تنظیم تقاضا نرخ تمام‌شده را کاهش می‌دهد
روند رو به رشد بهای شمش آلومینیوم در بورس کالا و رقابت گسترده برای خرید این محصول در رینگ معاملاتی به یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان صنایع پایین‌دستی بدل شده است.
روند رو به رشد بهای شمش آلومینیوم در بورس کالا و رقابت گسترده برای خرید این محصول در رینگ معاملاتی به یکی از دغدغه های اصلی فعالان صنایع پایین دستی بدل شده است. این تولیدکنندگان که در طول سال های گذشته همواره از نرخ بالای شمش پایه آلومینیوم گلایه داشته اند، حال ناچارند مواد اولیه موردنیاز خود برای تولید را پس از رقابت قابل توجه خریداری کنند. این موضوع هزینه تمام شده تولید آنها را به شدت افزایش می دهد و عملا از رقابت پذیری این صنایع می کاهد. وزارت صنعت، معدن و تجارت در ماه های گذشته، تولیدکنندگان صنایع معدنی را ملزم به عرضه تمامی محصولات خود در بورس کالا کرده است؛ بخشنامه ای که به جرات می توان ادعا کرد در حوزه های مختلف از جمله در زنجیره آلومینیوم اجرایی نشده است. حال این وزارتخانه به دنبال آن است که با کنترل طرف تقاضا، از رقابت گسترده برای خرید شمش آلومینیوم بکاهد؛ بر همین اساس نیز معاونت امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت در نامه ای به بورس کالا خواستار کنترل خریداران شمش آلومینیوم در بورس کالا و اختصاص اولویت خرید به تولیدکنندگان صنایع پایین دستی شده است. این راهکار در هفته نخست اجرای آن تا حدودی نتیجه بخش بوده است. بااین وجود به اعتقاد فعالان صنایع آلومینیوم کشور، دلایل دیگری نیز از کاهش رقابت در فرآیند خرید شمش کاسته اند. تولیدکنندگان انتظار دارند همزمان با کنترل طرف تقاضا، با نظم بخشی به فرآیند عرضه شمش آلومینیوم در بورس کالا و نظارت بر اجرای مصوبات حاکم بر این بخش، شاهد بهبود شرایط خریدوفروش این فلز نقره ای رنگ باشیم.
راهکاری برای تنظیم تقاضا در بورس کالا
فروش محصولات صنایع معدنی بالادستی با قیمت بالاتر از نرخ های جهانی این محصولات که عموما به عنوان ماده اولیه در سایر حلقه های تولید، کاربرد دارند، به چالشی دائمی برای تولیدکنندگان بدل شده است. عرضه این محصولات در بورس کالا نیز تاکنون نتوانسته مانع گرانفروشی مواد اولیه صنایع معدنی کشور شود. بر همین اساس وزارت صنعت، معدن و تجارت در چند هفته اخیر با ابلاغ بخشنامه های مختلف، زمینه تنظیم تقاضا و کاهش رقابت برای خرید این محصولات را فراهم کرده است. سیاست تنظیم تقاضا و اولویت بخشی به تولیدکنندگان در مقابل تجار برای خرید مواد اولیه در حوزه شمش مس و آهن اسفنجی نتیجه بخش بوده و از رقابت برای خرید این محصولات ظرف دو هفته اخیر کاسته است؛ بر همین اساس وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال آن است که این سیاست را در زنجیره آلومینیوم نیز اجرایی کند.
رضا محتشمی پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزیر صنعت، معدن و تجارت در نامه ای خطاب به مدیرعامل سرکت بورس کالای ایران تاکید کرد: باتوجه به اینکه بیشتر شرکت های تولیدکننده شمش آلومینیوم ناگزیر به تهاتر و صادرات بخش عمده ای از محصول شمش تولیدی به منظور تامین مواد اولیه هستند و از طرف دیگر نیاز مبرم صنایع راهبردی و بالادستی این محصول به شمش آلومینیوم، دستور فرمایید تا اطلاع ثانوی صرفا مصرف کننده صنایع پایین دستی در اولویت خرید شمش آلومینیوم از بورس کالا قرار گیرد و در صورت عدم فروش شمش عرضه شده در بورس کالا، بازرگانان و... مجاز به خرید باشند.
چالش های تنظیم بازاری
هوشنگ گودرزی، فعال صنعت آلومینیوم در گفت وگو با صمت در ارزیابی بخشنامه جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر مدیریت طرف تقاضا در روند فروش شمش آلومینیوم در بورس کالا اظهار کرد: در حال حاضر صنایع پایین دستی آلومینیوم کشور با مشکلات جدی در تامین به موقع مواد اولیه و همچنین قیمت گذاری آن روبه رو هستند.
