فرمول جدید کشف نرخ شمش فولاد در بورس کالا موجب شده این محصول در رینگ معاملات بورس کالا، با بهایی بالاتر در مقایسه با نرخ صادراتی آن، خریدوفروش شود. تصمیم بر تغییر فرمول قیمت‌گذاری شمش فولاد در شرایطی اخذ شده که در هفته‌های گذشته رونق از معاملات فولاد جهانی رخت بربسته بود. بر همین اساس، این گمان می‌رود که سیاست‌گذاران در فرآیندی با هدف جلب حمایت از صنایع میانی زنجیره فولاد، اقدام به تغییر در فرمول قیمت‌گذاری شمش کرده‌اند. از آنجا که نرخ محصولات فولادی براساس نرخ شمش فولاد تعیین می‌شود، همزمان با گران‌فروشی شمش در بورس کالا، بهای محصولات طویل فولادی نیز رو به رشد بوده است. ایجاد مانع در مسیر ارزان شدن نرخ محصولات طویل فولادی در شرایطی است که رکود سنگینی بر بازار داخلی این محصول حاکم است. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان محصولات نهایی، تولیدات خود را با بهای به‌مراتب کمتری در بازار صادراتی به فروش می‌رسانند.

بورس کالا کجای بازی فولادی‌ها ایستاده است؟

چندی پیش بورس کالای ایران در اطلاعیه‌ای فرمول کشف نرخ پایه شمش فولاد را تغییر داد و بهای فروش این فلز را منوط به میانگین نرخ فروش آن در ۲ هفته گذشته کرد. در چنین شرایطی، شاهد گران‌فروشی فولاد در بازار داخلی هستیم. فرآیند گران‌فروشی شمش فولاد در شرایطی اجرایی می‌شود که رکود بر اقتصاد ما سایه انداخته و از میزان فعالیت‌های ساخت‌وساز و عمرانی کاسته شده است. در ادامه با کاهش بهای ارز در بازار آزاد و سقوط ادامه‌دار آن، از تقاضای غیرمصرفی برای فولاد نیز کاسته شده است. بدین‌ترتیب تولیدکنندگان محصولات فولادی (اعم از میلگرد و تیرآهن و...) ناچار هستند برای تداوم فعالیت خود، محصولات خود را در بازار صادراتی به فروش برسانند. با این وجود، گران‌فروشی فولاد در بازار داخلی، به‌منزله افزایش هزینه تمام‌شده تولید و متضرر شدن این تولیدکنندگان در بازار رقابت جهانی خواهد بود.

البته نباید از ذکر این نکته غافل بود که بسیاری از تولیدکنندگان شمش نیز از گران‌فروشی آهن اسفنجی به‌عنوان ماده اولیه تولید شمش فولاد گلایه دارند و همین موضوع را عامل اصلی فروش شمش با نرخ بالا در بازار داخلی عنوان می‌کنند. به هر روی، گویا سیاست‌گذاران اصرار به تصویب مقررات و قوانین بر پایه حمایت از گروهی ویژه دارند که زیان ناشی از آن در نهایت به مردم به‌عنوان مصرف‌کنندگان نهایی تحمیل خواهد شد.

گفتنی است به‌دنبال تلاطمات حاکم بر بازار فولاد، انجمن نوردکاران نامه‌ای خطاب به معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت نوشت. در متن این نامه چنین تاکید شده است: «در شرایطی که بازار توانسته بود پس از مدت‌ها ثبات نسبی پیدا کند، شرکت بورس کالای ایران که ۳ عضو هیات مدیره آن به‌طور مستقیم نماینده ۳ فولادساز بزرگ کشور و اکثریت هیات مدیره به‌طور غیرمستقیم از حامیان فولادسازان هستند، طی ابلاغیه‌ای در مورخ 10 مرداد امسال، مبنای محاسبه نرخ شمش فولادی را بدون هیچ مصوبه‌ای از سوی دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان متولی صنعت کشور تغییر داد. وفق این مصوبه در صورت معامله شمش عرضه‌شده در بورس کالا، نرخ پایه عرضه شمش در هفته بعد ۳ درصد افزایش می‌یابد.»

