فروش توافقی، تنها راهکار تداوم تولید فولادسازان
در طول هفته‌های اخیر، بنا به بخشنامه جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت، بازرگانان از خرید محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد از طریق بورس کالا منع شده‌اند.
باتوجه به آنکه ظرفیت تولید درصد قابل توجهی از محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور بالاتر از نیاز بازار داخلی برآورد می شود، منع بازرگانان به خرید از این بستر دردسرساز شده است. در چنین شرایطی بسیاری از تولیدات صنایع فولادی کشور که میزان تولید آنها، بیش از نیاز بازار داخلی است، با مازاد موجودی روبه رو شده اند. از آنجا که بسیاری از این تولیدکنندگان امکان صادرات محصولات خود را ندارند، با چالش های جدی در روند فعالیت خود روبه رو شده اند و دیگر توان تامین نقدینگی و پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان خود را ندارند. بر همین اساس نیز از سیاست گذاران وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار تجدیدنظر در این مصوبه ناکارآمد شده اند؛ در غیر این صورت تداوم سیاست های یادشده در نهایت به کاهش اجباری تولید ازسوی صنعتگران و تحمیل خسارت های جدی به این فعالان صنعتی خواهد شد.
پیشنهاد شورای آهن و فولاد برای رفع مشکلات تولیدکنندگان
رؤسای سه تشکل عضو شورای آهن و فولاد ایران یعنی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، انجمن سنگ آهن ایران و انجمن نوردکاران فولادی ایران، در نامه ای ضمن تشریح مشکلات دستورالعمل های صادره وزارت صنعت، معدن و تجارت، از رضا فاطمی امین خواسته اند فروش کالاهای عرضه شده معامله نشده در بورس کالا را در بازار و به صورت توافقی مجاز اعلام کند.
انجمن های زنجیره فولاد در نامه مشترک خود آورده اند: «باوجود تولید ۲ برابری محصولات فولادی در مقایسه با مصرف داخلی، متاسفانه در هیچ یک از دستورالعمل های صادره توسط آن وزارتخانه درباره الزام عرضه و فروش محصولات زنجیره فولاد، کالاهای عرضه شده در بورس کالا که خریدار ندارد تعیین تکلیف نشده که این موضوع مشکلات عدیده ای برای تولیدکنندگان ایجاد و شرکت های تولیدی را با مشکل کمبود نقدینگی و عدم امکان پرداخت مطالبات تامین کنندگان و حتی حقوق دستمزد کارکنان خود مواجه می کند.»
شورای آهن و فولاد در این نامه اضافه کرده است: «متاسفانه بعضا به دلیل نبود شناخت لازم از پیچیدگی های صادرات محصولات فولادی (نیمه نهایی و نهایی) در پاسخ به این سوال که تولیدکنندگان با کالای مازاد بر تقاضای بورس کالا چه کنند، صادرات را به عنوان مشکل پیشنهاد می دهند و تاکید می کنند فروش خارج از بورس غیرقانونی و ممنوع است!»
در بخش دیگری از نامه شورای آهن و فولاد به وزیر صنعت، معدن و تجارت آمده است: «چنانچه به طور فوری راهکاری برای فروش خارج از بورس به صورت توافقی بین تولیدکننده و اشخاص حقیقی و حقوقی که به دلایل متعدد امکان خرید از بورس را ندارند، ارائه نشود (با ثبت در سامانه تجارت) تولیدکنندگان که در شرایط دشوار کنونی باوجود محدودیت در مصرف گاز سعی دارند تولید را در حد ممکن حفظ کنند، ناچار به کاهش تولید و پذیرش ناخواسته تبعات سوء آن خواهند بود.»
رؤسای تشکل های زنجیره فولاد در پایان این نامه اعلام آمادگی کرده اند پیشنهادات خود درباره سایر محصولات زنجیره فولاد را در اسرع وقت برای وزارت صنعت، معدن و تجارت ارسال کنند.
شایان ذکر است شورای آهن و فولاد ایران، یک شورای مشورتی است که هماهنگی بین حلقه های گوناگون زنجیره آهن و فولاد را برعهده دارد تا از این طریق صدای واحدی از این زنجیره در مسائل مختلف مربوط به سیاست گذاری و تنظیم بازار شنیده شود. این شورا متشکل از انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، انجمن سنگ آهن ایران و انجمن نوردکاران فولادی ایران در ۱۳ شهریور امسال و پس از برگزاری چند نشست در انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران فصل جدید فعالیت خود را آغاز کرده و بنا به وعده مسئولان دولتی، این شورا یکی از مولفه های اصلی سیاست گذاری در زنجیره آهن و فولاد خواهد بود. در نتیجه انتظار می رود پیشنهادات مطرح شده از سوی این تشکل موردتوجه مدیران و سیاست گذاران قرار گیرد.
