راهی به سوی زیست اخلاقی
مسئولیت‌های اجتماعی در یک شرکت معدنی مجموعه‌ای از معیارها و ارزشهایی است که در راستای دستیابی به استراتژی کلی مدنظر آن شرکت و برآورده شدن اهداف مدیریتی و عملیاتی پروژه‌ها تعریف می‌شود.
در کشورهای توسعه یافته و پیشرو در حوزه معدن و صنایع معدنی، بحث مسئولیت اجتماعی در راستای رفع چالش ها و مشکلات جامعه هدف به عنوان یک اصل و تعهد پذیرفته شده است که هر شرکت معدنی را متعهد می کند تا در قبال «حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی»، «حفظ اصول در امور جذب نیرو و بکارگیری آنها»، «ارزش و اهمیت دادن به خواستههای جوامع محلی و مشارکت و همکاری دو جانبه با آنها» و «تولید محصول پاک و با ارزش افزوده بالا» احساس مسئولیت کرده و اقدامات موثر و عملیاتی انجام دهند. در گزارش امروز صمت مفهوم مسئولیت اجتماعی و ضرورت و اهمیت توجه به آن مورد بررسی قرار گرفته است.
در مسیر تعامل
مدیر فنی و مهندسی شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات درباره اینکه مسئولیت اجتماعی یک الزام قانونی است یا اقدامی داوطلبانه، گفت: بر اساس تعریف سازمان ملل، مسئولیت اجتماعی شرکتی، مفهومی مدیریتی است که به موجب آن شرکت ها دغدغه های اجتماعی و زیست محیطی را در عملیات تجاری و تعاملات خود با ذینفعان ادغام می کنند.
علیرضا لطفی به معدن نامه گفت: به طورکلی مسئولیت اجتماعی یک شرکت چارچوبی است که از طریق آن شرکت به تعادل الزامات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی دست می یابد و هم زمان به انتظارات سهامداران و ذینفعان پاسخ می دهد. مدیر فنی و مهندسی ومعادن عنوان کرد: آنچه گفته شد دقیقا تعریفی است که سازمان ملل از مسئولیت اجتماعی ارائه داده است و به وضوح مشخص می کند که مسئولیت اجتماعی در قالب اصلی رسالت شرکت و چارچوب کسب وکار آن بنگاه، باید دنبال شود اما تعریف فوق با آنچه در کشور ما در زمینه مسئولیت اجتماعی بازتعریف و رایج شده در تضاد آشکار است.
نگاهی به گذشته
لطفی درباره اینکه چگونه مسئولیت اجتماعی تبدیل به یک ضرورت شد، گفت: با شروع انقلاب صنعتی در نیمه دوم قرن ۱۸ میلادی، به تدریج نگرانی از برخی فعالیت های شرکت ها و در ادامه موضوع رفاه و بهره وری کارگران به وجود آمد و انتقاداتی در خصوص، شرایط کار و اشتغال زنان و کودکان مطرح شد. وی افزود: اما عبارت و اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکتی را هاوارد بوون، اقتصاددان امریکایی و در سال ۱۹۵۳ مطرح کرد و درنهایت سازمان ملل با همکاری شرکت ها این موضوع را در قالب توسعه پایدار یا توسعه هم زمان اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی و تعادل بین اجزای آن تعریف کرد.
اهمیت مسئولیت اجتماعی
لطفی در ادامه افزود: نخستین فلسفه شکل گیری یک بنگاه اقتصادی، کسب سود و بیشنه سازی آن است، چراکه در پرتو سود و کسب درآمد امکان پایداری یک کسب وکار و ارتقا شرایط منطقه و کارکنان وجود دارد اما مشکل از جایی پدید می آید که برای بیشنه سازی سود، آینده اجتماعی به خطر بیفتد. وی گفت: در حوزه مسئولیت اجتماعی، مهم ترین وظیفه شرکت ها به خصوص در کشور ما توجه به اشتغال و از بین بردن فقر است چراکه فقر، منزلت اجتماعی و بعد انسانی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و تبعات فراوانی برای جامعه دارد. لطفی ادامه داد: موارد مهمی که در چارچوب مسئولیت های اجتماعی باید دنبال شود عبارت اند از: اشتغال، دوراندیشی، رقابت برای رشد، آموزش، کاهش آلاینده ها، افزایش بهره وری مدیریت و کارکنان، آرامش عمومی کارکنان، حفاظت از محیط زیست، خلق منابع و کسب درآمد برای پایداری بنگاه و همسو شدن با تغییرات اجتماعی و جهانی، جلوگیری از جابه جایی جمعیت و …
پاسخگویی در برابر جامعه
محمد فاضلی، جامعه شناس و استاد دانشگاه در تعریف مسئولیت اجتماعی گفت: آن دسته فعالیت هایی که بعد از پایان یافتن حیطه قانونی اقدامات و ماموریت های شرکت ها آغاز می شود، مسئولیت اجتماعی آن بنگاه های اقتصادی است. به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، فاضلی اذعان کرد: شرکت ها به واسطه فعالیت شان آلودگی ایجاد می کنند، بر حمل ونقل اثر می گذارند و فاضلابی به آبخوان ها وارد می کنند. همه این عوامل بر جامعه اثرگذار است. وی گفت: شرکت ها در قبال اثراتی که بر جامعه می گذارند، باید پاسخگو باشند. محصولات شرکت ها اثرات تعیین کننده ای بر زندگی مردم می گذارد و گاهی اثرات درازمدت این محصولات به نفع زندگی مردم نیست.
