سبقت مصرف از تولید بنزین
زنگ هشدار واردات بنزین، عنوانی است که بارها متولیان دولت سیزدهم به آن اشاره کرده‌اند و حالا اخبار ضدونقیضی از کاهش تولید بنزین به‌گوش می‌رسد.
برداشتن محدودیت های اعمال شده در دوره پساکرونا موجب شد، مصرف سوخت در یک بازه زمانی بالا برود، بنابراین دولت سیزدهم برای کنترل مصرف بنزین طرح های آزمایشی مانند اختصاص سهمیه سوخت به هر شهروند در کیش یا جمع آوری کارت های سوخت جایگاه داران در برخی شهرهای کوچک و رصد بیشتر مصرف سوخت را کلید زده، اما هنوز به تصمیم درستی نرسیده است. به تازگی در برخی شهرستان ها حذف کارت سوخت جایگاه داران مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است و مردم از محدودیت سوخت گیری تا سقف ۳۰ لیتر به طور روزانه گله مند هستند.
این طرح هنوز در شهرهای بزرگ و پرجمعیتی چون تهران، مشهد، اصفهان، کرج، آذربایجان، شیراز و تبریز باوجود مصرف بالای سوخت اجرا نمی شود و در شهرستان های کوچک و کم جمعیت که مصرف سوخت پایینی دارند، در حال اجرا است.
زمزمه محدودیت مصرف بنزین
برخی تشکل های بخش خصوصی خبر می دهند مصرف بنزین از تولید آن پیشی گرفته است و برخی رسانه ها از زمزمه واردات بنزین خبر می دهند و در مقابل شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی این ادعاها را رد کرده و اعلام می کند، تولید بنزین افزایش داشته است. با این حال، وزیر نفت، این ادعای شرکت زیرمجموعه وزارت نفت را رد کرده و بدون آنکه به کاهش تولید بنزین اشاره کند، می گوید تولید بنزین افزایش نداشته است.
بیش از یک سال است که اعمال محدودیت دریافت بنزین تا سقف ۳۰ لیتر در برخی استان های کشور در حال اجرا است، اما برخی نمایندگان مجلس به تازگی به انتقاد از این طرح پرداخته اند و خواهان اعلام هدف گذاری برای اجرای این طرح هستند؛ طرحی که ابتدا به صورت آزمایشی در شهرهای مرزی و در استان هایی نظیر سیستان و بلوچستان و سپس در کرمانشاه و کردستان و سپس به شهرستان های کوچک برخی استان ها تعمیم داده شد.
چندی پیش، با اعلام وزارت نفت، ۱۰۰ لیتر از سهمیه بنزین ۳۰۰۰ تومانی کارت های سوخت کاهش پیدا کرد و سهمیه بنزین آزاد از ۲۵۰ لیتر به ۱۵۰ لیتر رسید. اخباری مبنی بر محدودیت مصرف بنزین سهمیه ای و جمع آوری کارت های سوخت از برخی جایگاه ها منتشر شده است که ظاهرا در برخی استان های کشور، محدودیت عرضه ۳۰ لیتری بنزین به ازای هر روز وجود دارد، این اقدامات ظاهرا در راستای کنترل میزان مصرف سوخت کلی کشور انجام گرفته است، چرا که باتوجه به محدودیت های تولید، مصرف بیش از 100 میلیون لیتر سوخت در کشور، می تواند به معنای نیاز ایران به واردات بنزین تلقی
شود.
صمت در این گزارش، علت حذف کارت سوخت جایگاه داران در برخی شهرها را بررسی کرده است.
محدود شدن تعداد کارت جایگاه های سوخت
حسن مرادی، کارشناس انرژی در ارتباط با بحث جمع آوری کارت های سوخت به صمت گفت: کاهش سهمیه بنزین آزاد در حالی است که بیشتر مردم از کارت آزاد جایگاه داران استفاده می کنند، شاید حدود ۵ یا ۶ درصد مردم از کارت خود برای مصرف بنزین آزاد استفاده کنند. در حالی که در مناطقی، طرح محدودیت ارائه بنزین در حال اجرا است، کارت جایگاه داران هم محدود شده و این طور نیست که هر نازل یک کارت سوخت داشته باشد و از متصدیان جایگاه سوخت خواسته شده که کارت های سوخت خود را در مواقع خاصی استفاده کنند، همچنین ظرفیت برداشت از این کارت ها نیز ۳۰ لیتر شده است.