مقرراتی که تنها روی کاغذ موثرند
صمت برای بررسی نامه شورای آهن و فولاد و درخواست این تشکل از وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر فروش توافقی عرضه های معامله نشده بورس کالا با سعید عسکرزاده، دبیر انجمن تولیدکنندگان سنگ آهن گفت وگو کرده است.
چندی پیش شورای آهن و فولاد در مکاتبه ای رسمی با وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار اتخاذ راهکاری برای فروش توافقی خارج از بورس محصولاتی شد که در بورس کالا عرضه شده اما مورد معامله قرار نگرفته اند. این درخواست به چه دلیلی مطرح شده است؟
میزان تولید در حلقه های مختلف زنجیره فولاد کشور متفاوت است. تولید در برخی از حلقه های این زنجیره به مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی برآورد می شود و در حلقه هایی هم تولید داخلی محصولات، کفاف نیاز بازار را نمی دهد. این چالش به ویژه در هفته های گذشته و به دنبال محدودیت در تامین انرژی فولادسازان شدت گرفته است؛ تا جایی که شاهد رشد قابل توجه بهای آهن اسفنجی و به دنبال آن شمش فولاد در رینگ معاملاتی بورس کالا بوده ایم. در چنین شرایطی سیاست گذاران امر با هدف تنظیم بازار اقدام به وضع محدودیت در فرآیند خرید آهن اسفنجی کردند و در نهایت بورس کالا، خرید آهن اسفنجی توسط شرکت های بازرگانی را ممنوع کرد. در ادامه بورس کالا طی ابلاغیه ای اعلام کرد از دوشنبه، ۵ دی تا اطلاع ثانوی تنها مشتریانی که از طریق سامانه بهین یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت به بورس کالا معرفی می شوند، مجاز به خریداری شمش فولادی (بلوم و بیلت) خواهند بود. بدین ترتیب، شرکت های بازرگانی تا اطلاع ثانوی مجاز به خرید شمش در بورس کالا نیستند. البته محدودیت یادشده به فروش آهن اسفنجی و شمش محدود نشده است؛ تا جایی که در حال حاضر شاهد وضع محدودیت بر روند فروش سایر محصولات حلقه های این زنجیره از جمله کنسانتره و گندله نیز هستیم. در چنین شرایطی بخشی از عرضه های محصولات تولیدشده در حلقه های نخست زنجیره فولاد کشور بدون مشتری می ماند؛ بنابراین شورای آهن و فولاد ایران یعنی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، انجمن سنگ آهن ایران و انجمن نوردکاران فولادی ایران در نامه ای خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار فروش توافقی عرضه های معامله نشده بورس کالا شدند.
نبود مشتری برای محصولات تولیدشده در حلقه های مختلف زنجیره فولاد، چه تبعاتی دارد؟
میزان تولید در برخی از حلقه های زنجیره فولاد کشور تا 2 برابر نیاز داخلی به این محصولات برآورد می شود؛ بنابراین می توان این طور ادعا کرد که سیاست های نهادهای بالادست زنجیره فولاد، بی توجه به شرایط واقعی تولید اتخاذ شده اند. راه حل های انتزاعی مطرح شده برای حل مشکلات زنجیره فولاد کشور، تنها روی کاغذ جواب می دهند و همین تصمیمات غیرکارشناسی ضربه جدی به منافع معدنکاران و فعالان حوزه معدن و صنایع وابسته به آن وارد می کند. باوجود تولید ۲ برابری برخی محصولات فولادی در مقایسه با مصرف داخلی، در هیچ یک از دستورالعمل های صادره توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره الزام عرضه و فروش محصولات زنجیره فولاد، محصولاتی که خریدار ندارند، تعیین تکلیف نشده اند. در چنین موقعیتی اگر محصولی عرضه و خریداری برای آن وجود نداشته باشد، تولیدکننده بلاتکلیف می ماند. بسیاری از تولیدکنندگان از توان صادرات برخوردار نیستند؛ در نتیجه از پس تامین نقدینگی موردنیاز خود بر نخواهند آمد. علاوه بر این باید تاکید کرد صادرات دارای پیچیدگی های خاص خود است و پول حاصل از آن نیز به سرعت بازنمی گردد.
فرآیند فروش و بازگشت ارز صادراتی نزدیک ۳ ماه زمان می برد که در چنین شرایطی برخی تولیدکنندگان ترجیح می دهند محصول خود را به بازرگانان بفروشند تا نقدینگی موردنیاز خود را در کوتاه ترین زمان ممکن تامین کنند. توجه به این نکته ضروری به نظر می رسد که میان فعالیت بازرگانان با دلالان تفاوت فراوانی وجود دارد. بازرگان دلالی نمی کند، بلکه حکم سرمایه گذاری را دارد که بخشی از نقدینگی موردنیاز صنایع را تامین می کند؛ در نتیجه فعالیت بازرگانان در نهایت منتهی به ناهنجاری در بازار نخواهد شد.