فاضلی تصریح کرد: مردم با دیدن انواع آلودگی هایی که توسط واحدهای تولیدی و صنعتی و کشاورزی در کلان شهرها منتشر می شود، این سوال در ذهنشان نقش می بندد که در قبال این مشکل که سلامت جامعه را نشانه می رود، چه تولید می شود و چگونه با محیط زیست رفتار می کنیم؟ علاوه بر این مسائلی نظیر بهره کشی از زنان و کودکان در محیط های تولیدی، رفاه اجتماعی کارگران و... موضوعاتی هستند که به دغدغه های مصرف کنندگان تبدیل شده اند.
امور خیریه
این استاد جامعه شناسی خاطرنشان کرد: معمولا وقتی صحبت از مسئولیت اجتماعی به میان می آید؛ نخستین مقوله ای که به اذهان خطور می کند، انجام امور خیریه است. اما باید تعریف دقیقی از مسئولیت اجتماعی ارائه داد و تصورات نادرست در این زمینه را اصلاح کرد.
وی با بیان اینکه از شرکت زیان ده نمی توان انتظار ایفای مسئولیت اجتماعی داشت، اظهار کرد: بزرگ ترین مسئولیت اجتماعی چنین بنگاه هایی، مثل برخی شرکت های دولتی، این است که دست از فعالیت بردارند و کاری انجام ندهند.
زیست اخلاقی
این استاد دانشگاه اظهار کرد: شرکت ها امروز با جامعه ای مواجه شده اند که می گوید در قبال هر کاری که انجام می دهید مسئول باشید. بنابراین اگر قرار است در سال های آینده ما نیز بخشی از زنجیره تامین شرکت های بزرگ دنیا باشیم، باید استانداردهایی که بسط می یابد را رعایت کنیم. وی افزود: شرکت ها نمی توانند جایگزین دولت ها شوند اما در حیطه خود باید مسئولیتشان را بر عهده بگیرند.
بازار گواهینامه
فاضلی با بیان اینکه امروز بازار گواهینامه ها در دنیا راه افتاده، گفت: گواهینامه های معتبر مردم دنیا را متوجه می کند که محصول تولیدشده با استانداردهای موردقبول ازنظر اخلاقی مطابقت دارد. وی ادامه داد: اهمیت مسئولیت های اقتصادی یعنی سودآور بودن، مسئولیت های حقوقی یعنی پیروی از قانون، مسئولیت های اخلاقی به معنای انجام کار درست و منصفانه و مسئولیت های بشردوستانه به معنای شهروند شرکتی خوب و مسئول بودن است. وی افزود: اگر شرکتی در منطقه ای ایجادشده که باعث افزایش بار ترافیکی در یک مسیر شده، نسبت به تک تک کسانی که در تصادف با کامیون در آن منطقه کشته می شوند، مسئول است. اینکه نسبت به سرزمین و جامعه و تاثیراتی که باقی می گذاریم، در حیطه خود مسئولیت پذیر باشیم امر بسیار مهمی است.
سنجش خوشبختی
وی گفت: بر اساس پیمان جهانی ملل متحد در سال ۲۰۰۰ ، شرکت ها باید رعایت حقوق بشر، اطمینان از عدم دخالت در نقض حقوق بشر، پایان دادن به کار کودکان، حذف تبعیض در استخدام و شغل، رویکرد احتمالی در قبال چالش های محیط زیست، مبارزه با فساد در هر شکل آن و ابتکار برای ترویج مسئولیت پذیری محیط زیستی را در دستور کار خود قرار دهند. این استاد دانشگاه درباره «مسئولیت اجتماعی شرکتی» در عصر سنجش خوشبختی گفت: ما در ایران شاخص های «سنجش خوشبختی» نداریم و فکر می کنیم هرچقدر پول و رفاه بیشتر داشته باشیم خوشبخت تریم. اما در زمینه مسئولیت اجتماعی، برای رسیدن به خوشبختی، تنها زیستن اخلاقی می تواند رضایت از زندگی را تأمین کند.
سخن پایانی
خلاصه کلام اینکه اگر شرکت های فعال در حوزه معدن و صنایع معدنی به معنی واقعی کلمه به مسئولیت های اجتماعی خود ایفا کنند، با مشکلات و موانع زیست محیطی، اعتراضات و کارشکنی های جوامع محلی روبه رو نخواهد شد، بلکه به عکس زمینه را برای گسترش فعالیت های آنان مهیاتر خواهد شد.
