روند رو به رشد نرخ دلار در بازار آزاد و تقاضای بیش از نیاز برای خرید ورق گرم از محرک ‌ های اصلی خرید این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا است. همچنین تولید انحصاری این محصول و واردات ناکافی ورق از دیگر دلایل رشد قابل ‌ توجه بهای ورق گرم در هفته ‌ های اخیر بوده است. البته تولیدکنندگان صنایع پایین ‌ دستی معتقدند دولت به ‌ سبب سهمی که در صنایع فولادی کشور دارد، به ‌ صورت ضمنی از این رشد نرخ حمایت می ‌ کند.

رشد ۳۰ درصدی نرخ ورق گرم تصویب می ‌ شود؟

ازآنجا که ورق گرم فولادی جزو محصولات انحصاری است، نرخ پایه عرضه آن در بورس کالا توسط شورای رقابت تعیین می ‌ شود. مطابق فرمول تعیین ‌ شده از سوی شورای رقابت، نرخ پایه این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا عبارت است از ۹۵ درصد میانگین نرخ فروش ورق گرم فولاد فوب دریای سیاه و فوب چین. چنانچه بهای دلار نیمایی ۲۸۵۰۰ تومان لحاظ شود، نرخ پایه این محصول در بورس کالا به حدود ۱۸ هزار و ۷۰۰ تومان می ‌ رسد، اما هفته گذشته به ‌ دنبال رقابت گسترده ‌ ای که برای خرید ورق گرم شکل گرفت، بهای نهایی این محصول به نزدیک ۲۷ هزار تومان نیز رسید؛ بنابراین می ‌ توان این ‌ طور ادعا کرد که گویی این محصول در بورس کالا با احتساب دلار ۳۷ یا ۳۸ هزار تومانی مبادله می ‌ شود. باوجود گرانفروشی قابل ‌ توجه ورق گرم در رینگ معاملاتی بورس کالا، شرکت فولاد مبارکه چندی پیش پیشنهاد تازه ‌ ای را برای تعیین نرخ پایه این محصول اعلام کرد. در متن نامه رسمی شرکت فولاد مبارکه به شورای رقابت چنین آمده است: «مجلس شورای اسلامی در گزارش تحقیق و تفحص اشاره به رانت ناشی از اختلاف نرخ بورس کالا و بازار کرده که نیاز به اصلاح دارد. در این راستا ۲ پیشنهاد جدید برای قیمت ‌ گذاری ورق گرم مطرح ‌ شده است:

اول: قطع ارتباط نرخ پایه ورق گرم بورس کالا با قیمت ‌ های جهانی و دلار و ارتباط آن با کشف نرخ دوره ‌ ای معاملات داخل بورس (با اعمال ضریب ۰ . ۹۷ یا ۱ بسته به حجم معاملات).

دوم: اصلاح فرمول شورای رقابت به CFR به ‌ جای FOB کشورهای صادرکننده ورق گرم (دریای سیاه و چین) و جایگزین کردن ارز آزاد یا بازار متشکل به ‌ جای نرخ دلار نیمایی. پیش ‌ بینی می ‌ شود در صورت تایید این درخواست توسط شورای رقابت، نرخ پایه ورق گرم بورس کالا تا ۳۰ درصد افزایش یابد که بر حوزه مصرف و تولیدکننده اثرگذار است.

راهکارهایی برای حذف رانت و ارزان ‌ فروشی

امیر صباغ، مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه ‌ گذاری سازمان سازمان گسترش و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: میزان تولید ورق گرم فولادی در کشور کم است و معاملات بورس کالا و پیشی ‌ گرفتن قابل ‌ توجه تقاضا از عرضه در فرآیند خرید این محصول که به رقابت گسترده در این بخش منتهی می ‌ شود، موید این امر است.

مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه ‌ گذاری ایمیدرو گفت: شرکت فولاد مبارکه به ‌ عنوان اصلی ‌ ترین تولیدکننده ورق گرم فولادی کشور امسال در چند نوبت اقدام به عرضه تلفیقی ورق گرم کرد و به ‌ این ترتیب تعادل به رینگ معاملاتی ورق گرم در بورس کالا بازگشت. با این ‌ وجود چالش ‌ های متعددی در روند واردات و همچنین تولید این محصول ایجاد شد که زمینه بر هم خوردن تعادل در این بازار را فراهم کرد. بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا به ‌ منزله رشد قابل ‌ توجه بهای ورق گرم فولادی است.

