نهایی با وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
بیگی خاطرنشان کرد: در حالی که نرخ دلار از آذر سال گذشته تاکنون بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته، نرخ نهاده ها تا دو برابر بالا رفته و حقوق کارگران ۵۷ درصد رشد داشته است و به طبع هزینه ها در بخش های گوناگون صعودی بوده، اما شاهد هستیم که نرخ کارخانه ای خودرو به ویژه خودروهای پرتیراژ اصلاح نشده است. این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: واقعیت این است که ادامه این روند دو اتفاق مهم را در صنعت خودرو کشور رقم می زند؛ اول اینکه خودروساز را با زیان انباشته قابل توجهی مواجه می کند که ادامه فعالیت را برای او سخت خواهد کرد. براساس صورت های مالی حسابرسی نشده دو شرکت ایران خودرو و سایپا تا ۶ ماه نخست امسال بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته اند. تداوم این وضعیت، این دو خودروساز بزرگ را با زیان انباشته بیشتری مواجه می کند، ضمن اینکه همین زیان فعلی درحال حاضر هم عدد بسیار بزرگی است و با ادامه یافتن این وضعیت عدد بزرگ تری خواهد شد که تاثیرات آن کلان تر و مخرب تر خواهد بود.
وی ادامه داد: دوم اینکه وجود فاصله قیمتی بین نرخ خودرو درب کارخانه و بازار به دلیل عدم اصلاح و بروزرسانی نرخ کارخانه است که عملا باعث می شود با تقاضای بسیار زیادی در بازار خودرو مواجه شویم. این شرایط در حالی است که در نهایت خودرو به دست مصرف کننده واقعی نیز نمی رسد؛ در صورتی که هدف وزارت صنعت، معدن و تجارت در استفاده از روش ها و رویکردهای متفاوت مانند قرعه کشی یا عرضه خودرو در بورس کالا رسیدن خودروهای عرضه شده به دست مصرف کننده واقعی است. همانطور که شاهد بودید در آخرین قرعه کشی فروش خودرو در هفته گذشته، حدود ۱۱ میلیون نفر ثبت نام کردند. اینکه از یک جمعیت ۸۰ میلیون نفری، ۱۱ میلیون نفر برای خرید خودرو ثبت نام کنند، بسیار اتفاق تامل برانگیزی است. ضمن اینکه بسیاری از این ثبت نام کننده ها در سنین پایین تر از دریافت گواهینامه بودند.
۱۱ میلیون متقاضی
این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به وضعیت بازار خودرو در سال های گذشته اظهار کرد: در 20 سال گذشته تقاضا برای خرید خودرو در کشور بین یک تا یک میلیون و ۲۰۰ نفر بود و اگر خودروساز قصد داشت بیشتر از این میزان تقاضا خودرو تولید و عرضه کند و تعداد بیشتری خود به فروش برساند باید از اجرای طرح هایی مانند ارائه وام و مشوق های دیگر برای بالا بردن سطح تقاضا استفاده می کرد.
بیگی افزود: اینکه میزان تقاضا در چند سال اخیر از یک میلیون و ۲۰۰ متقاضی به ۱۱ میلیون نفر افزایش پیدا کرده، به عدم به روزآوری و اصلاح نرخ کارخانه ای خودرو برمی گردد. بیگی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا روش قرعه کشی از سوی نهاد متولی برای واگذاری خودرو انتخاب شد، تاکید کرد: مسئله قرعه کشی، معلول فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار است. زمانی که متولی امر به هر دلیلی نخواهد قیمت ها را بروزرسانی کند یا دستورالعمل نرخ خودرو را اصلاح نکند، همچنان این فاصله قابل توجه بین نرخ خودرو درب کارخانه و بازار وجود خواهد داشت و شاهد هجوم برای خرید خودرو خواهیم بود. بنابراین شورای رقابت به این دلیل روش قرعه کشی را انتخاب کرد که در شرایطی که تقاضا بسیار بالاتر از میزان عرضه خودرو به بازار است همه از شانس مساوی برای خرید خودرو برخوردار باشند. در این میان، محدودیت هایی مانند داشتن گواهینامه، عدم خرید خودرو از شرکت ایران خودرو و سایپا طی دو سال گذشته و.... را گذاشتند تا به باور خود، خودروهای عرضه شده به دست مصرف کننده واقعی برسد، اما واقعیت این است که تا زمانی که قیمت ها اصلاح نشده و فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار خودرو وجود داشته و رشد عرضه بسیار کمتر از رشد تقاضاست و از سویی خودرو به هر دلیلی کالایی سرمایه ای به شمار می رود، حضور واسطه ها در این بازار مانع تحقق این هدف است. می توان گفت دلیل اصلی استفاده از روش قرعه کشی یا روش های مشابه، نبود اراده نهاد متولی برای اصلاح و بروزرسانی نرخ کارخانه ای خودروهاست. به عبارتی می توان گفت در اینجا روش واگذاری خودرو و قیمت گذاری مهم نیست؛ مهم این است که قیمت ها اصلاح شود. اینکه در این بازار، قیمت گذاری در دست خودروساز باشد یا بورس یا براساس دستورالعمل های سازمان حمایت و شورای رقابت، فرق چندانی ندارد. بیگی در پایان با اشاره به اینکه در شرایط کنونی ناچار باید از روش قرعه کشی استفاده کنیم، اظهار کرد مسئله استفاده کردن از روش قرعه کشی با استفاد نکردن از آن نیست، موضوع این است که قوانین بازار را بپذیریم و اختلاف نرخ خودرو را اصلاح کنیم.