الزام به عرضه محصولات تولیدشده در بورس کالا را چطور ارزیابی می کنید؟
با این وجود انتظار می رود امکان خرید برای محصولات یادشده در این زنجیره نه تنها برای تولیدکنندگان که برای بازرگانان نیز فراهم شود.
در دنیای کنونی که بسیاری از تولیدکنندگان توانسته اند ذخیره انبارهای کالایی خود را به صفر برسانند، بیش از اندازه کالا در انبار تولیدکنندگان نه تنها هیچ نتیجه ای ندارد، بلکه فشار مضاعف مالی را به صنعتگران تحمیل می کند. علاوه بر این نگهداری طولانی مدت محصولات یادشده نه تنها نتیجه بخش نیست، بلکه از کیفیت کالاهای انبارشده نیز می کاهد.
راهکارهایی که نتیجه بخش نیستند
برای بررسی اثرات چالش های ناشی از سیاست گذاری غلط وزارت صنعت، معدن و تجارت و تاثیر آن بر عملکرد فولادسازان کشور با رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد گفت وگو کرده ایم. متن کامل گفت وگوی صمت با این عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد را در ادامه می خوانید.
در هفته های اخیر شاهد کمبود آهن اسفنجی در بازار و به دنبال آن رشد قابل توجه بهای این محصول بوده ایم. این کمبود از چه دلایلی نشأت می گیرد؟
نگاه کلی به فرآیند توسعه زنجیره فولاد کشور حکایت از آن دارد که در طول سال های اخیر و تحت تاثیر توسعه اشتباه، توازن از این زنجیره رخت بربسته است. در چنین شرایطی، در حالی که میزان تولید در برخی از حلقه های زنجیره تا ۲ برابر نیاز بازار داخلی برآورد می شود، ظرفیت تولید برخی محصولات به سختی نیاز بازار را تامین می کند. آهن اسفنجی به عنوان ماده اولیه اصلی تولید شمش فولاد کشور یکی از همان حلقه هایی است که با محدودیت تولید روبه رو است. تولید آهن اسفنجی با کمک گاز به عنوان خوراک و سوخت ممکن است، اما باتوجه به ناترازی تولید و مصرف گاز کشور و شدت گرفتن این کمبود در سال های اخیر، تولید در واحدهای احیا در زمستان به شدت محدود می شود و در نتیجه شاهد رشد قابل توجه بهای آهن اسفنجی در هفته های گذشته و به دنبال آن ایجاد خلل در سایر حلقه های این زنجیره بودیم.
راهکارهای مطرح شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم بازار فولاد را چطور ارزیابی می کنید؟
در شرایطی که بازار داخلی با کمبود قابل توجه مواد اولیه روبه رو است، الزام به عرضه ۱۰۰ درصدی محصولاتی همچون آهن اسفنجی در بازار داخلی، سیاستی صحیح به نظر می رسد. در واقع انتظار می رود محصولات تولیدشده در این زنجیره ابتدا نیاز بازار داخل را تامین کنند و مابقی صادر شوند؛ به ویژه آنکه در حال حاضر تولید محصول حاصل از فرآیند احیا به گلوگاه اصلی توسعه فولادسازی کشور بدل شده است.
در مجموع وضع مداوم قوانین و مقررات ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت یا سایر نهادهای تصمیم گیر، نه تنها مثبت ارزیابی نمی شود، بلکه امکان برنامه ریزی برای آینده را از فعالان این زنجیره سلب می کند؛ بنابراین تجدیدنظر در روند سیاست گذاری های روزانه و تغییر مداوم استراتژی های تولید فولاد کشور ضروری به نظر می رسد.
راهکار صحیح برای تنظیم بازار فولاد کشور و گذر از تغییرات روزمره قوانین و مقررات در این بخش را چه می دانید؟
الزام و دستور به تولیدکنندگان یا اقتصاد نه تنها نتیجه بخش نیست، بلکه فشار مضاعفی را به صنایع کشور تحمیل می کند.
تداوم تولید به منزله فروش یک محصول در بازار داخلی یا خارجی است. فروش در بازار داخلی از مزیت هایی برای تولیدکنندگان برخوردار است؛ ازجمله آنکه نیازی به تحمیل هزینه جابه جایی بار ندارد. علاوه بر این حضور در بازار صادراتی زمان بر و هزینه بر است. همچنین بسیاری از تولیدکنندگان کوچک یا متوسط امکان حضور در بازار رقابت جهانی را ندارند و بازار رقابت جهانی نیز توان پذیرش تمام محصولات فولادی کشور را ندارد. بنابراین از سیاست گذاران انتظار می رود ضمن فراهم آوردن شرایطی منصفانه، به تولیدکنندگان برای فروش محصولات خود در بازار داخلی یا صادراتی، حق انتخاب بدهند. در چنین شرایطی می توان به تنظیم سهل تر بازار فولاد امید داشت، اما تغییر مداوم قوانین و مقررات نه تنها نتیجه بخش نیست، بلکه بار مضاعفی را به تولید و تولیدکننده تحمیل می کند.