«در همین حال، برای اطمینان از انجام معامله، شرکت‌های تجاری (دلالان) را مجاز به خرید شمش فولادی که مواد اولیه شرکت‌های نوردی است، کرده‌اند. حاصل این اقدام افزایش نرخ شمش از روز ابلاغ این نامه تاکنون است.»

در ادامه این نامه تاکید شده: «حاصل این اقدام بورس کالا و سکوت دولت، نابودی صنایع نوردی کشور است، زیرا در شرایطی که نرخ جهانی شمش فولاد و نرخ ارز کاهشی است، تداوم اجرای این تصمیم یک‌طرفه، نرخ شمش در بورس کالا را به بالاتر از نرخ جهانی افزایش داده است. این اقدام علاوه بر تشدید رکود حاکم بر بازار داخلی، امکان صادرات محصولات نوردی را از شرکت‌های فعال در این بخش سلب کرده است.» این انجمن در پایان خواستار لغو این دستورالعمل بورس کالا شده است.

البته نباید از ذکر این نکته غافل بود که بورس کالای ایران در هفته‌های اخیر چنین سیاست‌هایی را در سایر حوزه‌های صنعتی از جمله در حوزه آلومینیوم نیز اخذ کرده است. حال باید روشن شود، چرا وزارت صنعت، معدن و تجارت نسبت به چنین اقدامات یکجانبه‌ای سکوت کرده است.

حلقه‌های بالادستی مقصرند

سیدرضا شهرستانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: گران‌فروشی فولاد از حلقه‌های بالادستی این زنجیره آغاز می‌شود و عملکرد تمامی حلقه‌های این زنجیره تا تولید محصولات پایین‌دستی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: سهم دولت در حلقه‌های بالادستی زنجیره فولاد موجب شده در روند سیاست‌گذاری خود از عملکرد این صنایع حمایت کند. در شرایطی که نرخ فروش آهن اسفنجی در بازار صادراتی،۲۲۰ دلار به‌ازای هر تن برآورد می‌شود، همین محصول در بازار داخلی به بهای ۲۷۰ دلار به‌ازای هر تن به فروش می‌رسد. این گران‌فروشی در کل زنجیره فولاد ادامه می‌یابد. در واقع تحت‌تاثیر چنین سیاست اشتباهی، بسیاری از تولیدکنندگان شمش و محصولات فولادی متضرر می‌شوند.

شهرستانی در ادامه خاطرنشان کرد: در فرآیند قیمت‌گذاری شمش فولاد در بورس کالا، از نرخ دلار نیمایی استفاده می‌شود. در حالی‌که تولیدکنندگان سایر هزینه‌های خود را با احتساب نرخ دلار در بازار آزاد پرداخت می‌کنند؛ بنابراین چنانچه نرخ دلار در بازار آزاد به‌عنوان مرجع قیمت‌گذاری مورد ارزیابی قرار گیرد، از میزان اختلاف میان نرخ شمش فولاد در بورس کالا با نرخ آن در بازار صادراتی کاسته می‌شود.

شهرستانی تاکید کرد: البته نرخ ارز در یک هفته گذشته، وارد مسیر کاهشی شده و از فاصله قیمتی دلار نیمایی با دلار در بازار آزاد کاسته شده است. با این وجود، اختلاف قیمتی یادشده در هفته‌های گذشته وجود داشته و بر عملکرد صنعتگران تاثیر منفی داشته است.