صباغ با اشاره به مشکلات حاکم بر فرآیند تولید که از میزان عرضه ورق گرم فولاد مبارکه به بازار کاسته، بیان کرد: این شرکت در دوره ‌ ای با حملات سایبری روبه ‌ رو شد. علاوه بر این محدودیت در تامین برق در ماه ‌ های گرم امسال و همچنین محدودیت در تامین گاز این صنعت به فرآیند تولید در این صنعت، لطماتی را تحمیل کرد. در واقع باید پذیرفت این محدودیت ‌ ها عملا روند فعالیت و تولید را در این صنعت تحت تاثیر منفی قرار داد؛ به ‌ بیانی دیگر گلوگاه ‌ های یادشده بر میزان عرضه ورق گرم فولادی در بازار اثرگذار بودند.

مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه ‌ گذاری ایمیدرو با اشاره به رشد نرخ دلار در بازار آزاد در هفته ‌ های اخیر گفت: علاوه بر تمام موارد یادشده دورنمای صعودی نرخ دلار، محرک رشد تقاضا برای خرید ورق گرم فولادی از بورس کالا شد و به این ترتیب در چند دوره اخیر عرضه ورق گرم در رینگ معاملاتی بورس کالا، شاهد افزایش رقابت برای خرید این محصول بودیم.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر راهکار رفع این کمبودها و بازگشت آرامش به بازار گفت: افزایش واردات ورق گرم فولادی راهکاری اساسی برای تامین نیاز بازار داخل است. در حال ‌ حاضر دولت با شرکت ‌ های مختلف بازرگانی در حال مذاکره است تا امکاناتی را برای واردات ورق گرم فولادی و تامین نیاز بازار داخلی فراهم کند. امید می ‌ رود با افزایش عرضه آرامش به بازار بازگردد.

صباغ در پاسخ به سوالی درباره پیشنهاد فولاد مبارکه مبنی بر اصلاح نرخ پایه ورق فولادی در رینگ معاملاتی بورس کالا گفت: پیشنهاد مطرح ‌ شده توسط شرکت فولاد مبارکه براساس گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از عملکرد این شرکت داده ‌ شده است. علاوه بر این باید تاکید کرد چنانچه نرخ ورق در کشور به ‌ اجبار پایین نگه ‌ داشته شود، تولیدکننده برای واردات و جبران کسری بازار، احساس ایمنی نمی ‌ کند.

مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه ‌ گذاری ایمیدرو گفت: برای رفع مشکلات پیش ‌ روی شرکت فولاد مبارکه در تامین ورق گرم فولاد، این شرکت در نامه ‌ ای خطاب به شورای رقابت تاکید کرد: «شرکت فولاد مبارکه در جریان تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی متهم به توزیع رانت در بازار شده که منطق محاسبه آن اختلاف نرخ فروش فولاد مبارکه در بورس کالا با قیمت بازار آزاد است. بدیهی است این اختلاف ناشی از محاسبه نرخ پایه ورق گرم با قیمت فوب جهانی و نرخ دلار نیمایی است. باتوجه به اختلاف ارز آزاد با نیما در کشور که در حال ‌ حاضر به حدود ۴۰ درصد رسیده، این موضوع به نرخ محصولات فولادی نیز تسری می ‌ یابد.» بنابراین این شرکت پیشنهادهایی را برای بازنگری در نرخ پایه ورق گرم فولادی مطرح کرده است.

صباغ گفت: از آنجا که فرمول نرخ ورق گرم توسط شورای رقابت تعیین می ‌ شود، اصلاح این فرمول نیز باید توسط این شورا انجام شود. اگر اعضای شورای رقابت تشخیص بدهند، فرمول قبلی ادامه می ‌ یابد یا هر فرمولی که مورد تأیید این شورا باشد، مصوب می ‌ شود.

وی در پاسخ به سوالی درباره محدودیت ‌ های موجود در مسیر واردات ورق گرم به کشور گفت: در حال ‌ حاضر محدودیتی برای واردات ورق گرم به کشور وجود ندارد؛ یعنی سایر شرکت ‌ ها نیز می ‌ توانند برای واردات ورق اقدام کنند، اما همچنان قیمت ‌ های داخلی پایین ‌ تر از نرخ ‌ های جهانی است و واردات این محصول صرفه اقتصادی ندارد. علاوه بر این نبود ثبات، واردات ورق گرم را با اماواگر روبه ‌ رو می ‌ کند. فرآیند واردات چند ماه زمان می ‌ برد؛ از همین رو تغییرات قابل ‌ توجه نرخ ارز یا تغییر در نرخ جهانی، ریسکی است که مانع واردات ورق گرم به کشور می ‌ شود، اما چنانچه ریسک ‌ های یادشده پوشش داده شود، می ‌ توان بخشی از کسری بازار را تامین کرد.

