کاهش قدرت خرید، بازارگرمی برای استوک‌ها
زمانی‌که نرخ کالایی به‌هر دلیلی بالا می‌رود تمایل مصرف‌کننده متمایل به بازار دست دوم‌ها می‌شود تا بتواند هزینه‌های خود را کاهش دهد. دهه ۹۰ شرایط سختی را برای اقتصاد ایران رقم زد. قدرت خرید مردم کاهش یافته و در مقابل آمار مصرف‌کنندگان محصولات استوک افزایش یافته است.
یکی از بازارهای داغ استوک ها قطعات یدکی دست دوم بوده که مشتریان این بازار معتقدند استفاده از قطعات استوک باکیفیت بهتر از قطعات نو بی کیفیت است. در حوزه خودروهای سنگین این موضوع برجسته تر است زیرا استدلال می شود خودروهای سنگین اروپایی با ارتقا فناوری که هر ۲ یا ۳ سال دارند با خودروهای با فناوری جدید و استانداردهای جدیدتر جایگزین می شوند. از این رو قطعات مدل های پایین تر وارد بازار کشورهایی مانند ایران می شود و دوباره به چرخه مصرف برمی گردند. برخی از مدیران اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو هشدار داده بودند؛ استفاده از قطعات استوک سلامت راننده و سرنشینان را به خطر می اندازد.
کیفیت کدام بالاتر است
آیا کیفیت قطعات نو که در بازار عرضه می شود نسبت به استوک ها و قطعات دست دوم پایین تر است؟ برخی کارشناسان عنوان می کنند، موضوع قطعات بازار لوازم یدکی عمیق تر از ماجرای قطعات استوک و دست دوم است. چرا این امر رخ می دهد؟ محمدرضا ملاکی از فعالان بازار قطعات یدکی خودرو گفت: هیچ راننده ای نمی خواهد کالای غیربرند و ناشناخته روی خودرو خود نصب کند تا پس از مدت کوتاه، قطعه نیاز به تعویض داشته باشد یا خودرو در خیابان خراب شود و مشکلات دیگری را به وجود آورد. اما پس از اینکه نرخ ارز تغییر کرد و مولفه های اقتصادی در کشور جابه جا و قیمت محصولات چندین برابر شدند، الگوی مصرف هم تغییر کرد.
با افزایش نرخ کالاها درآمد افراد به همان نسبت بالا نرفت و درنتیجه تامین و پرداخت هزینه نگهداری و تعویض قطعات برای مصرف کننده و صاحب خودرو سخت شد.
در این شرایط متقاضی خرید برای هماهنگی با بازار راهی جز خرید و استفاده کالای برندهای متفرقه ندارد. یا به دلیل نوع قوانین و چینش بازار، تامین و توزیع کالا در بازار داخل اطمینان لازم را به مشتری نمی دهد. دراین شرایط ترجیح خریدار تهیه جنس دست دوم اما از همان برند معروف است. باور آن است این قطعه با وجود اینکه کارکرده از کالای نو که از کیفیتش آگاه نیست و اطلاعاتی در مورد آن ندارد بهتر کار می کند و قیمتش هم مناسب تر است.
قطعات استوک و حوادث خودرویی
جواد کاهه، عضو هیات مدیره اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو درباره بازار قطعات استوک به صمت گفت: قطعات دست دوم غیراستاندارد بوده و استفاده از آنها قانونی نیست. دلیل این امر هم مشخص است؛ گرانی.
وی افزود: قطعات دست دوم حتی اگر برای خودروهای نو هم باشند باز هم قابل اعتماد نیستند. به عنوان مثال خودرویی نوشماره در جاده تردد دارد و جوش آورده و دچار سانحه می شود. قطعات این خودرو حادثه دیده بعداز چند روز از سوی یک اوراق چی خریداری و قطعات آن در بازار عرضه می شود. هنگام فروش ممکن است فروشنده حتی به این نکته هم اشاره کند که قطعه خودرویی نو بوده که تصادف کرده و خودرو دیگر قابل استفاده نیست. در نتیجه خریدار اعتماد کرده و قطعه را خریداری می کند؛ اما نمی داند هنگامی که خودرو جوش می آورد گرما، کیفیت و استاندارد بسیاری از قطعات را از بین می برد.