خروج دولت از تصمیم‌گیری

وی در ادامه راهکار درست برای مقابله با چنین شرایطی را خروج دولت و نهادهای دولتی از فرآیند قیمت‌گذاری دانست و افزود: چنانچه کشف نرخ در تقابل میان عرضه و تقاضا اجرایی شود، چنین چالش‌هایی برطرف خواهد شد. در همین حال، انتظار می‌رود قوانین و مقررات یکسانی برای همه تولیدکنندگان در حلقه‌های گوناگون این زنجیره حاکم باشد. به‌عنوان ‌مثال، تمامی فولادسازان موظف شوند محصولات خود را در بورس کالا به فروش برسانند و همزمان مسیر صادرات فولاد نیز تسهیل شود. در چنین شرایطی می‌توان به فروش فولاد با بهای ۵ تا ۱۰ درصد پایین‌تر از نرخ صادراتی آن، در بازار داخلی امید داشت.

شهرستانی درباره تغییرات مداوم فرمول تعیین نرخ شمش پایه در بورس کالا گفت: این‌‌گونه تغییرات از دخالت دولت و سیاست‌گذاران در فرآیند تنظیم بازار و نبود ثبات رویه برای تصمیم‌گیری‌ها نشأت می‌گیرد.

این فعال صنعت فولاد با اشاره به سود قابل‌توجه فعالان صنایع بالادستی فولاد و شرکت‌های بزرگ وابسته به دولت گفت: ارقام قابل‌توجه سود این شرکت‌ها، حکایت از آن دارد که سود حاصل از فرآیند تولید فولاد به‌درستی در این زنجیره توزیع نشده است. در چنین شرایطی، شاهد روند صعودی سودآوری صنایع بالادستی و از میان رفتن واحدهای میانی و انتهایی زنجیره فولاد خواهیم بود.

تخلف بورس کالا، محرز است

علی‌محمد ابویی‌مهریزی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: گران‌فروشی شمش فولاد در بورس کالا به‌منزله تخلف این نهاد از قانون است. متاسفانه بسیاری از نهادهای تصمیم‌گیر سیاست‌گذاری‌های خود را در جهت حمایت از برخی صنایع خاص تدوین می‌کنند. این دست اقدامات و سیاست‌گذاری‌های یک‌جانبه به ضرر صنایع پایین‌دستی و همچنین مردم به‌عنوان مصرف‌کننده نهایی محصولات فولادی تمام می‌شود.

این فعال صنعت فولاد افزود: در طول هفته‌های اخیر شاهد گران‌فروشی شمش فولاد در بورس کالا نسبت به نرخ صادراتی این محصول بوده‌ایم که به موجی از اعتراضات از سوی فعالان صنعتی منتهی شده است.

ابویی درباره تغییر فرمول نرخ شمش پایه فولاد در بورس کالا، گفت: در طول ماه‌های گذشته، قیمت پایه شمش فولاد در بورس کالا، برابر ۹۵ درصد نرخ فروش این محصول در فوب صادراتی تعیین می‌شد، اما با رود قیمت‌ها به کانال کاهشی، بورس کالا در اقدامی عجیب اقدام به اصلاح و تغییر این فرمول کرد؛ درنتیجه در حال حاضر قیمت پایه شمش فولاد در بورس کالا براساس میانگین موزون ۲ هفته گذشته این محصول در بازار جهانی تعیین می‌شود. روند افزایشی ۳ درصدی هفتگی قیمت شمش فولاد در بورس کالا در صورت فروش رفتن این محصولات، به‌منزله تداوم روند قیمت صعودی شمش فولاد، همزمان با کاهش نرخ این محصول استراتژیک در بازار جهانی است.

ابویی تاکید کرد: این دست اقدامات به از دست رفتن فرصت صادراتی برای تولیدکنندگان حلقه‌های پایین‌دستی منجر می‌شود، چراکه نرخ تمام‌شده تولید محصولات فولادی به‌شدت کاهش خواهد یافت.

وی در پایان اظهار کرد: متاسفانه این رویکرد اشتباه در ماه‌های گذشته درروند قیمت‌گذاری فولاد و آلومینیوم در بورس کالا ایجاد شده و خسارات جدی را به صنعتگران تحمیل کرده است؛ بنابراین خواستار اتخاذ رویکردی قطع از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مقابله با این شرایط هستیم.