گرانفروشی فولاد به نفع دولت

علی ‌ محمد ابویی مهریزی، فعال صنعت فولاد در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: در اوایل دی شرکت بورس کالا در ابلاغیه ‌ ای اعلام کرد محصولاتی که نرخ ارز در نرخ پایه آنها محاسبه می ‌ شود، می ‌ توانند نرخ پایه خود را براساس نرخ دلار نیما (دلار حواله سامانه سنا) تا دلار توافقی (بازار متشکل ارز ایران) محاسبه و اعمال کنند، اما وزارت صنعت، معدن و تجارت با این ابلاغیه مخالفت کرد و مانع اجرای آن شد. این وزارتخانه هرگونه اقدام یکجانبه و بدون هماهنگی با ستاد تنظیم بازار را غیرقانونی دانست و به این ترتیب این مصوبه در ظاهر متوقف شد.

با این ‌ وجود باتوجه به التهابی که در بازار خریدوفروش ورق گرم فولادی به ‌ چشم می ‌ خورد و رقابت گسترده ‌ ای که برای خرید این محصول وجود دارد، می ‌ توان این ‌ طور ادعا کرد که بهای فروش این محصول به محاسبه نرخ دلار در بازار متشکل ارزی نزدیک شده است.

وی در ادامه تولید انحصاری این محصول و وارد نشدن آن را از دلایل دیگر کمبود ورق و رشد بهای آن در بازار است. در واقع در چنین شرایطی میزان تقاضا برای ورق گرم فولادی از میزان عرضه برای خرید آن پیشی می ‌ گیرد.

این فعال صنعت فولاد گفت: با توقف فرآیند عرضه تلفیقی ورق گرم توسط شرکت فولاد مبارکه و حذف واردات، میزان کسری ورق گرم بیش ‌ ازپیش شدت گرفته و همین موضوع در نهایت به ضرر صنایع فولادی کشور منتهی شده است.

وی گفت: ورق گرم فولادی از مواد اولیه مهم مورداستفاده در صنایع نهایی است. این محصول در ساخت و تولید محصولاتی کاربرد دارد که با زندگی مردم سروکار دارند؛ در نتیجه رشد نرخ ورق به ‌ منزله افزایش بهای تمام ‌ شده بسیاری از محصولاتی است که در زندگی و معیشت مردم نیز کاربرد دارند.

ابویی گفت: سهم عمده ‌ تولید فولاد مبارکه با تکیه ‌ بر توان داخلی رقم می ‌ خورد؛ با این ‌ وجود با نوسان نرخ دلار در بازار آزاد یا رشد نرخ در بازارهای جهانی، شاهد رشد بهای محصولات این صنایع هستیم؛ هرچند نرخ محصولات یادشده تابع افت نرخ فولاد در بازار جهانی نیست.

این فعال صنعت فولاد گفت: باتوجه به شرایط یادشده رفع این مشکل چندان ممکن و شدنی نیست. متاسفانه منافع ملی در کشور ما در اولویت قرار ندارد؛ به ‌ بیانی دیگر هر بنگاهی به ‌ دنبال کسب سود حداکثری است. در ۲ ماه گذشته هیچ ‌ کدام از عوامل تولید اعم از نرخ انرژی، هزینه نیروی انسانی و... افزایش نیافته است.

در چنین شرایطی رشد بهای ورق گرم جای سوال دارد؛ به ‌ ویژه آنکه مواد اولیه تولید این صنعت نیز تحت تاثیر محدودیت انرژی قرار نگرفته است.

وی در پایان تاکید کرد: به ‌ اعتقاد من سیاست ‌ های وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان گسترش و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران محرک نرخ این محصولات است.

دولت جزو سهامداران اصلی و ذی ‌ نفع شرکت ‌ های بزرگ فولادی کشور است و درنتیجه از رشد نرخ محصولات آنها حمایت می ‌ کند.

سخن پایانی

التهاب قیمتی در رینگ ورق گرم فولادی ظرف ماه ‌ های اخیر ادامه یافته و حتی شدت گرفته و میزان عرضه ورق گرم توسط تولیدکنندگان داخلی مطابق کف عرضه ابلاغی بوده است. البته باید تاکید کرد میزان نیاز بازار داخلی به این محصول به ‌ مراتب بیشتر از تولید داخلی آن است؛ در نتیجه با قطع واردات ورق گرم فولادی در ماه ‌ های اخیر شاهد شدت گرفتن تنش در بازار خریدوفروش این محصول بوده ‌ ایم، این در حالی است که شرکت فولاد مبارکه به ‌ عنوان تولیدکننده انحصاری ورق گرم در کشور و بزرگ ‌ ترین فولادساز ما موظف به تامین ‌ این بازار از طریق واردات بود. با این حال، بی ‌ توجهی سیاست ‌ گذار و عرضه ‌ کننده به واردات، التهابات کنونی را در فرآیند قیمت ‌ گذاری این محصول ایجاد کرده و به رقابت گسترده در فرآیند خریدوفروش آن منتهی شده است.