وی ادامه داد: محدود شدن تعداد کارت جایگاه ها موجب شده تا مردم با دردسر روبه رو شوند، به ویژه مسافرانی که بین شهرها حرکت می کنند، اگر در شهر خودشان شاهد اعمال این محدودیت باشند، گاه باید خود را به شهرهای دیگر که این محدودیت اعمال نمی شود، برسانند، در حالی که می توانستند در شهر مبدأ به اندازه نیاز از سهمیه بنزین خود استفاده کنند. در مواردی آنها تصور می کنند که جایگاه داران مقصر اصلی این موضوع هستند و گاهی این تنش ها به درگیری منجر می شود. گفتنی است، اگر سهمیه آزاد ۱۵۰ لیتر در طول یک ماه استفاده نشود، برخلاف سهمیه ۶۰ لیتری (که تا ۹ ماه ذخیره می شود) برای ماه های بعدی ذخیره نمی شود.
ماجرای جمع آوری کارت های سوخت
وجود کارت های سوخت هیچ مشکلی را ایجاد نمی کند و به نظر می رسد تصمیم جمع آوری کارت های سوخت تصمیمی غیرعادی است. کارت سوخت برای ساماندهی وضعیت حامل های انرژی و سوخت امری بسیار لازم و جمع آوری این کارت ها اقدامی غیر عاقلانه است و این احتمال را می دهم که شایعه یا تصمیم فرضی باشد. وی ادامه داد: دولت چنین دستوری مبنی بر جمع آوری کارت های سوخت نداده است و دولت به جمع آوری کارت های سوخت معتقد نیست. کارت های سوخت، اقدامی موثر بود که در اختیار رانندگان قرار گرفت؛ اینکه مطرح شد، قرار است کارت های سوخت از میان مردم جمع آوری شود، شایعه ای بیش نیست. این کارشناس انرژی ادامه داد: در بحث جمع آوری کارت سوخت جایگاه ها که در بعضی استان ها در حال انجام است، دلیل این است که مصرف بنزین هر خودرو مشخص شود و مردم از کارت سوخت های خودشان استفاده کنند. جمع آوری کارت سوخت جایگاه ها ضرری را ایجاد نمی کند. مرادی افزود: مشاهده شده که برخی افراد در جایگاه های سوخت، بهانه جویی می کنند و دلیل می آورند که کارت سوخت همراه مان نیست. در این صورت، برای سوخت گیری از بنزین سهمیه ای که در اختیار دارند، کم نمی شود و از کارت سوخت جایگاه ها استفاده می کنند. در این صورت، میزان مصرف هر خودرو را نمی توان به طوردقیق محاسبه کرد. این کارشناس انرژی در ادامه گفت: جمع آوری گسترده کارت های سوخت از جایگاه ها امری مناسب است. این اقدام باعث می شود کنترل بیشتری بر سوخت خودروها انجام گیرد. اینکه در چند استان چنین اقدامی انجام شده، نکته مثبتی است و با اجرایی شدن این طرح در تمام شهرهای کشور، بحث کنترل سوخت به راحتی انجام خواهد گرفت. وی درباره احتمال افزایش نرخ بنزین اظهار کرد: دولت در این شرایط اجتماعی، حاکم بر جامعه قصدی بر گران کردن بنزین ندارد. گران کردن بنزین در این شرایط اقدام مناسبی نیست و این اطمینان وجود دارد که دولت چنین تصمیمی را ندارد و به نظر نمی رسد درآینده صحبتی از افزایش نرخ بنزین در میان باشد
کارت های سوخت مدیریت شود
همایون صالحی، رئیس هیات مدیره کانون سراسری سوخت ایران جایگاه داران درباره کارت های آزاد موجود در جایگاه ها به صمت گفت: در بسیاری از مناطق، شهرستان ها و استان ها، کارت های آزاد سوخت که به تعداد نازل ها موجود بود و مردم از طریق کارت های آزاد جایگاه ها سوخت گیری می کردند، این کارت ها هم محدود شده و در بعضی جایگاه ها یک کارت و در برخی 2 کارت موجود است. همچنین، تاکید شده است که از این کارت های آزاد به وفور استفاده نشود و باید مدیریت شود و اولویت سوخت گیری خودروهای امدادی، نیروی انتظامی و آمبولانس ها هستند.
هفته گذشته، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش از کاهش سهمیه ماهانه بنزین آزاد از ۲۵۰ به ۱۵۰ لیتر به دلیل مبارزه با قاچاق بنزین خبر داد و بیان کرد که سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی به میزان ۶۰ لیتر در ماه برای خودروهای شخصی باقی مانده است و علاوه بر سهمیه بنزین آزاد، کارت سوخت جایگاه ها نیز همچنان وجود دارد که باعث می شود تمامی نیاز هر خودرو تامین شود. در پی این خبر برخی مردم نه تنها از محدودیت سوخت گیری ۳۰ لیتر بنزین روزانه در جایگاه های تعدادی از استان ها خبر دادند که برخی نیز مدعی شدند که کارت های آزاد در جایگاه ها نیز کاهش یافته است.