عرضه و تقاضا به بازار جهت می دهد
فریدون عطارد، فعال بازار خودرو نیز درباره روش قرعه کشی مزایا و معایب آن، گفت: در بازار خودرو چه در روش قرعه کشی و چه در روش عرضه خودرو در بورس، دلال ها و واسطه ها حضور دارند. زمانی که میزان عرضه خودرو کمتر از تقاضای بازار است، محدودیت هایی از سوی نهاد متولی تعیین شد تا به نوعی خودرو به دست مصرف کننده واقعی برسد. در این میان، عده ای شرایط را دارند مانند داشتن گواهینامه و... اما موقعیت خرید ندارند و اینجاست که پای دلالان به بازار باز می شود، فرقی هم ندارد که روش عرضه خودرو قرعه کشی باشد یا عرضه خودرو از طریق بورس کالا انجام شود.
عطارد افزود: آنچه برای بازار مهم است میزان عرضه و تقاضاست که در نهایت هم بازار را تحت تاثیر قرار می دهد و اینکه عرضه براساس روش قرعه کشی باشد یا نه، چندان تعیین کننده وضعیت بازار نیست. وی ادامه داد: در ماه های گذشته که به نسبت عرضه خودرو بالا رفت و نرخ ارز هم تا حدودی ثابت بود، بازار خودرو تا حدی آرام شده بود و کم کم حالت رکود کامل می رسید. حتی خرید و فروش در بازار هم به نسبت کاهش یافت، چون نرخ خودروها ثابت بود؛ با وجود اینکه در همین مدت از روش قرعه کشی هم برای عرضه خودرو استفاده می شد. بنابراین می توان گفت در ماه های اخیر بیشتر شاهد حضور مصرف کننده های واقعی در بازار خودرو بودیم.
عطارد ادامه داد: البته از هفته گذشته با افزایش نرخ ارز و نرخ خودروها هم افزایش داشت.
این فعال بازار خودرو با اشاره به اینکه تاثیر قرعه کشی بر این بازار قابل توجه نیست، در پایان گفت: چه روش قرعه کشی باشد چه نباشد، اگر عرضه بالا باشد، دست کم قیمت ها ثابت می ماند و کاهش عرضه در نهایت قیمت کالا در بازار را بالا می برد. بنابراین می توان نتیجه گرفت آنچه قطعا بر بازار خودرو تاثیرگذار است عرضه و تقاضاست، نه تاثیر روش قرعه کشی برای واگذاری خودرو و ورود این کالا به بازار. براساس قانونی نانوشته، نرخ ارز و میزان عرضه بازار را به ثبات می رساند و اگر تصمیم بر این است که این بازار بسامان شود باید به این دو مقوله توجه کنیم یعنی نوسانات نرخ ارز کمتر شود و با حمایت از تولید عرضه افزایش داشته باشد.
سخن پایانی
این گونه به نظر می رسد که هدف اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بازار خودرو، رساندن خودرو به دست مصرف کننده واقعی است. حال وزارتخانه با هر روشی که بخواهد این هدف را محقق کند باید به دو مولفه عرضه و تقاضا در بازار توجه کند. باید عرضه را افزایش دهد و تقاضا را برای مصرف کنندگان واقعی تقویت کند. برای تقویت عرضه، وزارتخانه باید موانع را از سر راه تولید بردارد و در مقابل تسهیلاتی برای مصرف کنندگان واقعی خودرو در نظر بگیرد تا بازار خودرو بسامان شود.