وی افزود: علاوه بر مشکلات یادشده هرازگاهی رقابت برای خرید شمش آلومینیوم برای هفته های متمادی شدت می گیرد و فشار مضاعفی را به تولیدکنندگان تحمیل می کند. باتوجه به آنکه عرضه شمش آلومینیوم در بورس کالا به قدر کافی و موردنیاز صنایع پایین دستی نیست، رقابت قابل توجهی برای خرید این محصولات شکل می گیرد.
گودرزی گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت میزان عرضه هر تولیدکننده را در برنامه هفتگی مشخص کرده است؛ با این وجود صنایع بالادستی از اجرای این مصوبات و بخشنامه ها سر باز می زنند و همین موضوع نیز فشار مضاعفی را به صنایع تولیدکننده محصولات پایین دستی تحمیل می کند.
وی افزود: در شرایطی که تجار و بازرگانان نیز همزمان با صنایع پایین دستی مجوز خرید شمش آلومینیوم از بورس کالا را دارند، رقابت بیشتری برای خرید این محصول شکل می گیرد که به رشد بهای تمام شده محصولات نهایی در این صنعت منجر خواهد شد. در نتیجه چنین وضعیتی شاهد رشد نرخ محصولات نهایی در بازار خواهیم بود و زنجیره تورم در اقتصاد تقویت می شود.
این فعال صنعت آلومینیوم گفت: براساس آنچه گفته شد ایجاد محدودیت در طرف تقاضا و خرید تجار، می تواند به نفع تولیدکنندگان صنایع پایین دستی باشد؛ هرچند باید زیرساخت های لازم برای اجرای این طرح مهیا شود. یعنی آمار دقیقی از تولیدکنندگان صنایع پایین دستی آلومینیوم کشور در دسترس باشد. در هفته های اخیر اخباری مبنی بر بروز مشکلاتی در سامانه بهین یاب منتشر شده است؛ بنابراین اجرای بخشنامه موردبحث و فرآیند شناسایی دقیق تولیدکنندگان با چالش هایی روبه رو خواهد شد.
وی گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت در طول ماه های گذشته بخشنامه های متعددی را با هدف تنظیم بازار آلومینیوم صادر کرده، اما نظارت کافی بر روند اجرای این مصوبات وجود ندارد و همین موضوع نیز در نهایت مانع نتیجه بخش بودن آنها می شود.
گودرزی گفت: چنانچه ناظری بر اجرای این مصوبات وجود داشته باشد و الزامات قانونی موردنظر را برای اجرای آنها در نظر بگیرد، آرامش به این بازار بازخواهد گشت؛ در غیر این صورت نباید به موثر بودن راهکارهای صحیح موردبحث امید داشت.
وی در پایان تاکید کرد: از مجموع موارد یادشده می توان این طور استنتاج کرد که بخشنامه هایی که لازم الاجرا نیستند، مهم ترین عامل بر هم خوردن بازار محصولات صنایع معدنی در موقعیت کنونی هستند و باید چاره ای اساسی برای آنها اندیشیده شود.
تعدیل تقاضا، مانع شتاب رشد قیمت
آریا صادق نیت حقیقی در گفت وگو با صمت اظهار کرد: سیاست جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم بازار شمش آلومینیوم در هفته نخست نتیجه بخش بود و به کاهش رقابت برای خرید این فلز منتهی شد. البته دلایل دیگری نیز در افت رقابت برای خرید شمش آلومینیوم موثر بوده اند؛ از جمله آنکه در هفته های گذشته شاهد فروش نقدی شمش آلومینیوم در بورس کالا بوده ایم. این موضوع زمینه افت تقاضا برای این محصول را فراهم کرده است.
وی افزود: بسیاری از تولیدکنندگان صنایع پایین دستی آلومینیوم در حال حاضر با چالش های جدی در تامین نقدینگی خود روبه رو هستند و همین موضوع روند فعالیت آنها را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. بسیاری از تولیدکنندگان صنایع پایین دستی با توجه به محدودیت هایی که از مدت ها پیش در تامین نقدینگی داشته اند، توان خرید مواد اولیه را ندارند؛ به این ترتیب از میزان تقاضا برای خرید شمش در دو هفته گذشته کاسته شده است.
حقیقی در تشریح چالش های مرتبط با تامین نقدینگی صنایع آلومینیوم گفت: این مشکلات به ویژه در حال حاضر که بهای مواد اولیه موردنیاز برای تولید در این صنایع افزایش یافته، شدت گرفته اند. در واقع فعالان صنعتی نیازمند نقدینگی بیشتری هستند تا سرمایه در گردش موردنیاز خود را تامین کنند.
وی افزود: همزمان شاهد اجرای سیاست های انقباضی ازسوی بانک ها هستیم که به کاهش پرداخت تسهیلات منتهی شده است. یعنی صنایع دیگر نمی توانند از ذخایر مالی بانک ها به عنوان راهکاری اساسی برای تامین سرمایه در گردش استفاده کنند. در چنین شرایطی باتوجه به چالش هایی که در مسیر تامین نقدینگی وجود دارد، صنعتگران ناچار خواهند بود با کمترین ظرفیت، تولید کنند، این در حالی است که تولید با حداقل ظرفیت به منزله تحمیل خسارات جدی به صنایع است و عملا از بهره وری آنها می کاهد.
