اهمیت این مسئله داخلی به‌ گونه‌ای است که بخش زیادی از مسائل و موضوعات کشور و توسعه پایدار، متاثر از وجود آب و منابع آبی است. با این حال، در مواردی انگشت اتهام به اشتباه به سمت صنایع به‌ویژه فولادسازان گرفته می‌شود. این اتهامات در حالی هستند که بسیاری از فولادسازان بزرگ ازجمله فولاد مبارکه در طول سال‌های گذشته برای بهره‌وری هرچه بیشتر در مصرف آب تلاش کرده‌اند.

آسیب‌شناسی مصرف آب صنایع

هادی نباتی‌نژاد، مدیر روابط‌عمومی شرکت فولاد مبارکه عنوان کرد: در شرایط کنونی که وضعیت تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت در اضطرار و بحران قرار دارد، نخبگان، افکار عمومی و عامه مردم، ذی‌نفعان و به‌ویژه کشاورزان و سایر آسیب‌دیدگان این وضعیت نابسامان، به دنبال عارضه‌یابی و شناسایی مسببان و عاملان این شرایط و احقاق حق خود هستند. در وهله اول به نظر می‌رسد شناسایی علل و عوامل بروز بحران، مسیری اصولی برای آسیب‌شناسی و درنهایت برنامه‌ریزی برای اتخاذ سیاست‌های درست برای رفع بحران است. وی افزود: در سال‌های اخیر اتهامات زیادی در شبکه‌های اجتماعی و افکار عمومی به ‌صورت هدفمند درباره کم‌آبی و بی‌آبی در فلات مرکزی کشور متوجه کارخانجات صنعتی و معدنی و شرکت‌های فولادی، از جمله شرکت فولاد مبارکه شده است. فارغ از اینکه چه جریاناتی در پشت پرده، انعکاس‌دهنده چنین فرضیاتی در جامعه هستند، بررسی این مسئله و استناد به شواهد، آمارهای حقیقی و مستندات واقعی، روشنگر بسیاری از اخبار و اطلاعات منتشرشده در این حوزه و نمایانگر حقیقت و واقعیت این مسئله است. براساس گزارشی از ایراسین، به استناد آمارهای وزارت نیرو، به‌عنوان متولی اصلی منابع و ذخایر آبی کشور، ۹۰ درصد منابع آب شیرین کشور در حوزه کشاورزی، ۶ درصد آن در بخش شرب و فقط ۴ درصد در صنعت کشور مصرف می‌شود و همین آمار اولیه نشان می‌دهد باوجود اهمیت صنایع و نقش آنها در تولید، اشتغال، کارآفرینی، کسب‌وکار و رونق و رفاه اقتصادی و نقش کلی اقتصاد متاثر از صنعت بر تولید ناخالص ملی و مقایسه تاثیر فزاینده و چشمگیر صنعت بر اقتصاد به نسبت تاثیر کشاورزی بر اقتصاد کشور، حجم بهره‌برداری از این منبع حیاتی برای تولید و شکوفایی اقتصادی بسیار ناچیز است. مضاف بر این، صنایع بزرگ و کارخانجات صنعتی علاوه‌بر نقش‌آفرینی در تولید و رونق اقتصادی کشور، نقش بی‌بدیلی در رفع موانع، مشکلات و گرفتاری‌های زیرساختی کشور در تامین انرژی، گشایش اقتصادی، تولید و انجام مسئولیت‌های اجتماعی در عرصه‌های مختلف داشته‌اند. در این میان، گفت‌وگو با مدیران گذشته منطقه‌ای و ملی و مطالعه آمارهای موجود و اسناد کتابخانه‌ای، گواه این نکته است که تامین منابع مالی و بودجه بخش زیادی از طرح‌های توسعه منطقه‌ای فلات مرکزی بر‌عهده شرکت‌هایی همچون فولاد مبارکه نهاده شده است، تامین اعتبارات چند صد میلیاردی موردنیاز طرح‌های انتقال آب همچون تونل سوم کوهرنگ و همچنین تامین منابع مالی پروژه انتقال آب از خلیج‌فارس به مرکز کشور، تامین مالی و پرداخت هزینه برای بازسازی و نوسازی تصفیه‌خانه‌ها و شبکه‌های آب و فاضلاب اطراف کارخانه و مشارکت در اجرای پروژه‌های توسعه شبکه نیروگاهی کشور و... فقط بخشی از سرمایه‌گذاری‌هایی است که فولاد مبارکه به‌تنهایی در راستای رفع معضلات زیست‌محیطی و زیرساختی کشور انجام داده و قطعا هیچ نهاد، دستگاه و سازمانی در سایر بخش‌ها به این حجم و میزان در رفع مشکلات این حوزه نقش‌آفرینی نکرده‌اند. علاوه‌بر اقدامات یادشده، در یک دهه اخیر سیاست‌گذاری‌های متعدد، فراگیر و پیچیده‌ای در شرکت فولاد مبارکه به‌منظور بهینه‌سازی و کاهش مصرف آب انجام‌شده، به ‌گونه‌ای که باوجود افزایش چند برابری حجم تولید این شرکت در یک دهه اخیر، حجم میزان آب مصرفی این شرکت به میزان ۵۰ درصد کاهش‌ یافته است. اعمال تغییرات بنیادین در فرآیند تولید فولاد با نگاه به کاهش حجم مصرف آب در هر تن فولاد و ثبت رکورد جهانی کمترین مصرف‌کننده آب به ازای هر تن فولاد در کشور، بازچرخانی آب در شرکت فولاد مبارکه به تعداد ۸ مرتبه، استفاده از پساب ۹ شهر اطراف شرکت فولاد مبارکه در مصارف صنعتی، علاوه‌بر سرمایه‌گذاری‌های متعدد برای طرح‌های انتقال آب همچون انتقال آب از خلیج‌فارس، تنها بخشی از اقدامات انجا‌م‌شده در راستای کاهش مصرف آب در این شرکت موثر بوده است.