حرکت بورس کالا ،خلاف ذات بورس

اباذر براری، دبیر انجمن نوردکاران فولادی ایران با اشاره به پیامدهای اقدام بورس کالا و تعیین مسیر قیمتی برخلاف روندهای جهانی، گفت: با این اقدام بورس کالا نرخ‌های داخلی نسبت به جهانی با شکاف قیمتی روبه‌رو شده و به‌نظر می‌رسد این اقدام در راستای منافع شرکت‌های بزرگ تولیدکننده فولاد بوده است.

دبیر انجمن نوردکاران فولادی ایران تصریح کرد: این اقدام بورس کالا برخلاف قوانین و بدون اطلاع وزارت صنعت، معدن و تجارت و بدون هماهنگی با ستاد تنظیم بازار و نهادهای گوناگون ابلاغ ‌شده و در نهایت منجر به این شده که قیمت‌ها در داخل به‌صورت تصنعی و کاذب افزایش پیدا کند، این در حالی است که در دوماه گذشته روند جانبی قیمت‌ها نزولی بوده است.

وی خاطرنشان کرد: رشد نرخ شمش فولاد در بازار داخل به رهبری بورس کالا در حالی رخ داده که بازار جهانی با روند نزولی مواجه شده و این اقدامی برخلاف سیاست‌های دولت سیزدهم در مدیریت قیمت‌ها و کنترل نرخ‌هاست، در حالی‌که تولیدکننده‌ها در حال همراهی هستند.

براری تصریح کرد: این اقدام بورس کالا یک عمل خلاف بوده و باید این ابلاغیه ابطال شود، چراکه علاوه بر اینکه قیمت‌ها را در داخل افزایش می‌دهد، مانع صادرات نیز می‌شود و واحدهای تولیدی را در عرصه بین‌المللی با چالش مواجه کرده و آنها عملا امکان صادرات را ندارند و این برای واحدهای تولیدکننده یک چالش جدی است.

براری اظهارکرد: به‌نظر می‌رسد بورس کالا امپراتوری راه انداخته که بدون توجه به سیاست‌های کلان کشور و بدون توجه به منافع دولت و مردم گام‌هایی را در راستای افزایش قیمت‌ها برمی‌دارد و در مسیر صادرات نیز سنگ‌اندازی می‌کند و بدین‌ترتیب منابع ارزی کشور از محل صادرات محصولات فولادی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

وی افزود: به‌نظر می‌رسد دولت باید اقدام قاطع و جدی در این زمینه انجام دهد و با بورس کالا به‌‌طور جدی برخورد شود و جلوی چنین ابلاغیه‌هایی بدون هماهنگی و غیرکارشناسی حتما باید گرفته شده و ابطال شوند. در این میان، ضرر و زیان‌هایی که به تولیدکنندگان از این وادی زده شده، حتما باید جبران شود و بورس کالا باید پاسخگو باشد و پاسخگویی آن باید به یک مطالبه جدی از سمت دولت تبدیل شود تا این نهاد در چارچوب‌ها و سیاست‌های کلان دولت حرکت و اقدام کند.

سخن پایانی

در طول هفته‌های گذشته، میانگین دلاری نرخ فروش شمش فولاد در بورس‌کالا بیش از ۱۰ درصد بالاتر از قیمت فروش همین محصول در فوب خلیج‌فارس بوده است. تغییر دوباره فرمول تعیین قیمت شمش پایه فولاد از سوی بورس‌کالا، زمینه‌ساز حرکت قیمتی شمش در بازار داخل نسبت به بازارهای جهانی این محصول است. بدون تردید از وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار می‌رود نسبت به این شرایط اعلام موضع کرده و از تمامی حلقه‌های زنجیره فولاد حمایت کند.