مصوباتی که ضمانت اجرایی ندارند
این فعال صنعت آلومینیوم گفت: با پیگیری های انجام شده توسط سندیکای صنایع آلومینیوم ایران، در شهریور جلسه ای میان فعالان این صنعت با مدیران مربوطه در وزارت صنعت، معدن و تجارت برگزار و در آن جلسه قول های مساعدی از سوی مدیران وزارتخانه مبنی بر تنظیم بازار شمش آلومینیوم داده شد؛ با این وجود هیچ کدام از وعده های مطرح شده در این جلسه تاکنون اجرایی نشده اند. در واقع نبود ضمانت اجرایی برای مصوبات وزارت صنعت، معدن و تجارت، مهم ترین دلیل بروز چنین مشکلاتی است. در واقع خلاف وعده های مطرح شده هیچ نظمی بر روند عرضه شمش آلومینیوم در بورس کالا وجود ندارد. صنایع بالادستی از اجرای مقررات حاکم بر فرآیند عرضه شمش آلومینیوم در بورس کالا سر باز می زنند. باوجود اینکه در ماه های گذشته صنایع بالادستی موظف شدند تمام محصولات تولیدی خود را ابتدا در بورس کالا عرضه کنند، از اجرای این مصوبه خبری نیست. وی افزود: در چنین شرایطی وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال آن است تا با ایجاد محدودیت در طرف تقاضا، روند خریدوفروش شمش آلومینیوم را در بورس کالا، مدیریت کند. در واقع دوباره فشاری به خریداران تحمیل می شود.
این فعال صنعت آلومینیوم در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال تعیین کف عرضه محصولات آلومینیومی در بورس کالا اظهار کرد: باتوجه به حضور سالکو در صف تولیدکنندگان شمش آلومینیوم مقرر شده بود میزان کف عرضه این محصول در بورس کالا افزایش یابد. در همین حال مقرر شده بود عرضه شمش آلومینیوم به قدری افزایش یابد که رقابت برای خرید این محصول در بورس کالا حذف شود، اما هیچ کدام از اهداف یادشده محقق نشدند.
وی گفت: عرضه مکفی شمش آلومینیوم در بورس کالا، به منزله کنترل بهای این محصول در بورس کالا است. با این وجود برخی تولیدکنندگان مخالف کنترل نرخ این محصول هستند، چراکه سود سرشار آنها تحت تاثیر منفی قرار می گیرد. متاسفانه دولت نیز عزم جدی برای مقابله با این شرایط ندارد، این در حالی است که برخی نهادهای دولتی خریدار محصولات نهایی آلومینیومی هستند و خود نیز از این شرایط متضرر خواهد شد. حقیقی گفت: موجودی کف انبار تولیدکنندگان شمش آلومینیوم به قدری هست که رقابت برای خرید شمش آلومینیوم را به صفر برساند؛ با این وجود تولیدکنندگان صنایع بالادستی از این رقابت منتفع می شوند و تمایلی برای عرضه مکفی محصول در بورس کالا ندارند. علاوه بر این در وزارت صنعت، معدن و تجارت یا سایر نهادهای مربوطه نیز عزم جدی برای کنترل شرایط وجود ندارد.
سخن پایانی
صنایع بالادستی در زنجیره معدن برپایه بهره مندی از ذخایر معدنی یا ذخایر انرژی در کشور، احداث شده و توسعه یافته اند. انتظار می رفت توسعه صنایع معدنی به تکمیل زنجیره تولید، ارزش آفرینی، اشتغالزایی و همچنین ارتقای سطح تولید ناخالص داخلی کشور منتهی شود. با این وجود در طول سال های گذشته اختلافات گسترده ای میان تولیدکنندگان در حلقه های مختلف زنجیره تولید شکل گرفته، چراکه سرمایه گذاران در هر حلقه از این زنجیره فقط به دنبال کسب سود حداکثری خود هستند. چنانچه تولیدکننده ای از امتیازات ویژه همچون مواد اولیه یا انرژی ارزان برخوردار باشد، موظف است به ازای دریافت چنین امتیازاتی، مسیر توسعه سایر صنایع را فراهم کند تا به این ترتیب از یک سو از اشتغالزایی و رشد صنعتی در کشور حمایت شود و از سوی دیگر محصول نهایی با قیمت مناسب تری در اختیار مصرف کننده نهایی قرار گیرد. بااین وجود سیاست های وزارت صنعت، معدن و تجارت در تنظیم محصولات صنایع بالادستی تاکنون نتیجه بخش نبوده اند. البته در بسیاری از موارد بخشنامه های موثری صادر شده اند، اما نظارت دقیق و مستمری بر روند اجرای این بخشنامه ها وجود ندارد و همین موضوع نیز مانع تحقق اهداف موردبحث می شود.