عضو هیات مدیره اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران با بیان اینکه این موضوع رخ داده و منجر به خسارت خودرو دوم شده است، ادامه داد: هر قطعه تاریخ مصرف داشته و عمر مفید آنها مشخص است. به مثالی دیگر اشاره کنم. پمپ ترمز اتوبوسی روی اتوبوس دیگر نصب می شود اما بعداز چند بار ترمزگیری دیگر عمل نکرده و منجربه بروز حادثه ای می شود که گاهی خسارت آن قابل جبران نیست.
کاهه ادامه داد: در بازار ممکن است به صاحب خودرو گفته شود قطعه خارجی بوده و از کیفیت بالایی برخوردار است اما خریدار باید بداند قطعه مورد نظر حتما عیبی داشته که تعویض شده و به عنوان استوک در حال فروش است.
وی تاکید کرد: بسیاری از قطعات دست دوم هنگام کار عملکرد درستی نداشته و خطرآفرین هستند. مورد دیگر مربوط به صاحب یک بولدوزر بود. این فرد حاضر به خرید میل سوپاپ نو ۱۰۰ میلیون تومانی نبود و استوک آن را ۱۰ میلیون تومان خریداری کرده بود. پس از چند روز ناگزیر به هزینه کرد ۸۰۰ میلیون تومانی شد زیرا همین یک قطعه استوک بسیاری از قطعات سالم بولدوزر را هم از بین برده بود.
این عضو هیات مدیره صنف تعمیرکاران خودرو تهران با تاکید بر اینکه هر محصولی عمر مفید دارد، گفت: برخی سازندگان قطعات را به گونه ای طراحی و تولید می کنند که عمر طولانی نداشته و خریدار مجبور به تعویض قطعه شود. در این صورت کارخانه ها فعال بوده و می توانند فروش مستمر داشته باشند. از این رو گاهی کیفیت محصولات، صاحب خودرو را ناچار می کند قطعات آن را در مدت زمان کوتاهی تعویض کند. جواد کاهه، عضو هیات مدیره اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو درباره بازار قطعات استوک به صمت گفت: قطعات دست دوم غیراستاندارد بوده و استفاده از آنها قانونی نیست. دلیل این امر هم مشخص است؛ گرانی.
وی افزود: قطعات دست دوم حتی اگر برای خودروهای نو هم باشند باز هم قابل اعتماد نیستند. به عنوان مثال خودرویی نوشماره در جاده تردد دارد و جوش آورده و دچار سانحه می شود. قطعات این خودرو حادثه دیده بعداز چند روز از سوی یک اوراق چی خریداری و قطعات آن در بازار عرضه می شود. هنگام فروش ممکن است فروشنده حتی به این نکته هم اشاره کند که قطعه خودرویی نو بوده که تصادف کرده و خودرو دیگر قابل استفاده نیست. در نتیجه خریدار اعتماد کرده و قطعه را خریداری می کند؛ اما نمی داند هنگامی که خودرو جوش می آورد گرما، کیفیت و استاندارد بسیاری از قطعات را از بین می برد.
عضو هیات مدیره اتحادیه صنف تعمیرکاران خودرو تهران با بیان اینکه این موضوع رخ داده و منجر به خسارت خودرو دوم شده است، ادامه داد: هر قطعه تاریخ مصرف داشته و عمر مفید آنها مشخص است. به مثالی دیگر اشاره کنم. پمپ ترمز اتوبوسی روی اتوبوس دیگر نصب می شود اما بعداز چند بار ترمزگیری دیگر عمل نکرده و منجربه بروز حادثه ای می شود که گاهی خسارت آن قابل جبران نیست.