صرفه‌جویی سالانه در مصرف آب

سید امیر طباطبائیان، مدیر انرژی و سیالات شرکت فولاد مبارکه گفت: از سال ۱۳۹۰ و حتی پیش از آن، رویکرد فولاد مبارکه به صورت مستند در حوزه آبی تعریف شده که شامل ۴ رویکرد کاهش مصرف آب در فرآیند تولید، جاگزینی پساب‌های صنعتی با آب یا همان بازچرخانی آب، استفاده از پساب‌های شهری به جای آب خام در صنعت و جلوگیری از ورود پساب‌های صنعتی و شهری به محیط زیست بوده است. وی افزود: در راستای این رویکردها اقدامات خوبی طی ۱۰ سال گذشته انجام شده است؛ البته فولاد مبارکه از بدو تاسیس دارای تصفیه‌خانه بوده و هیچ‌گاه پساب تصفیه‌نشده‌ای را در محیط رها نکرده است. حتی از همان ابتدای راه‌اندازی پیش‌بینی شده بوده که قسمتی از پساب نیز دوباره در چرخه تولید استفاده شود. در این راستا با اقدامات انجام‌شده توانسته‌ایم در سال‌های گذشته میزان مصرف آب در فولاد مبارکه را ۳۰ درصد کاهش دهیم.

وی در ادامه افزود: این در حالی است که در مقایسه با سال ۹۰ این مقدار به ۵۰ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است که البته این روند ادامه خواهد داشت. در حوزه بادچرخانی، تصفیه‌خانه و پساب شهری پیشرفت‌های مناسبی داشته‌ایم و می‌توانیم نمره عالی یا خوب را کسب کنیم.

خوشبختانه با توجه به ره‌نگاشتی که تهیه شده و مصوبه کمیته سرمایه‌گذاری برای اجرای پروژه‌هایی که در راستای کاهش مصرف آب گرفته شده است، در این زمینه پروژه‌های جدید سرمایه‌گذاری انجام خواهد شد؛ در مجموع با اجرای این پروژه‌ها مصرف آب باز هم کاهش پیدا خواهد کرد.

پروژه کاهش مصرف آب با هیبریدی کردن کولینگ‌های واحد احیای مستقیم یک در دستور کار شرکت فولاد مبارکه قرار دارد که با اجرای این پروژه، سالانه ۱.۵ میلیون مترمکعب از میزان مصرف آب در این واحد کاسته می‌شود.

سخن پایانی

در یک دهه اخیر سیاست‌گذاری‌های متعدد، فراگیر و پیچیده‌ای در شرکت فولاد مبارکه به‌منظور بهینه‌سازی و کاهش مصرف آب انجام‌شده، به‌ گونه‌ای که باوجود افزایش چندبرابری حجم تولید این شرکت در یک دهه اخیر، حجم آب مصرفی این شرکت ۵۰ درصد کاهش‌ یافته است.