همایون صالحی درباره محدودیت سوخت گیری در برخی استان ها اظهار کرد: پیشی گرفتن مصرف بنزین از تولید، موجب نگرانی بین متولیان و مسئولان شده، از این رو ضرورت دارد از افزایش مصرف مازاد بر تولید جلوگیری شود،بنابراین در برخی شهرستان های چند استان و نواحی بعضی از شهرستان ها، محدودیت سوخت رسانی انجام شد، اما هنوز برای مرکز استان این محدودیت اجرا نشده است. براساس این محدودیت، مردم بیش از ۳۰ لیتر در روز نمی توانند از کارت شخصی یا از کارت آزاد سوخت گیری کنند. مسئولان به ویژه در استان ها و شهرستان های مرزی معتقدند این محدودیت موجب بهینه سازی مصرف و مانع از قاچاق سوخت می شود.
رئیس هیات مدیره کانون سراسری جایگاه داران سوخت ایران با بیان اینکه قاچاق یک موضوع سیستماتیک است، بیان کرد: به تازگی فرمانده مرزبانی اعلام کرد که ۱۱ میلیون لیتر سوخت و فرآورده قاچاق کشف شده است. این رقم آنقدر بالا است که نشان می دهد با کولبر و دبه نمی شد این قاچاق انجام شده باشد. از آنجا که ما حتی با قاچاق یک سی سی از سوخت و فرآورده های کشور مخالف هستیم، اما بر این باور هستیم که قاچاق عمده و اصلی سوخت از مبادی دیگر و از راه ها و به دست افرادی دیگر انجام می شود.
وی تاکید کرد: محدودیت سوخت گیری ۳۰ لیتر روزانه، هم برای مردم و هم برای جایگاه داران مشکل ایجاد کرده و موجب درگیری بین مردم و جایگاه داران شده است. مردم می خواهند یک مسافت طولانی را طی و از مبدأ سوخت گیری کنند و چنین می اندیشند که همکاران ما در جایگاه ها مقصر هستند و این محدودیت موجب ناهنجاری شده است.
البته در استان تهران هنوز دستورالعملی صادر نشده است، مگر اینکه به صورت موردی و موقت، یک جایگاه نسبت به ذخیره سوختی که دارد، محدودیت هایی را اعمال کرده باشد تا هم درخواست مردم را پوشش دهد و جایگاه بدون سوخت نماند و کسی بدون سوخت از جایگاه خارج نشود. واقعیت این است که درباره مازاد مقدار مصرف نسبت به تولید باید راهکاری پیش بینی شود، زیرا سوخت، یک مسئله امنیتی و سیاسی است.
سخن پایانی
در حال حاضر ۱۹ میلیون خودرو سواری در کشور داریم که این خودروها دارای یک سهمیه ۶۰ لیتری با نرخ هزار و ۵۰۰ تومان هستند که قابلیت ذخیره سازی تا ۹ ماه را دارند. در کنار این سهمیه اصلی، یک اعتبار سوخت هم برای کارت های خودروهای شخصی ایجاد شده که بین مردم به همان بنزین آزاد یا ۳ هزار تومانی مشهور است.
از سال ۱۳۸۶ که نظام سهمیه بندی سوخت اجرا شد، این اعتبار متفاوت بوده و بسته به شرایط موجود تغییر کرده است. این اتفاق در حالی انجام شده که در تمام جایگاه های سوخت کشور، کارت متعلق به جایگاه دار هم وجود دارد و مردم می توانند سوخت موردنیاز خود را در جایگاه های سوخت دریافت کنند. اگر مقدار مصرف بنزین در زمان پیک را حدود ۱۰۵ میلیون لیتر در نظر بگیریم، حدود ۵۴ میلیون لیتر بنزین با سهمیه اول یعنی همان بنزین هزار و ۵۰۰ تومانی و حدود ۵۱ میلیون لیتر با نرخ دوم و آزاد یعنی همان بنزین ۳ هزار تومانی مصرف
می شود.
به نظر می رسد، مهم ترین دلیل این کاهش ۱۰۰ لیتری از اعتبار کارهای سوخت، مهاجرت کارت های سوخت به مناطق مرزی است، به طوری که در همان لحظات ابتدایی که سهمیه هر ماه کارت های سوخت شارژ می شود، ظرف مدت یک هفته تمام اعتبار سوخت کارت ها در مناطق مرزی تخلیه می شود. این در حالی است که طبق آمارها باید یک خودرو برای اینکه بتواند تمام اعتبار سوخت خود را مصرف کند، یک پیمایش ۳ هزار کیلومتری داشته باشد که در عمل این موضوع نشدنی و از طرفی برای توزیع عادلانه سوخت در سراسر کشور این اتفاق امری ضروری است.