کاهه ادامه داد: در بازار ممکن است به صاحب خودرو گفته شود قطعه خارجی بوده و از کیفیت بالایی برخوردار است اما خریدار باید بداند قطعه مورد نظر حتما عیبی داشته که تعویض شده و به عنوان استوک در حال فروش است.
وی تاکید کرد: بسیاری از قطعات دست دوم هنگام کار عملکرد درستی نداشته و خطرآفرین هستند. مورد دیگر مربوط به صاحب یک بولدوزر بود. این فرد حاضر به خرید میل سوپاپ نو ۱۰۰ میلیون تومانی نبود و استوک آن را ۱۰ میلیون تومان خریداری کرده بود. پس از چند روز ناگزیر به هزینه کرد ۸۰۰ میلیون تومانی شد زیرا همین یک قطعه استوک بسیاری از قطعات سالم بولدوزر را هم از بین برده بود.
این عضو هیات مدیره صنف تعمیرکاران خودرو تهران با تاکید بر اینکه هر محصولی عمر مفید دارد، گفت: برخی سازندگان قطعات را به گونه ای طراحی و تولید می کنند که عمر طولانی نداشته و خریدار مجبور به تعویض قطعه شود. در این صورت کارخانه ها فعال بوده و می توانند فروش مستمر داشته باشند. از این رو گاهی کیفیت محصولات، صاحب خودرو را ناچار می کند قطعات آن را در مدت زمان کوتاهی تعویض کند.
مظنه چند؟
پیش از ممنوعیت واردات کالاهایی که تولید داخل دارند، قاچاق تایر موضوعی بود که صنف تایر را با مشکلات بسیاری مواجه کرد. اما بازار داغ دست دوم ها مشکلی دیگر در حوزه قطعات یدکی به شمار می رود. آپاراتی ها عنوان می کنند با گران شدن قیمت لاستیک، بازار تایرهای دست دوم رونق گرفت. قیمت تایرهای خارجی دست دوم میلیونی است. به گفته تعمیرکاران نرخ لاستیک های دست دوم به عاج آن، تمیزی و آپاراتی نشدنش بستگی دارد. حتی برای لاستیک پراید هم نمی توان یک قیمت ثابت اعلام کرد. در سایت های خریدوفروش اینترنتی، آگهی های زیادی برای فروش لاستیک وجود دارد. در یکی از این آگهی ها آمده بود: «عالی، خوب، در حد ۸۵ درصد، ماشینم رو فروختم به کارم نمیاد.» آگهی دیگر در توضیح لاستیک یدک تویوتا نوشته شده بود: «عاج لاستیک حدود ۷۰ درصد».
چرایی وجود بازار قطعات دست دوم
غفور جعفری از فعالان بازار لوازم یدکی درباره استفاده صاحبان خودرو از قطعات استوک و دست دوم به ویژه تایر به صمت گفت: دلیل عمده مصرف بالا قطعات دست دوم در بازار داخل به گرانی آنها و کاهش قدرت خرید مردم برمی گردد.
وی افزود: تایرهای تولید داخل از کیفیت مناسبی برخوردار نبوده و بیشتر تایرهای وارداتی ( ۹۰ درصد) نیز قاچاق و تقلبی هستند. ممنوعیت واردات سبب می شود تا برخی از قطعات به شکل زیرپله ای در داخل یا خارج تولید و به بازار تزریق شود.
او تصریح کرد: این مسئله نیز در کنار گرانی تایر سبب شده تا صاحبان خودرو به دنبال خرید قطعات دست دوم باشند.
این فعال بازار قطعات یدکی درباره تایرهای خارجی وارداتی که از مجرای رسمی وارد می شود، عنوان کرد: تعرفه گمرکی با نرخ ارز نیمایی حدود ۲۸ هزار تومانی قیمت اقلام خارجی را در کشور از جمله قطعات یدکی بسیار افزایش داده است.
جعفری با بیان اینکه حدود ۵۰ درصد صاحبان خودرو از تایرهای دست دوم استفاده می کنند، گفت: حتی کسانی که زمانی تایر ژاپنی و کره ای خریداری می کردند در حال حاضر دیگر قادر به خرید این تایرها نیستند. او در ادامه سخنان خود گفت: همچنین پیش تر صاحبان خودرو خارجی از تایرهای ایرانی استفاده نمی کردند اما در چند سال اخیر این افراد هم ناچار به خرید تایرهای ایرانی شده اند. شاید بتوان گفت تایرهای استوک خارجی در بازار کم است زیرا صاحبان خودروهای خارجی تا زمانی که تایرها صاف شوند یا ترکیده و دیگر قابل استفاده نباشند حاضر به تعویض نیستند.
او گفت: براساس استاندارد جهانی وقتی ۶۰ تا ۷۰ درصد آج های تایر از بین رفت باید با نو جایگزین شوند اما در ایران به دلیل کاهش قدرت خرید مردم این امر انجام نمی شود.
جعفری ادامه داد: درحال حاضر تایرهای دست دوم موجود در بازار مربوط به برخی خودروها است که صاحبان آن ترجیح داده اند از تایرهای اسپرت برای خودروهای خود استفاده کنند.
تایرهای روکش دار سنگین
غفور جعفری با بیان اینکه بازار تایرهای استوک بیشتر در خودروهای سنگین اعم از کشنده و اتوبوس داغ است، گفت: در بخش خودروهای سنگین تایرهای دست دوم روکش شده و در بازار خریدوفروش می شوند.
این فعال بازار لوزام یدکی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر کیفیت تایرهای دست دوم خارجی نسبت به لاستیک های ایرانی گفت: نمی توان انتظار داشت در شرایط فعلی کیفیت محصولات مانند گذشته باشد. باوجود گرانی تایر، کیفیت آنها هم کاهش پیدا کرده اما نمی توان گفت این امر ۱۰۰ درصد سبب شده تا مردم تایرهای دست دوم خریداری کنند. اما به طور قطع موضوع مهم در اقبال به بازار قطعات استوک بیشتر به قدرت خرید مردم برمی گردد. وقتی تفاوت قیمت بالا باشد و تایر دست دوم هم کار فرد را راه بیندازد ترجیح می دهد کمتر هزینه کند.
وی یادآور شد: کیفیت اولویت بیشتر صاحبان خودرو نیست زیرا مردم کمتر قدرت انتخاب دارند و کاهش سطح درآمد مردم روی این موضوع تاثیر زیادی داشته علاوه بر اینکه شاهد کمبود کالا در بازار هم هستیم.
سخن پایانی
متقلب در هر بازاری وجود دارد. تا هنگامی که نظام تامین و عرضه ساماندهی نشود وضعیت در مسیر نادرست ادامه خواهد یافت.
بی برنامگی از سوی مدیران بالادستی برای بازار قطعات یدکی یکی از چالش های بزرگ کشور است. الگوی مصرف تغییر کرده به دلیل اینکه توان خرید مصرف کننده نسبت به افزایش قیمت ها پایین آمده است. از این رو از کالاهای متفرقه از جمله قطعات استوک برندها استفاده می شود به امید اینکه قطعه مورد نظر روی خودرو بیشتر کار کند.
به این ترتیب باید تفکر و الگوی رفتاری مصرف کننده تغییر کند و این تغییر چه در تولید و چه تجارت ضروری است. در این راستا قرار نیست بگوییم تنها بعد بازرگانی مهم است و باید قطعات باکیفیت وارد شود یا باید تنها حمایت از تولید ملاک تصمیمات باشد و نخواهیم کسری بازار را از طریق واردات تامین کنیم؛ بلکه تاکید این است که تمام فعالیت ها در این بستر در جهت منافع ملی و جمعی انجام شود.
